Sam ki

Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
TIÊN TRI VỀ NHÀ TÂY SƠN DẤY NGHIỆP . Hai câu: Chấn cung xuất nhất Ðoài cung vẫn tinh Nghĩa là: Mặt trời xuất hiện ở phương Ðông Sao sa ở phương Tây Theo bát quái, có tám cung là: Càn, Khảm, Cấn, Chấn, Tốn, Ly, Khôn, Ðoài . Chấn thuộc về phương Ðông . Theo kinh Dịch, cung Chấn thuộc về người trên . Ý muốn nói người anh cả của họ Nguyễn Tây Sơn là Nguyễn Nhạc sẽ dấy nghiệp. Sao sa ở phương tây: ý nói nhà Tây Sơn xuất hiện . Hai câu: Hà thời biện lại vi vương Thử thời Bắc tận Nam trường xuất bôn Nghĩa là: Làm thế nào thời ấy tên biên lại làm vua, Lúc ấy Bắc phải hết, Nam cũng chạy . Hai câu trên đây ám chỉ Nguyễn Nhạc, tên biện lại ở huyện Vân Ðồn, tỉnh Qui Nhơn khởi nghĩa dấy binh tự xưng là Tây Sơn Vương . Nhà Tây Sơn nổi lên diệt chúa Trịnh ở phương Bắc, đuổi chúa Nguyễn ở phương Nam lập nên Ðế Nghiệp . Sáu câu: Bao giờ trúc mọc qua sông, Mặt trời sẽ lại đỏ hồng non Tây . Ðoài cung một sớm đổi thay, Chấn cung sao cũng sa ngay chẳng còn . Ðầu cha lộn xuống chân con, Mười bốn năm tròn hết số thì thôi . Những câu này ứng nghiệm việc Tôn Sĩ Nghị đem quân Thanh sang cướp nước Nam . Khi đến Thăng Long Thành, Sĩ Nghị cho quân bắc một chiếc cầu nổi bằng tre ngang sông Hồng Hà . Sau khi dẹp được giặc Thành một cách oai hùng ở trận Ðống Ða, Nguyễn Huệ xưng là Quang Trung Hoàng Ðế (hai câu 1-2) . (Nhờ tài ngoại giao của Ngô Thời Nhiệm, Quang Trung được vua Nhà Thanh là Càn Long phong chức An Nam Quốc Vương, một vương hiệu chính thức được Trung hoa thừa nhận) . Sau hai năm lên ngôi vua, Hoàng Ðế Quang Trung mất (Ðoài cung) ở câu 3 có nghĩa là phưong tây . Theo kinh Dịch, cung Ðoài là phần đuôi, ý nói người em của nhà Tây Sơn là Nguyễn Huệ mất) . Sau khi vua Quang Trung mất, năm sau Nguyễn Nhạc vì tức vua Cảnh Thịnh, tức Nguyễn Quang Toản (con vua Quang Trung) chiếm thành Qui Nhơn và biên tịch tài sản nên thổ huyết mà chết. (Chấn cung ở câu 4 ám chỉ Nguyễn Nhạc. Theo kinh Dịch cung Chấn là người trên, người anh của Tây Sơn) câu 5 ám chỉ tên của vua Quang Trung và vua Cảnh Thịnh. Theo phép chiết tự, chữ “Quang” của vua Quang Trung có chữ “Tiểu” ở trên mà chữ “Cảnh” của vua Cảnh Thịnh lại có chữ “Tiểu” ở dưới . Cho nên mới gọi là: Ðầu cha lộn xuống chân con . Câu 6 ám chỉ nhà Nguyễn Tây Sơn chỉ làm vua được 14 năm là dứt . TIÊN TRI VỀ VIỆC PHONG HẦU CHO DÂN LÀNG VĨNH LẠI . Hai câu: Bao giờ ngựa đá qua sông, Thì dân Vĩnh Lại quận công cả làng . Nghĩa là: Khi nào ngựa đá qua sông được, dân ở làng Vĩnh Lại đều đưọc phong Hầu . Nguyên làng Vĩnh Lại là nơi quê nhà của Trạng Trình. Dân chúng ở Vĩnh Lại, thấy thiên hạ đồn đại ông là người tiên tri biết trước được mọi việc sẽ xẩy ra, liền yêu cầu ông đoán cho biết tương lai của dân chúng ở Vĩnh Lại. Trạng Trình chỉ nói xa nói gần mà không chịu nói rõ, viện cớ là: “Thiên cơ bất khả lậu” . Nhiều người không hài lòng cho rằng ông có thâm ý . Thấy vậy, ông liền cho đắp một con ngựa đá đặt ở bên bờ sông làng Vĩnh Lại . Lâu ngày đất cát bồi thành, giống in như con ngựa đá sang sông thật. Trạng Trình lại cho khắc vào mình ngựa hai câu sấm trên . Dân chúng ở Vĩnh Lại đọc được hai câu sấm truyền và thấy ngựa đá sang bờ sông Vĩnh Lại rất vui mừng, cho rằng hồng phúc đã đến cho dân làng . Và ngày ngày mong đợi sự ứng nghiệm . Về sau, khi vua Lê Chiêu Thống lánh nạn Tây Sơn, trốn qua làng Vĩnh Lại, dân chúng đều một lòng ủng hộ nhà vua chống lại Tây Sơn. Vua Lê sẵn ấn tín đem theo mình, liền phong tước Hầu cho người cầm đầu nhóm dân làng . Tin ấy truyền ra, dân chúng tranh nhau xin nhà vua phong tước Hầu cho mình . Sợ dân chúng sinh lòng phản trắc có hại cho mình, nhà vua liền phong tước hầu cho tất cả dân làng . Vua Lê Chiêu Thống trú ngụ tại làng Vĩnh Lại một thời gian, nhận thấy không thể nhờ dân làng mà khôi phục nghiệp cả được, liền bỏ trốn sang Tầu với các thuộc hạ để cầu viện binh với vua nhà Thanh . Tướng Tây Sơn là Vũ Văn Nhậm nghe tin vua Lê trốn tại làng Vĩnh Lại đến bắt, nhưng chậm mất . Biết được