BD HSG ve danh tu

Bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 4, 5 về danh từ
******************************************

Phải nói rằng danh từ là một trong những nội dung chiếm vị trí đặc biệt quan trọng của chương trình tiếng Việt lớp 4, 5. Danh từ nằm trong ba từ loại cơ bản, chiếm số lượng lớn nhất và thể hiện tương đối đầy đủ, rõ rệt nhất các tiêu chuẩn phân loại. Nó trực tiếp phản ánh các nội dung ý nghĩa từ vựng khái quát có tính vật thể, trạng thái, có khả năng kết hợp làm thành tố chính - phụ trong câu, tạo câu và đảm nhiệm các thành phần ở mọi vị trí trong cấu tạo câu.
Việc xác định danh từ khá khó khăn, do vậy trước hết chúng ta cần phải giúp học sinh nắm vững sự phân loại danh từ thành các lớp con, chú trọng cả nội dung ý nghĩa và các dấu hiệu hình thức của từ loại. Tuy nhiên sự phân loại danh từ rất đa dạng và phức tạp, bởi trong nội bộ danh từ sự biểu hiện các đặc trưng phân loại thường đan chéo vào nhau, thiếu rành mạch dứt khoát giữa các lớp con trên cả ba mặt: ý nghĩa, khả năng kết hợp và chức năng cú pháp.
Học sinh bắt đầu được làm quen với danh từ trong chương trình SGK Tiếng Việt 4 với hai bài: Danh từ, Danh từ chung và danh từ riêng. Còn ở lớp 5 thì nằm chung trong bài ôn tập về từ loại. Ta thấy SGK giới thiệu về danh từ bằng hệ thống bài tập rồi đến kết luận ở dạng định nghĩa. Kiến thức về danh từ và kĩ năng xác định chúng được kiểm tra dưới dạng cho sẵn các từ rồi yêu cầu học sinh xác định hoặc tìm danh từ, động từ, tính từ tong đoạn thơ, đoạn văn. Khi xác định danh từ học sinh gặp khó khăn và hay nhầm lẫn những từ mà nghĩa và hình thức không tiêu biểu cho một từ loại, nhầm lẫn danh từ với động từ, tính từ. Những từ có cùng yếu tố cũng hay bị học sinh xác định sai. Ví dụ nhiều em cho tình yêu, nỗi đau, tư tưởng là động từ. Đại từ nhân xưng cũng là từ loại các em hay nhầm lẫn đó là danh từ. Phần lớn học sinh xác định nhanh ở loại danh từ riêng chỉ tên người nhưng đang rất lúng túng, ngập ngừng khi xác định loại danh từ chung.
Để giúp học sinh vượt được những khó khăn khi xác định danh từ theo tôi: Trước hết, khi dạy từ loại cần chú trọng cả nội dung ý nghĩa và các dấu hiệu hình thức của từng từ loại. Và cụ thể cần hướng dẫn những nội dung sau đây:
i. Đặc trưng của danh từ:
Danh từ biểu thị mọi thực thể tồn tại trong thực tại, được nhận thức và được phản ánh trong tư duy của con người như là những sự vật. Danh từ xét về ý nghĩa là từ mang ý nghĩa sự vật ( chỉ người, sự vật, hiện tượng..), về hình thức, là các từ có khả năng kết hợp với các từ chỉ số lượng như một, hai, ba, những, các ở phía trước, (những kỉ niệm, những tình cảm, những lúc, những nỗi đau) và kết hợp được phía sau với các từ chỉ định như này, kia, ấy, nọ (trận đấu ấy, tư tưởng đó, hồi ấy, nhà