Hội thi ứng dụng khoa học tư duy hệ thống phát triển bền vững

BÀI DỰ THI
HỘI THI ỨNG DỤNG KHOA HỌC TƯ DUY HỆ THỐNG PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN BỀN VŨNG TẠI HUYỆN TIÊN LÃNG
Đội: Xã Tây Hưng
Thành viên:
Phạm Thị Kim Luẩn – Phó bí thư thường trực đảng ủy
Nguyễn Văn Đại – Cán bộ văn hóa 1
Lương Văn Tô – Tổ trưởng tổ KHTN trường THCS Tây Hưng

I. LỜI MỞ ĐẦU

Đối với khoảng hai thập kỷ qua, nhận thức của xã hội đã được mở rộng. Tuy nhiên, chúng ta đã chủ yếu không bắt đầu phát triển một sự hiểu biết về việc làm thế nào tất cả mọi thứ trong thế giới của chúng ta được kết nối với nhau. Chúng ta có xu hướng tin rằng nếu chúng ta có thể xây dựng một con đường tốt hoặc chạy trơn tru nhà máy, qua một đạo luật tốt bằng văn bản hoặc đào tạo lớp học đầu tiên, tất cả những yếu tố này sẽ tương tác hài hòa với nhau. Và chúng ta đang ngạc nhiên khi mọi thứ bất ngờ nhận được ngoài tầm kiểm soát, khi họ sản xuất bị trì hoãn ảnh hưởng ở một nơi khác hóa ra là hai bên không tương thích. Khi sự tương tác của sự kiện bị bỏ qua, thậm chí là nguyên nhân có thể dẫn đến sự hỗn loạn.

Khi cố gắng tổ chức thế giới của chúng ta, chúng ta phải sử dụng chiến lược thừa nhận sự tương tác và cơ chế tự điều tiết trong và giữa các hệ thống các thành phần. Điều này có thể được thực hiện với thực hành. Suy nghĩ về các hệ thống không có bất kỳ khó khăn hơn so với suy nghĩ về những thứ trong sự cô lập - nó chỉ là khác nhau.

Kỷ nguyên của khoa học hiện đại với việc phát hiện các định luật của tự nhiên và với các phương pháp thực nghiệm. Khoa học loại bỏ những gì không qua được thử thách của thực nghiệm và không suy ra được từ các định luật. Nhưng định luật chỉ cho ta biết một số quan hệ đã được qui giản, thực nghiệm cũng chỉ cho phép thử lại một số tương tác giản đơn, và để hiểu các hiện tượng phức tạp ta tìm cách phân tích nó thành ra một số lớn các bộ phận thuần nhất với những tương tác đơn giản. Nhưng rồi, như lời triết gia A.N.Whitehead, "tự nhiên không đến với ta sạch sẽ như ta nghĩ về nó", và khoa học, trong tinh thần qui giản của cơ giới luận, với việc "làm sạch" tự nhiên đó đã "hất đổ cả đứa bé cùng với chậu nước tắm"! Ta trở lại đối mặt với một tự nhiên như nó vốn có, đầy phức tạp, bí ẩn, rất hỗn độn, ngẫu nhiên, mà dường như vẫn được an bài trong những trật tự siêu nhiên nào đó. Cũng khởi đầu từ thế giới vật chất (những vấn đề của thế giới vi mô và của vũ trụ), nhưng rồi nhu cầu nhận thức cái phức tạp


bản chất đó đã nhanh chóng lan sang mọi lĩnh vực khác của cuộc sống đời thường, của sinh học, của kinh tế, chính trị, xã hội.

Thiên nhiên và cuộc sống có những đối tượng cũ đòi hỏi những nhận thức mới, nhưng cũng có rất nhiều những đối tượng đã qua nhiều biến động và phát triển mới (đặc biệt trong kinh tế, xã hội) lại càng đòi hỏi những nhận thức mới mà ta không còn có thể giữ mãi cách nhìn cũ, cách hiểu cũ của tư duy cơ giới. Phức tạp, trước hết là không thể qui giản về, hoặc phân tích thành những cái đơn giản. Phức tạp là trong cái toàn thể không thể tách chia được. Hiểu cái phức tạp là phải hiểu hệ thống trong tính toàn thể của nó.

Tư duy hệ thống có thể giúp khám phá các khả năng kết nối với nhau hoặc tư cung cấp một cách kiểm soát định hướng tương lai và quản lý của thế giới phức tạp của chúng ta.

Tư duy hệ thống là cách tư duy theo tinh thần trên. Tư duy hệ thống có cơ sở là khoa học hệ thống, nhưng không đồng nhất với những thành tựu đã đạt được của khoa học hệ thống.

II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TƯ DUY HỆ THỐNG

1. Khái niệm về tư duy hệ thống

Tư duy hệ thống xuất phát từ một bộ môn khoa học gọi là Lý thuyết Hệ thống Tổng quát (General Systems Theory), được phát triển từ các nghiên cứu sinh học vào những năm 1920.

Tư duy hệ thống cung cấp một viễn cảnh mới mạnh mẽ, một ngôn ngữ riêng và một tập các công cụ có thể dùng để đề cập tới những vấn đề hóc búa nhất trong cuộc sống và công việc thường ngày. Tư duy hệ thống là cách hiểu thực tế nhấn mạnh tới mối quan hệ giữa các phần của hệ thống, thay vì chỉ bản thân các bộ phận. Dựa trên lĩnh vực nghiên cứu có tên là tính năng động hệ thống, tư duy hệ thống có