Một số biện pháp rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5

PHÒNG GD-ĐT TP. BẠC LIÊU
TRƯỜNG : TH PHƯỜNG 2
HỘI THI GV TÀI NĂNG LẦN THỨ 5
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM :
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN ĐỌC DiỄN CẢM
CHO HỌC SINHLỚP 5
GV : NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT
THÁNG 3/NĂM 2011
I-LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
-Trong trường Tiểu học phân môn Tập đọc có vị trí đặc biệt quan trọng.
-Nó hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng đọc.
-Làm cơ sở, nền móng cho mọi sự phát triển, đặc biệt là cơ sở, nền móng để tiếp thu các môn học khác.
-Dạy đọc chiếm phần lớn thời gian trên lớp đối với học sinh.
1-Đặt vấn đề :
-Biết đọc con người đã nhân khả năng tiếp nhận lên nhiều lần.
-Đọc giúp cho con người hiểu biết, tiếp thụ được nền văn minh của loài người.
-Đọc giúp con người bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm, có thể tự học cả đời.
-Đọc là cầu nối của mọi tri thức, của mọi môn học.
Vì vậy dạy đọc đúng, đọc hiểu và đọc hay (đọc diễn cảm) là việc làm cần thiết và có ý nghĩa rất quan trọng.
Trong thực tế hiện nay, ở trường Tiểu học việc dạy đọc, bên cạnh những thành công, còn nhiều hạn chế. Học sinh chưa đọc được như mong muốn, kết quả đọc của các em chưa đáp ứng được yêu cầu của việc hình thành kĩ năng đọc. Các giờ Tập đọc thì hầu như học sinh chỉ mới biết đọc đúng, đọc trơn, số lượng học sinh biết đọc diễn cảm tốt còn rất ít.
2-Thực trạng :
-Giáo viên khi dạy Tập đọc còn gập một số lúng túng, chưa xác định rõ được trọng tâm tiết dạy, những phương pháp cụ thể hướng dẫn rèn đọc diễn cảm cho học sinh Tiểu học cũng chưa được quan tâm đúng mức.
Vậy để giúp HS đọc đúng, đọc diễn cảm, hiểu và cảm thụ được bài văn, bài thơ thì đòi hỏi người GV phải đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng mới đó là “Mọi học sinh đều phải tích cực tham gia vào hoạt động học tập và người giáo viên tạo mọi điều kiện cho HS cả lớp được tham gia đọc”.
-Có nhiều chuyên đề, phương pháp đặt ra nhằm đưa chất lượng đọc của các em nâng lên. Các lớp đầu cấp tập trung đọc đúng, đọc trôi chảy là được. Còn ở các lớp cuối cấp, tập trung nhận xét cách đọc đúng, đọc trơn chưa chú trọng nhiều để có biện pháp cụ thể dành cho việc luyện đọc diễn cảm.
Qua thực tế giảng dạy và khảo sát tôi nhận thấy : một số học sinh mới chỉ ở mức độ đọc đúng, đọc trơn, đọc to, đọc nhanh là được chưa quan tâm đến đọc diễn cảm bài văn, bài thơ.
Qua tìm hiểu tôi rút ra được một số nguyên nhân chủ yếu như:
- Do cách phát âm theo phương ngữ, thường phát âm lệch chuẩn viết, cụ thể các em thường mắc lỗi sau :
+ Các lỗi phụ âm đầu : s/x ; tr/ch ; v/d và r/g. Ví dụ : sổ/xổ, sứ/xứ,… ; chao/trao,… ; vàng/dàng, … ; rổ/gỗ,…
+ Các lỗi về âm cuối : n/ng và t/c. ví dụ : man/mang, bàn/bàng, … ; bát/bác, mắt/mắc,…
- Các lỗi về thanh : Các em đọc còn nhầm lẫn giữa thanh ngã và thanh hỏi. Ví dụ : suy nghĩ/ suy nghỉ ; nghĩ kĩ/ nghỉ kỉ…
- Do các em chưa nắm vững cách ngắt hơi, nghỉ hơi, ngữ điệu, chưa biết nhấn giọng, lên giọng hạ giọng những từ cần thiết.
- Do các em chưa siêng năng đọc sách không chịu khó rèn đọc.
Đầu năm học, trong phạm vi nghiên cứu, tôi đã thống kê chất lượng đọc của học sinh lớp 5/2 như sau :

Bảng 1: Chất lượng khảo sát phân môn Tập đọc lớp 5/2
Tỉ lệ HS đọc chưa đạt yêu cầu và HS đọc trung bình chiếm hơn 50%. Tỉ lệ HS đọc diễn cảm còn thấp. Từ lí do trên tôi nghiên cứu tìm “Biện pháp nâng cao hiệu quả dạy đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5”.
II-MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN NHƯ SAU :
1-Các biện pháp thực hiện :
Biện pháp 1 : Phân loại học sinh theo mức độ như sau :
-Mức độ 1 : đọc to, đọc trôi chảy, có giọng đọc diễn cảm.
-Mức độ 2 : Đọc to, đọc trối chảy nhưng chưa hay.
-Mức độ 3 : Đọc to, còn vấp.
-Mức độ 4 : Đọc nhỏ, trôi chảy.
-Mức độ 5 : Đọc vấp, còn phải đánh vần.
Tùy mỗi mức độ tôi có biện pháp luyện đọc cho phù hợp như :
Ví dụ :
+ Em đọc ở mức độ 2 : Yêu cầu em nắm vững nội dung chính của bài.
+ Em đọc ở mức độ 3 : Khuyến khích em đọc truyện, sách, báo.
+ Em đọc ở mức độ 4 : Động viên, khuyến lệ.
+ Em đọc ở mức độ 5 : Rèn đọc câu văn, 1 dòng thơ.
Biện pháp 2 : Hướng dẫn học sinh luyện đọc đúng một cách linh hoạt, khéo léo.
a) Luyện đọc đúng
-Trước khi tiến hành luyện đọc, chia văn bản thành các đoạn đọc phù hợp với trình độ đọc của học sinh. Ví dụ : Khi dạy bài “Thầy Cúng đi bệnh viện”.
- Dựa vào số đoạn, giáo viên chỉ định trước số học sinh tham gia đọc nối tiếp ở mỗi vòng đọc.
- Giáo viên nên hướng dẫn học sinh đọc nối tiếp qua 3 vòng:
+ Vòng 1: HS đọc nối tiếp, GV kết hợp nghe và phát hiện để rèn HS phát âm đúng từ HS đọc chưa chính xác.
+ Vòng 2: HS đọc nối tiếp, kết hợp HS nắm nghĩa của từ ở chú giải hoặc từ khó và rèn cho HS đọc đúng.
+ Vòng 3: HS đọc theo cặp. Từ đó, HS giúp đỡ, đánh giá lẫn nhau và GV đánh giá sự tiến bộ của HS.

b) Các hình thức luyện đọc :
- Đọc cá nhân
- Đọc theo cặp
- Đọc theo phân vai
2. Khai thác giọng đọc của học sinh thông qua việc tìm hiểu nội dung bài.
- Hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài nhằm trao đổi kĩ năng đọc - hiểu. Nắm được nội dung chính của bài. Ví dụ: Bài đọc với giọng nhẹ nhàng, tha thiết, vui tươi, mạnh mẽ…
-Giáo viên nêu câu hỏi để định hướng cho học sinh đọc thầm hoặc đọc thành tiếng và trả lời đúng nội dung. Ví dụ: Giáo viên yêu cầu học sinh đọc thầm khổ thơ 1 trong bài “Hành trình của bầy ong” (tập 1) để trả lời câu hỏi: Những chi tiết nào trong khổ thơ đầu nói lên hành trình vô tận của bầy ong ?
-Giáo viên có thể chia tách câu hỏi thành các ý nhỏ hoặc bổ sung câu hỏi phụ có tác dụng dẫn dắt học sinh trả lời được các câu hỏi.
- Ví dụ: Câu hỏi 1 trong bài “Trồng rừng ngập mặn” (lớp 5) nên tách thành 2 ý nhỏ để học sinh dễ trả lời.
+Nêu nguyên nhân của việc phá rừng ngập mặn ?
+Nêu hậu quả của việc phá rừng ngập mặn?
-Bằng nhiều hình thức khác nhau, GV tạo điện kiện cho HS luyện tập một cách tích cực.
Sau khi nắm được nội dung, ý nghĩa bài đọc. Giáo viên yêu cầu học sinh đọc thật tốt một đoạn nhằm “thăm dò” khả năng thể hiện sự cảm nhận nội dung bằng giọng đọc của học sinh.
Từ đó, giáo viên dẫn dắt, gợi ý để học sinh tự tìm ra cách đọc hợp lý. Ví dụ: Đoạn vừa rồi đọc với giọng điệu như thế nào? Để nêu đặc điểm của nhân vật, em cần chú ý nhấn giọng ở những từ ngữ nào? …
Hoặc: Qua nội dung bài, em hãy xác định giọng đọc chung của toàn bài?
3.Giáo viên đọc mẫu diễn cảm
-GV “đọc mẫu” phải đúng là “mẫu”.
-Đọc mẫu diễn cảm là sử dụng ngữ điệu để phô diễn cảm xúc của bài đọc.
-Đọc mẫu đòi hỏi GV phải đọc đúng, rõ ràng, ngữ điệu đọc phù hợp.
-GV đọc mẫu nhằm minh hoạ, gợi ý hoặc “tạo tình huống” cho học sinh nhận xét, giải thích, tự tìm ra cách đọc.
4.Luyện tập thực hành đọc diễn cảm văn bản
- Đối với loại hình văn bản nghệ thuật : GV dẫn dắt, gợi mở giúp HS hiểu biết thể hiện tình cảm, thái độ qua giọng đọc phù hợp với sự việc, hình ảnh cảm xúc, tính cách nhân vật trong bài…
- Đối với loại hình văn bản phi nghệ thuật: Giáo viên hướng dẫn học sinh xác định ngữ điệu đọc sao cho phù hợp với mục đích thông báo.
- Luyện đọc diễn cảm các câu tiêu biểu trong bài. Theo các bước sau :
+ GV đưa ra câu cần luyện đọc (đã ghi sẵn ở bảng phụ).
+ HS đọc và xác định giọng đọc.
+ HS luyện đọc theo nhóm, tổ, cá nhân.
- Luyện đọc diễn cảm đoạn văn hoặc khổ thơ.
GV cho HS luyện đọc theo trình tự các bước:
+ HS đọc và nêu giọng đọc, từ nhấn giọng trong đoạn (khổ thơ).
+ 1 HS đọc mẫu.
+ HS luyện đọc theo cặp.
+Tổ chức cho HS thi đọc diễn cảm trước lớp.
- Học sinh luyện đọc diễn cảm cả bài.
+Giáo viên tiến hành các bước như trên.
+Học sinh đọc cá nhân – HS và GV nhận xét đánh giá.
* Đối với những văn bản có từ hai nhân vật trở lên, tổ chức cho học sinh thể hiện giọng đọc theo nhân vật của văn bản hoặc cho học sinh đọc phân vai.
Giáo viên nên hướng dẫn như sau :
- Cho học sinh đọc bài và tìm trong bài có mấy nhân vật.
- Giáo viên giúp học sinh chỉ ra từng tính cách của từng nhân vật và xác định giọng đọc phù hợp với từng nhân vật
- Giáo viên thực hiện đọc mẫu lời các nhân vật bằng giọng đọc của mình (hoặc có thể gọi học sinh có năng lực đọc tốt thể hiện)
- Học sinh luyện tập nhiều lần theo hướng dẫn của giáo viên.
5.Tổ chức các trò chơi học tập trong giờ Tập đọc
a) Thi đọc tiếp sức:
* Chuẩn bị: 1 đồng hồ, SGK, giáo viên dự kiến số nhóm tham gia chơi.
* Tiến hành:
- GV yêu cầu, hướng dẫn cách chơi.
- GV quy định các nhóm có số lượng học sinh bằng nhau.
- Từng nhóm lên bảng đứng thành hàng ngang. Mỗi em cầm một cuốn SGK, đã mở sẵn trong đó có bài văn sẽ thi đọc.
+ GV hướng dẫn cách chơi, cách vi phạm luật chơi và cho học sinh tham gia trò chơi thử 1 lượt
- Giáo viên tiến hành cho từng nhóm thi đọc, tính thời gian của mỗi nhóm cho điểm nhóm “đọc tiếp sức” mỗi câu văn đọc đúng cho một điểm, không cho điểm các trường hợp vi phạm.
- Giáo viên cùng cả lớp nhận xét, chọn và tuyên dương nhóm đọc tiếp sức nhanh nhất, hay nhất.
b) Thả thơ:
* Chuẩn bị: GV viết vào phiếu câu thơ đầu (hoặc giữa) ở mỗi khổ thơ, hoặc 1- 2 từ đầu của mỗi câu thơ. Ví dụ bài: Hành trình của bầy ong (TĐ–HTL, lớp 5). GV làm các phiếu như sau:
Phiếu 1: Với đôi cánh…………sắc màu
Phiếu 2: Tìm nơi………………không tên
Phiếu 3: Bầy ong……………...mật thơm
* Tiến hành: Giáo viên hướng dẫn cách chơi và nêu yêu cầu:
- Mỗi lượt chơi gồm 2 nhóm và số người bằng số phiếu mỗi nhóm cử nhóm trưởng, 2 nhóm trưởng bốc thăm để giành quyền “thả thơ” trước.
- Mỗi em trong nhóm cầm 1 tờ phiếu (giữ kín). Giáo viên hô “bắt đầu” nhóm được thả thơ trước cử 1 người thả ra một tờ phiếu cho một bạn nhóm kia.
Bạn nhận được phiếu phải đọc thuộc cả khổ thơ (hoặc câu thơ lục bát) có câu từ ghi trên phiếu. Nếu đọc đúng được tính 1 điểm.
- Giáo viên tính số điểm của nhóm đọc thuộc thơ. Đổi nhóm chơi tương tự như trên. Giáo viên tính điểm nhóm thứ 2.
- Kết thúc trò chơi: Giáo viên tuyên dương nhóm đọc tốt, điểm cao.
Việc lồng ghép các trò chơi trong các tiết Tập đọc thông thường tôi tổ chức trong các tiết ôn tập. Nên có thể sưu tầm thêm các trò chơi khác
III-HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN :
BẢNG 2- KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
IV-SO SÁNH BIỆN PHÁP CŨ VÀ MỚI:
-Biện pháp 1 : Nếu như GV không phân loại đối tượng HS trong việc học phân môn Tập đọc thì việc dạy cho HS đọc đúng, diễn cảm là rất khó khăn. Cho nên, việc phân loại được đối tượng học sinh đọc ở mức độ nào để từ đó có biện pháp giúp đỡ cho từng đối tượng HS trong việc học tốt môn Tập đọc, đặc biệt là đọc diễn cảm.
-Biện pháp 2 : Khi dạy môn Tập đọc nếu GV không chú ý đến việc dạy cho học sinh đọc đúng, đọc hay thì các em chỉ đọc chú ý đến đọc to. Bên cạnh đó, trước khi thử nghiệm biện pháp này khi dạy môn Tập đọc tôi chỉ chú ý đến đối tượng học sinh đọc khá tốt trong lớp mà chưa chú trọng đến các đối tượng khác, nhất là học sinh đọc trung bình, yếu. Khi thử nghiệm biện pháp này, tôi chú ý đến việc rèn cho HS đọc đúng, hay và dùng nhiều hình thức đọc tạo mọi cơ hội cho học sinh đều được tham gia.
-Việc đọc diễn cảm của giáo viên : Trước khi thử nghiệm biện pháp này, tôi nghĩ rằng giáo viên khi dạy có thể đọc trôi chảy, lưu loát là tốt. Tuy nhiên, nếu cứ chủ quan như thế thì giờ học hiệu quả không cao. Cho nên, tôi thường xuyên rèn đọc các bài trong chương trình để làm sao giáo viên đọc diễn cảm, giống như “thổi hồn” được vào bài đọc thì tôi thấy học sinh rất tập trung trong lúc giáo viên đọc bài và có những học sinh bắt chước được giọng đọc của giáo viên làm cho giờ học thêm sinh động hơn.
-Luyện đọc diễn cảm cho học sinh là rất quan trọng. Vì thế, khi dạy môn Tập đọc, tôi đều chú ý đến tất cả đối tượng học sinh và tạo cơ hội cho các em tham gia. Nếu như học sinh trung bình yếu thì có thể cho các em luyện đọc câu, rồi nâng dần lên đọc đoạn (khổ thơ). Còn những học sinh đọc đúng, lưu loát thì chú ý rèn cho các em đọc diễn cảm để thể hiện được cảm xúc bài văn (bài thơ).
-Trong giờ Tập đọc, nếu như giáo viên không tìm hiểu những trò chơi để tổ chức cho học sinh thì giờ học không sinh động, học sinh ít tích cực trong học tập. Cho nên, khi dạy môn Tập đọc giáo viên cần tìm hiểu qua sách tham khảo, thông tin trên mạng internet để tìm những trò chơi phù hợp với lớp và tổ chức cho các em chơi trò chơi trong giờ Tập đọc, có như thế thì giờ học sinh động hơn, hiệu quả hơn.
V-PHẠM VI ÁP DỤNG:
Đã áp dụng ở lớp thành công.
Sẽ đề xuất với BGH áp dụng cấp trường trong thời gian tới.
VI-KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
Có thể nói rằng, qua thời gian ngắn ( chưa đầy 1 năm học ) mà những biện pháp nêu trên, tôi đã thấy được sự tiến bộ của các em rất rõ rệt. Những biện pháp này của tôi chưa hẳn là tối ưu nhưng bản thân tôi rất hài lòng với những gì mà học sinh lớp mình học tốt phân môn Tập đọc, đặc biệt là đọc diễn cảm.
Đề xuất:
1-Đối với trường : Cần mua thêm nhiều báo nhi đồng, truyện tranh để cho học sinh mượn đọc.
2-Đối với PHHS : Ở nhà cần khuyến khích các em đọc truyện nhưng đảm bảo giờ giấc phù hợp.
XIN CHúC QUí Vị ĐạI BIểU, QUí THầY CÔ
SứC KHỏE, HạNH PHúC Và THàNH ĐạT
CHúC HộI THI THàNH CÔNG TốT ĐẹP