CHỦ ĐỀ TỰ CHỌN 11-BPTT CHƠI CHỮ

Ví dụ 1:
Làng gần cho chí xóm xa
Mến yêu trăm vạn mái nhà lạ quen.
Ví dụ 2:
Bạn vàng chơi với bạn vàng
Đừng chơi bạn vện ra đàng cắn nhau.
 
TIẾNG VIỆT 11
CHỦ ĐỀ TỰ CHỌN
CHƠI CHỮ
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
lợi léc, lợi ích.

Hiện tượng Đồng âm
=> Tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,... làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị.
âm: giống nhau nghĩa: khác nhau
Lợi 1:
Lợi 2,3: Bộ phận trong hàm răng
* Nhận xét:
* Ghi nhớ:
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước...làm câu văn hấp dẫn, thú vị.
* Ví dụ: (SGK/163)
1). Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú mỡ)
1). Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú Mỡ)
2). Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
2). Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
điệp âm
3). Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
3). Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
nói lái
4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.

Đồng âm và
trái nghÜa
5). Da tr¾ng vç b× b¹ch.
5Da trắng vỗ bì bạch.
Đồng nghĩa
Các lối chơi chữ
2). Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú Mỡ)
trại âm
(gần âm)
Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
( Tú Mỡ )
Dùng lối nói trại âm -> Mỉa mai, giễu cợt tên chỉ huy quân sự Pháp.
- Ranh (tướng) -> (tướng) ranh mãnh.
- Danh (tướng) -> (tướng) giỏi, nổi tiếng.
Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.

Dùng từ đồng âm.
Sầu riêng >< vui chung -> dùng từ trái nghĩa.
Sầu riêng
Một loại quả ở Nam Bộ.
Tâm trạng buồn,khó thổ lộ.
sắc thái dí dỏm hài hước
Ví dụ(5): Da trắng vỗ bì bạch
Rừng sâu mưa lâm thâm.
HÁN VIỆT THUẦN VIỆT
Bì bạch Da trắng

Dùng từ đồng nghĩa.
Lâm thâm Rừng sâu
* Các lối chơi chữ thường gặp là:
- Dùng từ ngữ đồng âm
- Dùng lối nói trại âm (gần âm)
- Dùng cách điệp âm
- Dùng lối nói lái.
- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố…
Ghi nhớ :
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu ,Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quý Đôn)
Bài tập 1:
Bài tập 2:
Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không?
-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.
-Bà đồ Nứa,đi võng đòn tre,đến khóm trúc,thở dài hi hóp.
thịt
mỡ
dò
nem
chả
Nứa
tre
trúc
hãp
Chơi chữ bằng những từ gần nghĩa
Bài tập 4. Năm 1946,bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam,Bác Hồ đã làm một bài thơ cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
Chơi chữ bằng các từ đồng âm
cam
cam
6
C
3
2
B
2. Câu:
Đi tu phật bắt ăn chay
Thịt chó ăn được, thịt cầy thì không
sử dụng lối chơi chữ nào?
3. Điền từ thích hợp vào câu ca dao sau:
Công cha nặng lắm ...
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
D
4
4. Tên một tác phẩm của ét-môn-đô đờ A- mi-xi?
5
E
5. Thể loại văn bản nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc của người viết?
1
A
1. Người ta thường dùng chơi chữ trong thể loại dân gian này?
F
6. Câu: “Mĩ mà xấu” sử dụng lối chơi chữ nào?
7. Tác giả của bài thơ “Lượm”?
7
G
K
GIẢI Ô CHỮ
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
HỌC PHẦN GHI NHỚ: NẮM ĐƯỢC KHÁI NIỆM CHƠI CHỮ
HOÀN THIỆN BÀI TẬP
ĐỌC KĨ BÀI “ LÀM THƠ LỤC BÁT” VÀ TRẢ LỜI CÁC CÂU HỎI TRONG SGK.
- SƯU TẦM CÁC BÀI THƠ LÀM THEO THỂ LỤC BÁT.