Tú Mỡ mà không có mỡ

4 Mẩu vui về nhà thơ Tú Mỡ

1/. Mỡ mà không có mỡ

Tú Mỡ là tên thật của nhà thơ trào phúng nổi tiếng Hồ Trọng Hiếu (1900-1976), Sở dĩ ông chọn cho mình cái bút danh nghe có vẻ "sung mãn" nói trên, mặc dù xét về vóc dáng, ông "gầy nhẳng như que, chỉ thấy xương, không thấy... mỡ" (như ông tự nhận xét). Nhưng vì ông rất ngưỡng mộ cụ Tú Xương, ước mong kế tục sự nghiệp thơ trào phúng của cụ. Và thế là, từ cái sự "trái khoáy" giữa bút danh và vóc dáng ấy của ông, lịch sử văn học Việt Nam đã có thêm bài thơ đùa trêu Tú Mỡ do nhà văn Nguyễn Công Hoan chấp bút. Bài thơ cũng lý giải vì đâu "Tú Mỡ sống lâu".

Bịa ra chuyện một lần Tú Mỡ làm thơ "xỏ" Trời, gọi Trời là "sừ", thậm chí bảo Trời là đồ "xỏ lá", khiến Trời phải cho Thiên Tào đi dò la khắp hạ giới để tìm bắt Tú Mỡ, đưa về "trị tội", Nguyễn Công Hoan đã hóm hỉnh vin vào cái bút danh của Tú Mỡ, ý rằng "Mỡ" thì phải...béo, cho nên khi Trời lệnh cho Thiên tào đi tìm bắt Tú Mỡ, Thiên Tào chỉ chú trọng vào cái tên... "Mỡ" ấy, và đã:

“Bắt thằng béo kẹp kìm lòi mỡ
Phớt lờ đi những đứa gầy còm”

Kết cục là Tú Mỡ đã "lọt lưới lọt hom", đã thoát được tay Thiên Tào. Thật là một cách đùa thông minh của Nguyễn Công Hoan với người bạn thơ cùng thế hệ.

2/. Đùa với nghề

Biết Tú Mỡ nổi tiếng là một "cây cù" trong làng thơ nên bạn bè thân hữu đến với ông, ai cũng thích khơi lên một cái gì đó để... gây cười, kể cả những lúc hoàn cảnh nhà thơ rơi vào tình thế đáng buồn. Chuyện kể rằng, một lần nọ, sau đợt đi nghỉ ở Yanta theo lời mời của Hội Nhà văn Liên Xô trở về, nhà thơ Tú Mỡ phải đi cấp cứu ở Bệnh viện Việt Xô vì bệnh đường ruột. Những ngày Tú Mỡ năm viện, nhà văn Nguyễn Công Hoan có vào thăm. Và để ông bạn già của mình giải khuây, nhà văn nổi tiếng hài hước này đã làm tặng bài thơ vui, trong đó có mấy câu "hỏi thăm":

Thế nào thể lực thoái hay tiến?
Không khéo Bành Tổ phát đơn kiện
Truất chức thường vụ Hội Nhà văn
Bắt đưa ra Hội Nhà văn... Điển

Hai chữ Văn Điển (tên một nghĩa trang lớn ở Hà Nội) được nhắc đến thật vui. Nó cho thấy mặc dù đã ở tuổi gần đất xa trời song cả Nguyễn Công Hoan lẫn Tú Mỡ đều chẳng "ngán" gì, chẳng kiêng kỵ gì khi nhắc đến nó cả (nó còn khiến bạn đọc nhớ tới chuyện Tú Mỡ làm thơ vui tặng nhà văn Hoàng Ngọc Phách khi cụ Phách sắp mất, khiến cụ Phách mặc dù rất yếu mệt, vẫn phải cười bảo: "Thú đấy").

Mấy câu thơ của Nguyễn Công Hoan chính là "cú hích" để khi ra viện Tú Mỡ làm một bài thơ vui, trong đó có câu:

Năm qua Tú lại vào nằm viện
Bệnh cũ lần này có vẻ biến
Trong Hội Nhà văn các bạn lo
Lão già có lẽ về Văn Điển

3/. Đùa mà là thật

Những năm cuối đời, do đau yếu, nhiều lần phải vào viện chữa trị, Tú Mỡ lâm cảnh túng bấn. Thông cảm với gia cảnh của nhà thơ đàn anh, một cán bộ xuất bản đã nảy ý làm đề xuất để Tú Mỡ được tạm ứng trước tiền nhuận bút một số bài dịch thơ Laphôngten. Tú Mỡ rất cảm kích trước nghĩa cử này. Ông tâm sự với bạn bè: "Thế là nhà thơ ngụ ngôn Pháp đã cứu nhà thơ trào phúng Việt Nam".

Sinh thời, nhà thơ Tú Mỡ từng có dịp được... xuất ngoại. Ấy là lần ông sang thăm Liên Xô (năm 1970). Tại đây, ông đã khiến không ít nhà văn nước bạn phải kinh ngạc khi biết ông có tới... 9 người con.

Khi được hỏi, ông định mua gì làm quà cho các cháu nội, ngoại (bấy giờ cả thảy 27 đứa), Tú Mỡ đã khiến các bạn Liên Xô bật cười thích thú bởi sự thật thà của mình. Ông nói ngắn gọn: "Tôi sẽ mua một quả bóng" (bóng đá). Câu trả lời thoạt nghe ngỡ như... đùa, song nó lại hàm chứa một ý nghĩa rất sát với thực tế. Quả tình, với nguồn tài chính hạn hẹp của ông, chỉ món quà như thế này mới có thể "chia" được cho nhiều người (đứa thì tham gia thi đấu, đứa thì đứng ngoài xem, cổ vũ).



4/. Đùa mà không thích..đùa