Học phần Quản lý nhà nước

ĐẠI CƯƠNG
VỀ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC

1. Mục đích yêu cầu:
- Học viên nắm được những lý luận chung về QLHCNN và QLHCNN ở Việt Nam, nội dung chủ yếu của cuộc vận động CCHC hiện nay.
- Nâng cao năng lực và cải tiến công tác quản lý hành chính Nhà nước trong nhà trường.


NỘI DUNG

I. Một số vấn đề chung về quản lý:
1. Khái niệm về quản lý:
Quản lý là một tất yếu khách quan do lịch sử quy định, là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật đạt tới mục đích đề ra và đúng ý chí của người quản lý.
Các loại hình quản lý
Các loại hình này đều có một xuất phát điểm giống nhau là do con người điều khiển, nhưng khác nhau về đối tượng:
- Loại hình thứ nhất là quá trình quản lý sinh học, thiên nhiên, môi trường
- Loại hình thứ hai là quản lý trong kỹ thuật (việc điều khiển máy tính, người máy, thông tin viễn thông...).
- Loại hình thứ ba là quản lý xã hội. Đây là loại hình quản lý quan trọng nhất,
Phương thức điều khiển trong lịch sử xã hội loài người
Phương thức thứ nhất: Điều khiển như là một quá trình tự quản, tự giác của một cộng đồng nhằm hướng tới một mục tiêu chung, lợi ích chung.
Phương thức quản lý này đã tồn tại trong xã hội nguyên thủy
Phương thức thứ hai: Điều khiển là một quá trình cưỡng bức bởi một lực lượng phát sinh từ xã hội, nhưng dường như nó tách rời khỏi xã hội, đứng trên và đứng ngoài xã hội.
Lực lượng xã hội chính là Nhà nước. Quyền lực Nhà nước được thực hiện bởi 3 nhóm quyền lực cơ bản: Quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp.
2. Những yếu tố cơ bản của quản lý:
2.1. Yếu tố xã hội tức là yếu tố con người:
Con người vừa là mục đích, vừa là động lực và lực lượng của quá trình phát triển xã hội; cũng tức là mục đích của hoạt động quản lý.
2.2. Yếu tố chính trị
Chính trị là định hướng của quản lý. Ý chí của giai cấp thống trị được thể hiện tập trung ở các đảng chính trị. Trong xã hội hiện đại, bất cứ nhà nước nào cũng đều thuộc đảng chính trị này hay đảng chính trị khác lãnh đạo tùy tình hình lịch sử của nước đó.

Ở Việt Nam, điều 4 của Hiến pháp năm 1992 đã ghi “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội”.

2.3. Yếu tố tổ chức:
Tổ chức là một khoa học về sự thiết lập các mối quan hệ giữa các con người để thực hiện một công việc quản lý

Đảng và Nhà nước ta đã chỉ rõ rằng một tổ chức được sinh ra và tồn tại do nhu cầu quản lý xã hội, nhu cầu công việc, nhất thiết không được xuất phát từ tình cảm riêng tư của một nhóm hoặc một cá nhân lãnh đạo nào.
Một tổ chức đã hình thành thì phải có chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn rõ ràng, có một đội ngũ viên chức đủ mạnh để thực thi công vụ, đồng thời phải hoạt động và hoạt động có hiệu quả mang lai lợi ích cho xã hội.

Quyền uy là thể thống nhất của quyền lực và uy tín.
Quyền lực là công cụ quản lý bao gồm một hệ thống pháp luật, điều lệ, quy chế, nội quy, kỷ luật, kỷ cương...được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, phân công, phân cấp rành mạch trên cơ sở ứng dụng những thành tựu khoa học, kỹ thuật quản lý.

Uy tín là phẩm chất, đạo đức cách mạng và bản lĩnh chính trị vững vàng, có kiến thức và năng lực thực hiện đổi mới, biết tổ chức và diều hành công việc, trung thực, thẳng thắn, có lối sống lành mạnh, có khả năng đoàn kết, có phong cách dân chủ, tập thể có ý thức tổ chức kỷ luật, gương mẫu, nói đi đôi với làm, được quần chúng tín nhiệm.

2.5. Yếu tố thông tin
Thông tin là một trong những điều kiện quản lý, là căn cứ để ra các quyết định quản lý.
3. Khái niệm về quản lý hành chính nhà nước:
3.1. Nhà nước quản lý:
Nhà nước quản lý có nghĩa: chủ thể quản lý là nhà nước.
3.2. Quản lý nhà nước:
Quản lý nhà nước là một dạng quản lý đặc biệt, được sử dụng các quyền lực nhà nước như lập pháp, hành pháp và tư pháp để quản lý mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Quản lý nhà nước ở Việt Nam có các đặc điểm cơ bản sau đây:

QLNN mang tính quyền lực đặc biệt là tính tổ chức rất cao.
QLNN có mục tiêu chiến lược, chương trình kế hoạch để thực hiện mục tiêu.
QLNN theo nguyên tắc tập trung dân chủ.
QLNN không có sự tách biệt tuyệt đối giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý.
Quản lý nhà nước bảo đảm tính liên tục và ổn định trong tổ chức
3.3. Quản lý hành chính nhà nước:

Quản lý hành chính nhà nước hẹp hơn quản lý nhà nước hay nói một cách khác là một bộ phận của quản lý nhà nước. Quản lý hành chính nhà nước là quản lý mang tính quyền lực nhà nước để thực thi quyền hành pháp và quyền hành chính trong cả nước.

Từ định nghĩa này, có 3 nội dung quan trọng:
- Sự hoạt động thực thi quyền hành pháp.
- Sự tác động bằng quyền lực nhà nước.
- Sự tác động có tổ chức và điều chỉnh.


II. Một số vấn đề cơ bản về
QLHCNN ở Việt Nam:


1. Nền hành chính nhà nước:
1.1. Nền hành chính nhà nước (hành chính công) là gì?
Hành chính công là hoạt động của nhà nước, của các cơ quan nhà nước, mang tính quyền lực nhà nước, sử dụng quyền lực nhà nước để quản lý công việc của nhà nước nhằm phục vụ lợi ích chung hay riêng hợp pháp của công dân
Khái niệm nền hành chính nhà nước ( hay hành chính công)

Thể chế để thực thi quyền hành pháp và quyền hành chính.
Tổ chức bộ máy và cơ chế vận hành của nền hành chính.
Đội ngũ công chức hoạt động trong bộ máy hành chính (công vụ) tức là nói đến nhân sự hành chính, cán bộ và công chức hành chính nhà nước.
2. Các cơ quan HCNN
2.1.Các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền chung
Được thành lập theo Hiến pháp và pháp luật, có chức năng quản lý hành chính nhà nước tổng hợp đối với xã hội.
Được sử dụng quyền lực nhà nước và công cụ pháp luật để điều chỉnh tất cả các mối quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của con người.
Các công chức lãnh đạo được hình thành theo cơ chế bầu cử hoặc kết hợp giữa bầu cử và bổ nhiệm.
Phương thức lãnh đạo tập thể, quyết định theo đa số và trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu.
Ký thay mặt tập thể lãnh đạo trên các văn bản pháp quy (nghị quyết, nghị định...).

2.2. Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền riêng
Được thành lập theo Luật nhà nước hoặc văn bản dưới luật có chức năng QLHCNN về ngành hoặc lĩnh vực.
Được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh một hoặc một số quan hệ nhất định đối với xã hội.
Công chức lãnh đạo chủ yếu là bổ nhiệm - Phương thức lãnh đạo là chế độ một thủ trưởng.
Người đứng đầu (thủ trưởng) cơ quan HCNN thẩm quyền riêng không ký thay mặt.
2.3. Viên chức lãnh đạo hành chính nhà nước và công chức trong bộ máy hành chính nhà nước do luật nhà nước và pháp lệnh cán bộ, công chức quy định và điều chỉnh.
3. Chức năng HCNN

3.1. Chức năng hành chính tổng quát.
- Chức năng hành chính đối với dân
- Chức năng quản lý nền kinh tế quốc dân
- Chức năng hành chính đối với xã hội
- Chức năng hành chính đối ngoại
3.2. Chức năng vận hành hành chính nhà nước.
- Chức năng quy hoạch, kế hoạch
- Chức năng tổ chức bộ máy hành chính
- Chức năng sắp xếp, bố trí, phát triển quản lý nhân lực
- Chức năng điều hành, hướng dẫn thi hành


- Chức năng phối hợp
- Chức năng tài chính
- Chức năng theo dõi, giám sát, kiểm tra, báo cáo
- Chức năng báo cáo sơ kết, tổng kết, đánh giá

4. Phương pháp quản lý hành chính nhà nước:
4.1.Phương pháp của các nhà khoa học
Phương pháp kế hoạch hóa
Phương pháp thống kê
Phương pháp toán học
Phương pháp sinh lý học
Phương pháp tâm lý- xã hội học
4.2. Phương pháp cơ bản của quản lý hành chính nhà nước

Phương pháp giáo dục tư tưởng, đạo đức
Phương pháp tổ chức
Phương pháp kinh tế
Phương pháp hành chính
5. Hình thức quản lý hành chính nhà nước:
5.1. Ra văn bản
5.2. Hình thức hội nghị
5.3. Hình thức hoạt động thông tin điều hành bằng các phương tiện thông tin hiện đại.
6. Cuộc vận động cải cách hành chính nhà nước hiện nay:

6.1. Vì sao đặt vấn đề cải cách một bước nền hành chính nhà nước?
6.2. Nội dung chủ yếu của cuộc vận động cải cách hành chính nhà nước hiện nay.
III. Kết luận

Quản lý hành chính nhà nước vừa là khoa học lý luận chính trị vừa là khoa học thực tiễn. Mặc dù phạm vi của vấn đề có thể nói là rất rộng lớn và thiết thực đặc biệt đối với các cán bộ quản lý trong công việc hàng ngày, ở đây mới chỉ đề cập được một số vấn đề cơ bản của quản lý hành chính nhà nước. Hy vọng rằng với những vấn đề cơ bản này sẽ giúp chúng ta có thể tiếp tục nắm bắt và thực hành để nâng cao hiệu quả của công tác.