Sách giáo khoa Tin 8 - Phần I

Phần 1

Lập trình đơn giản











Bài 1. Máy tính và chương trình máy tính
1. Con người ra lệnh cho máy tính như thế nào?
Chúng ta đã biết rằng máy tính là công cụ trợ giúp con người để xử lí thông tin một cách rất hiệu quả. Tuy nhiên, máy tính thực chất chỉ là một thiết bị điện tử vô tri vô giác. Để máy tính có thể thực hiện một công việc theo mong muốn của mình, con người phải đưa ra những chỉ dẫn thích hợp cho máy tính.
Khi nháy đúp chuột lên biểu tượng của một phần mềm trên màn hình nền, phần mềm sẽ được khởi động. Bằng cách đó ta đã cho máy tính những chỉ dẫn, nói cách khác, đã ra lệnh cho máy tính khởi động phần mềm.
Khi soạn thảo văn bản, ta gõ một phím chữ (chẳng hạn phím chữ a), chữ tương ứng sẽ xuất hiện trên màn hình. Như vậy ta cũng đã ra lệnh cho máy tính (in chữ lên màn hình).
Khi thực hiện lệnh sao chép một phần văn bản từ vị trí này sang vị trí khác, thực chất ta đã yêu cầu máy tính thực hiện liên tiếp nhiều lệnh, trong đó có lệnh sao chép nội dung phần văn bản vào bộ nhớ của máy tính và lệnh sao chép nội dung có trong bộ nhớ vào vị trí mới trên văn bản.
Như vậy, để chỉ dẫn máy tính thực hiện một công việc nào đó, con người đưa cho máy tính một hoặc nhiều lệnh, máy tính sẽ lần lượt thực hiện các lệnh đó.
2. Ví dụ: rô-bốt nhặt rác
Rô-bốt (hay người máy) là một loại máy có thể tự động thực hiện được một số công việc thông qua sự điều khiển của con người. Chúng ta sẽ tìm hiểu cách ra lệnh cho máy tính thông qua một ví dụ về rô-bốt.
Giả sử ta có một rô-bốt có thể thực hiện được các thao tác cơ bản như tiến một bước, quay phải, quay trái, nhặt rác và bỏ rác vào thùng. Hình 1 dưới đây mô tả vị trí của rô-bốt, cọng rác và thùng rác. Ta cần ra các lệnh thích hợp để chỉ dẫn rô-bốt di chuyển từ vị trí hiện thời, nhặt rác và bỏ vào thùng rác để ở nơi quy định.


Hình 1. Rô-bốt "nhặt rác"
Nếu thực hiện theo các lệnh sau đây, rô-bốt sẽ hoàn thành tốt công việc:
Tiến 2 bước;
Quay trái, tiến 1 bước;
Nhặt rác;
Quay phải, tiến 3 bước;
Quay trái, tiến 2 bước;
Bỏ rác vào thùng.
Giả sử các lệnh trên được viết và lưu trong rô-bốt với tên "Hãy nhặt rác". Khi đó ta chỉ cần ra lệnh "Hãy nhặt rác", các lệnh đó sẽ điều khiển rô-bốt tự động thực hiện lần lượt các lệnh nói trên.
3. Viết chương trình - ra lệnh cho máy tính làm việc
Về thực chất, việc viết các lệnh để điều khiển rô-bốt trong ví dụ nói trên chính là viết chương trình. Tương tự, để điều khiển máy tính làm việc, chúng ta cũng viết chương trình máy tính.
Theo nghĩa đó, chương trình máy tính là một dãy các lệnh mà máy tính có thể hiểu và thực hiện được. Mặc dù chương