Sáng kiến kinh nghiệm: Cách tạo tình huống có vấn đề trong giảng dạy tiếng việt

Họ và tên :
Lớp . Kiểm tra tiếng việt Lớp 8.
(thời gian .45phút ).
Điểm
 Lời phê của thày giáo.





 Đề bài .
Câu 1: Cho đoạn văn
Rồi chị túm cổ hắn, ấn giúi ra cửa. Sức lẻo khoẻo của anh chàng nghiện chạy không kịp với sức xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chỏng quèo trên mặt đất,miệng vẫn nham nhảm thét trói vợ chồng kẻ thiếu sưu.
( Trích "Tức nước vỡ bờ``. Ngữ văn 8, tập 1)
Yêu cầu
a, thốngkê các trường từ vựng về người( tên gọi, bộ phận của cơ thể, hoạt động của con người) trong đoạn văn.
b, Bổ sung cho mỗi trường từ vựng trên ít nhất là 3 từ ngữ chỉ tên gọi, bộ phận của cơ thể, hoạt động của con người
Câu 2:
a) Phân tích cấu tạo ngữ pháp của các câu ghép sau
1. Vợ tôi không ác, nhưng thị khổ quá rồi.
2. Khi người ta khổ quá thì ngời ta chẳng nghĩ gì đến ai được.
3. Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi cũng buồn lắm.
( Trích "Lão Hạc`` Ngữ văn 8 tập I)
b) Hãy chỉ ra mối quan hệ ý nghĩa của các câu ghép trên.
Câu 3:
Hãy dùng dấu câu( Có kèm theo viết hoa hoặc không viết hoa) thích hợp vào đoạn văn sau:
Nguyễn Dữ có truyền kì mạn lục ghi lại một cách tản mạn các chuyện lạ được lưu truyền được đánh giá là “thiên cổ kì bút” bút lạ của muôn đời đó là một mốc quan trọng của thể loại văn xuôi bằng chữ Hán của văn học Việt Nam
Câu 4:
Sưu tầm một số câu ca dao tục ngữ có dùng biện pháp nói quá, nói giảm nói tránh
( mỗi loại ít nhất là 2 câu)
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Họ và tên ..............
Lớp .......
Kinh nghiệm :Cách tạo tình huống có vấn đề
trong giảng dạy tiếng việt.


A. Đặt vấn đề .
Quan niệm về tình huống có vấn đề trong tiếng việt .
* Trước khi đến trường học sinh đã có một số vốn tiếng việt nhất định, nhiệm vụ của giáo viên ngữ văn không phải là cung cấp cho học sinh tri thức hoàn toàn mới . Cho nên để giảng dạy một giờ tiếng việt thành công giáo viên phải vận dụng tổng hợp , sáng tạo các phương pháp , phương tiện dạy học . Trong những năm thực hiện cải cách giáo dục , việc dạy môn tiếng việt là phải tạo ra được tình huống có vấn đề , nghĩa là làm sao để lý thuyết mới về ngôn ngữ học, về tiếng việt , về ngữ pháp văn bản không phải là kiến thức thuần tuý lý thuyết hiện đại mà thực sự được ứng dụng vào hoạt động dạy học của giáo viên và học sinh trong từng tiết tiếng việt . Như vậy các bài dạy tiếng việt đều phải đưa vào tình huống có vấn đề đó là thử thách cao nhất , khó khăn nhất đối với các nhà sư phạm , dạy như thế nào để học sinh có hệ thống kiến thức , rèn được kỹ năng thực hành bài tập tiếng việt vào văn bản hàng ngày .
2. Lý do chọn đề tài .
a, Cơ sở lý luận .
+ Với ánh sáng của của lý thuyết hiện đại về ngôn ngữ học , xác lập được hệ thống lý luận , kỹ năng cần rèn luyện và tương ứng với nó là một hệ thống bài tập , một hệ thống thao tác dẫn dắt học sinh theo tinh thần cải tiến phương pháp dạy và học tiếng việt nói riêng và ngữ văn nói chung nhằm “ phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của thày và trò trong giờ ngữ văn” .
+ Cho đến nay rất nhiều các công trình nghiên cứu về tiếng việt hiện đại ,về phương pháp dạy tiếng việt theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học , xóa bỏ tình trạng thụ động của học sinh , thày đọc trò chép ....
b, Cơ sở thực tiễn :
Qua nhiều năm giảng dạy tiếng việt ở các lớp :6,7,8,9 .ở bài viết này tôi chỉ đề cập đến một vấn đề nhỏ trong giờ dạy tiếng việt ở trường THCS . Đó là “ Cách tạo tình huống có vấn đề trong giờ giảng dạy tiếng việt”.
Thực tế hiện nay học sinh rất lười soạn bài và làm bài tập tiếng việt , một thói quen rất xấu là chép bài soạn ở các loại sách để học tốt ngữ văn ,và các sách tham khảo , sách nâng cao , .Học sinh ỷ lại vào sách thiếu suy nghĩ độc lập khi làm bài tập tiếng việt , nếu ra đề kiểm tra thì kha năng nhận biết các đơn vị kiến thức trong ngữ liệu đã học rất thấp , có thể do chưa tạo được tình huống có vấn đề trong tiếng việt nên các em không vận dụng vào được những tình huống tương tự , nên thường là không làm được bài tập đúng nếu có tình huống khác bài học trong sách giáo khoa .

***********************
Từ những vấn đề trên tôi xin nêu một số hướng giải quyết vấn đề và những kết quả cụ thể , qua một số biện pháp chính nhằm thực hiện bài giảng tiếng việt một cách hiệu quả nhất trong những năm gần đây .

B. giải quyết vấn đề .
I. Những cơ sở để tạo ra tình huống có vấn đề trong giờ tiếng việt .
Qua thực tế điều tra tình hình về việc dạy và học tiếng việt , qua thực tế giảng dạy, qua dự giờ thăm lớp . Tôi rút ra một số điều sau đây.
+ Muốn có tình huống có vấn đề trong giờ tiếng việt, giáo viên cần làm xuất hiện những mâu thuẫn giữa cái đã biết và cái chưa biết trong tư duy của học sinh về những hiện tượng , khái niệm, qui tắc ngữ pháp trong tiếng việt...
Để tạo tình huống cần tạo thành động lực thúc đẩy học sinh ý thức được mâu thuẫn và coi đó như một vấn đề . Có thể người dạy tiếng việt cần quan tâm đến một số mâu thuẫn sau:
Mâu thuẫn giữa kiến thức cũ và kiến thức mới .
Mâu thuẫn giữa những qui tắc ngữ pháp mang tính cố định và sự biến động muôn màu muôn vẻ của ngôn ngữ trong giao tiếp.
Mâu thuẫn giữa năng lực tư duy , trình độ ngôn ngữ còn hạn chế của học sinh với yêu cầu sử dụng ngôn ngữ chuẩn mực trong nhà trường và yêu cầu sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt thực tế trong cuộc sống rất phong phú .
+ Tình huống làm nảy sinh vấn đề trong bài tiếng việt cần có những đặc trưng cụ thể sau :
Làm nảy sinh nhu cầu nhận thức của học sinh , từ đó kích thích hành động trí tuệ .
Hàm chứa nhiệm vụ nhận thức , có nghĩa là thoả mãn nhu cầu tìm tòi tri thức tiếng việt cho học sinh .
Phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh .
Tóm lại tình huống có vấn đề thường được cụ thể bằng một câu hỏi có vấn đề hay bài tập có vấn đề .Câu hỏi nêu vấn đề đó cần dẫn dắt học sinh trực tiếp giải quyết điểm mấu chốt của quá trình học tập .Cần xuất phát từ nhiệm vụ hình thành tri thức mới hoặc rèn luyện kỹ năng tiếng việt cho học sinh .
Câu hỏi nêu vấn đề phải ngắn gọn sáng sủa làm rõ mục tiêu trả lời đảm bảo phát triển được tính độc lập sáng tạo của học sinh , để học sinh tự mình tham gia vào quá trình tìm tòi sáng tạo , đảm bảo cho học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng làm bài với phương pháp nghiên cứu ngôn ngữ .

II. Cách tạo tình huống có vấn đề trong bài tiếng việt .

Muốn đưa tình huống có vấn đề vào nhận thức của học sinh , giáo viên cần tiến hành một số bước như sau .
Bước 1.
Sử dụng ngữ liệu mẫu để giúp học sinh tri giác tài liệu học tập và tái hiện tri thức cũ .
Đây là bước khởi động rất cần thiết cho việc nêu tình huống có vấn đề .
Bước 2.
Nêu tình huống có vấn đề đã được cụ thể hoá bằng một câu hỏi nêu vấn đề , hoặc một bài tập mang nhiệm vụ nhận thức .
Sau đây là một số tình huống có vấn đề được tạo ra từ những tiết học cụ thể .
Tình huống lựa chọn :
+ Là tình huống đặc trưng cho những mâu thuẫn giữa kiến thức cũ và kiến thức mới , giữa bản năng ngôn ngữ và ý thức của học sinh . Để xử lý tình huống có vấn đề theo kiểu lựa chọn ,học sinh phải thực hiện các thao tác : So sánh , phân tích, tổng hợp, phải huy động vốn tri thức ngữ pháp có sẵn của mình để thực hiện những yêu cầu bài tập giáo viên đặt ra trên những ngữ liệu cụ thể , từ đó chọn được giải pháp đúng đắn nhất .
Ví dụ : Tạo tình huống có vấn đề trong bài “ Hành động nói” tiết 95 SGK văn 8 tập 2.
Bước 1. GV chuẩn bị bảng phụ ghi ngữ liệu về đoạn văn trong sách giáo khoa cho học sinh tiếp cận với ngữ liệu đó .
Bước .2. Nêu tình huống có vấn đ