Bài 7. Sự vận động tự quay quanh trục của Trái Đất và các hệ quả

Bài 2. Sự vận động của tráI đất
1.1 Chứng minh trái đất tự quay xung quanh trục.
Thí nghiệm con lắc phu cô
1. Vận động tự quay quanh trục của Trái Đất

- Theo h­íng tõ T©y sang §«ng

- Thêi gian quay
hÕt mét vßng
lµ 23 giê 56’ 04”

1.2. Đặc điểm của chuyển động
- Khi quay trục TĐ nghiêng với mặt phẳng hoàng đạo 66033`
- Trái Đất hình phỏng cầu nên không thể coi tác dụng lên một điểm. Gồm 3 lực: tại O, F1, F2.
- Vì lực F1 > F2 nên lực tác dụng của MT tạo ra một ngẫu lực có xu hướng làm quay mặt phẳng xích đạo về phương của đường OM, do TĐ tự quay quanh trục nên Trục TĐ đảo quanh pháp tuyến OH, tạo hình nón có góc 2COH= 46054`(H là hoàng cực).
- Tốc độ góc quay: ? = 2?/T (T là thời gian tính ra giây)
- Vận tốc tự quay của TĐ phụ thuộc vào vĩ độ
V = ? R cos ? ( R: bán kính TĐ; ?: vĩ độ địa lý)
- Giờ địa phương: cùng một thời điểm mỗi nơi trên TĐ (kinh tuyến) có một giờ riêng gọi là giờ địa phương. Khi MT lên cao nhất đó là 12 giờ trưa
3600 = 24h; 150 = 1h; 10 = 4`; 1`= 4"
- Giờ múi: 24 múi; 1 múi = 150 ; Giờ của múi là giờ địa phương của kinh tuyến đi qua giữa múi
+ Múi số 0 có kinh tuyến giữa múi là KT số 0
+ Từ múi số 0 về phía Đông có múi số 1,2,3..
1.3. Hệ quả
* Sinh ra ngày và đêm
* Giờ trên Trái Đất
Bản đồ các múi giờ trên thế giới
- Đường chuyển ngày quốc tế: Kinh tuyến 1800 là kinh tuyến đổi ngày đi qua giữa Thái Bình Dương.
+ Nếu đi từ T- Đ thì phải chuyển lên 1 ngày và ngược lại.
Tại sao đường chuyển ngày quốc tế lại không thẳng theo đường kinh tuyến?
- Giờ hiến pháp: là giờ quy đinh của mỗi quốc gia. Thông thường nó là giờ địa phương của kinh tuyến đi qua thủ đô.
?
-Tất cả các vật thể chuyển động theo hướng kinh tuyến trên bề Mặt TĐ đều chịu một sự lệch hướng: Nước, khối khí.
+ Lệch về bên phải ở nửa cầu Bắc, bên trái ở nửa cầu Nam
- Càng di chuyển lên cao, vật thể càng lệch nhiều.
F = 2m?v.sin?
Trong đó: ? là vận tốc quay; m là khối lượng của vật thể; v là vận tốc của vật thể
* Sinh ra lực Côriôlít
* Sóng triều trên Trái Đất
Thuỷ triều: Nhật triều bán nhật triều
Khí triều: không khí dâng lên
Thạch triều: đá dâng lên khoảng 1 cm
- §­êng chuyÓn ®éng cña Tr¸i §Êt ®­îc gäi lµ ®­êng hoµng ®¹o
- H­íng chuyÓn ®éng: tõ t©y sang ®«ng.
- Chu kú chuyÓn ®éng: hÕt mét vßng lµ 365 ngµy 5 giê 48 phót 56 gi©y.
- Khi chuyÓn ®éng trôc Tr¸i §Êt lu«n nghiªng víi mÆt ph¼ng hoµng ®¹o 66033’
- ChuyÓn ®éng tÞnh tiÕn
2. Vận động quay quanh mặt trời của Trái Đất
2.1. Đặc điểm chuyển động
Hạ chí
Đông chí
Thu phân
Xuân phân
Viễn nhật
Cận nhật
11
quỹ đạo chuyển động của trái đất quanh mặt trời
2.2.HÖ qu¶
* Chuyển động biểu kiến của Mặt trời
- Mặt Trời chiếu thẳng góc lúc thì ở BBC lúc thì ở NBC.
- Trong một năm Mặt Trời tựa hồ chuyển động giữa hai chí tuyến gọi là chuyển động biểu kiến.
- MÆt Trêi chiÕu th¼ng gãc t¹i: XÝch ®¹o, chÝ tuyÕn B¾c, ChÝ tuyÕn Nam vµo nh÷ng ngµy nµo?
- C¸ch x¸c ®Þnh thêi ®iÓm MÆt Trêi lªn thiªn ®Ønh t¹i c¸c vÜ ®é kh¸c nhau ?
Câu hỏi
- Phụ thuộc vào góc nhập xạ
h0 = 900 - ? � ?
? là vĩ độ địa lý, ? là góc lệch Mặt Trời
Ngày 21/3 góc lệch ? = 0 nên h0 = 900 - ?,
+ Tại xích đạo ? = 0 nên h0 = 900, năng lượng dồn xuống hai bán cầu đều bằng nhau.
Ngày 22/6 góc lệch ? = 23027` ở BBC và - 23027` ở NBC
+ Chí tuyến B: h0 = 900 - 23027`+ 23027` = 900
+ Chí tuyến N: h0 = 900 - 23027`- 23027` = 430
- Góc nhập xạ nhỏ năng lượng ít và ngược lại
- Chế độ chiếu sáng và nhiệt thay đổi đều đặn trong năm và có sự trái ngược về thời gian giữa hai bán cầu
* Chế độ chiếu sáng và nhiệt
* Hiện tượng so le ngày và đêm
- Từ 21/3- 23/9 BBC chúc về phía Mặt Trời diện tích được chiếu sáng lớn hơn diện tích trong bóng tối, thời gian ban ngày dài hơn thời gian ban đêm. NBC thì ngược lại.
- Từ 23/9 - 21/3 NBC chúc về phía Mặt Trời thời gian ban ngày dài hơn thời gian ban đêm, BBC thì ngược lại.
- Thời gian nào BBC sẽ có ngày dài đêm ngắn và ngược lại?
?
Thời gian ngày dài nhất trong năm ở các vĩ độ trên nửa cầu Bắc và Nam vào ngày 22 tháng 6
* HiÖn t­îng mïa
Hãy cho biết thời gian cụ thể của các mùa trong năm. Giải thích sự khác nhau về mùa giữa các vòng đai khí hậu?
- Từ 21/3 đến 23/9 nửa cầu Bắc chúc về phía mặt trời, lượng nhiệt Trái Đất nhận được ở BBC sẽ lớn hơn ở NBC. Đó là mùa hạ ở BBC và mùa đông ở NBC.
- Từ 23/9 đến 21/3 nửa cầu Nam chúc về phía Mặt Trời mọi hiện tượng xảy ra hoàn toàn ngược lại.
Câu hỏi
- Người ta quy ước trong một năm có bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. ở các nước phương Tây thì ngày bắt đầu bốn mùa là bốn ngày: Xuân phân, Hạ chí, Thu phân, Đông chí, còn ở phương đông thì bốn ngày này lại là giữa mùa.
+ Mùa xuân: Từ 5/2 (lập xuân) đến 6/5 (lập hạ),
21/3 (xuân phân).
+ Mùa hạ: Từ 6/5 (lập hạ) đến 8/8 ( lập thu),
22/6 (hạ chí).
+ Mùa thu: Từ 8/8 (lập thu) đến 8/11 (lập đông),
23/9 (thu phân).
+ Mùa đông: Từ 8/11 ( lập đông) đến 5/2 (lập xuân),
22/12 (đông chí).
- Ngày 21/3, 23/9 là vị trí mốc thời gian phân chia hai thời kỳ nóng lạnh trong năm. Còn ngày 22/6 và 22/12 ví trí mốc đánh dấu thời gian nóng và lạnh nhất trong năm.
Thời gian các mùa ở nửa cầu Bắc (ôn đới) được phân chia như sau:

- Mùa xuân từ 21 / 3 đến 22 / 6.
- Mùa hạ từ 22 / 6 đến 23/ 9.
- Mùa thu từ 23 / 9 đến 22 / 12.
- Mùa đông từ 22 /12 đến 21 / 3.
- Dương lịch: dưa trên cơ sở độ dài của năm xuân phân, đúng với chu kỳ 4 mùa.
+ Theo lịch Jiuliên Cứ 4 năm có một năm nhuận (là những năm con số đó chia hết cho 4: 1988, 1992, 1996...)
365 + 356 + 365 + 366

Do đó dương lịch cũ sẽ sai với năm xuân phân 0.0078 ngày, cứ 400 năm có 100 năm nhuận dư 3,12ngày
+ Theo lịch Grigôriên trừ những năm chứa số nguyên thế kỷ không chia hết cho 4 : 1700, 1800, 1900, cứ 400 năm có 97 năm nhuận. Sai với năm xúân Phân 0,003 ngày

4
= 365,25 ngày
* Lịch
-TuÇn tr¨ng, (29,53 ngµy).
- Th¸ng cã 29 ngµy hoÆc 30 ngµy,
- N¨m quy ­íc 12 th¸ng , cã 354 ngµy hoÆc 355 ngµy: (29 * 6 + 30 * 6 = 354);
(29 * 5 + 30 * 7 = 355)
- ChØ ph¶n ¸nh ®­îc thêi gian chø kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc thêi tiÕt.
- Âm lịch:
- KÕt hîp c¶ d­¬ng lÞch vµ ©m lÞch, cø 3 n¨m l¹i nhuËn 1 th¸ng. 19 n¨m cã 7 n¨m nhuËn
19 n¨m XP = 365,2422 x 19 = 6939,60 ngµy
19 n¨m ¢L = (19x12) + 7 = 235 th¸ng
= 29,53 x 235 = 6939,55 ngµy
19 n¨m ©m d­¬ng lÞch kh¸ phï hîp víi n¨m xu©n ph©n, n¨m th­êng cã 354 - 355 ngµy, n¨m nhuËn cã 384 - 385 ngµy).
- ¢m d­¬ng lÞch kh«ng phï hîp víi chu kú 4 mïa (n¨m nhuËn cã 13 th¸ng). D­¬ng lÞch ph©n bè c¸c th¸ng kh«ng ®Òu.
- Âm dương lịch:
Câu hỏi
Cách tính năm nhuận để cho âm dương lịch trùng với dương lịch?
Sự khác nhau giữa dương lịch và âm lịch ?
- Trái Đất cách Mặt Trăng: 384.400 km
- Sức hút của hai hành tinh
+ Tại tâm TĐ (điểm o) F = M.m/(60R) 2
+ Tại A : FA = M.m/(59R)2
+ Tại B: FB = m.m/(61R)2
* Sức hút tại A > tại B và C (FA > Fo > FB )
3. Sự vận động của hành tinh đôi Trái Đất - Mặt Trăng