Bài 9. Từ đồng nghĩa

Trân trọng kính chào các thầy cô giáo về với ngày hội giảng cấp cụm
năm học 2007-2008.
*Kiểm tra bài cũ:

Em hãy xác định quan hệ từ trong câu thơ sau và cho biết tác dụng của nó ?
"...Đầu trò tiếp khách, trầu không có ,
Bác đến chơi đây, ta với ta. "
( "Bạn đến chơi nhà"-Nguyễn Khuyến )
?Quan hệ từ: với - dùng để nối từ ta ,ta.

I/Thế nào là từ đồng nghĩa?
1/Ví dụ:
Em h·y ®äc l¹i b¶n dÞch th¬ Xa ng¾m th¸c nói L­ cña T­¬ng Nh­. Dùa vµo kiÕn thøc ®· häc ë bËc tiÓu häc , em t×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi mçi tõ : räi , tr«ng.
Nắng rọi Hương Lô khói tía bay,
Xa trông dòng thác trước sông này.
Nước bay thẳng xuống ba nghìn thước,
Tưởng dải Ngân Hà tuột khỏi mây.
Kết quả:
- §ång nghÜa víi roi lµ: chiÕu
- §ång nghÜa víi tr«ng lµ: nh×n
Từ trông trong bản d?ch thơ Xa ngắm thác núi Lư có nghĩa là "nhìn để nhận biết", ngoài ra từ trông còn có nghĩa là:



a) Coi sóc, giữ gìn cho yên ổn.


b) Mong.
?Trông coi, chăm sóc , coi sóc,...
? Hi vọng, trông mong, ngóng,...
2/ Kết luận :
-> Từ đồng nghĩa là từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.
-> Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc vào nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau.
Qua phân tích ví dụ trên , em hiểu thế nào là từ đồng nghĩa?
? Ghi nhớ 1 SGK/114.
Bài tập nhanh:
Em hãy tìm từ đồng nghĩa với các từ sau.
- gan dạ

- nhà thơ

máy thu thanh

- xe hơi
-> dũng cảm
-> thi sĩ
-> ra-đi-ô
-> ô tô
II /Các loại từ đồng nghĩa
1/Ví dụ:
a) Ví dụ 1: So sánh nghĩa của từ quả và từ trái trong hai ví dụ sau:
-Rủ nhau xuống bể mò cua ,
Đem về nấu quả mơ chua trên rừng.
( Trần Tuấn Khải )
-Chim xanh ăn trái xoài xanh ,
ăn no tắm mát đậu cành cây đa.
( Ca dao)
? Hai từ : từ trái và từ quả là những từ đồng nghĩa hoàn toàn.
b) /Ví dụ 2:
Nghĩa của hai từ bỏ mạng và hi sinh trong hai câu dưới đây có chỗ nào giống nhau, chỗ nào khác nhau ?
-Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm tuyệt vời của quân Tây Sơn , hàng vạn quân Thanh đã bỏ mạng
-Công chúa Ha -ba - na đã hi sinh anh dũng , thanh kiếm vẫn cầm tay.
-> Hi sinh và bỏ mạng cùng có nghĩa là " chết " nhưng bỏ mạng có nghĩa là " chết vô ích "(mang sắc thái khinh bỉ ), còn hi sinh là " chết vì nghĩa vụ, lí tưởng cao cả " ( mang sắc thái kính trọng).? Như vậy hi sinh và bỏ mạng là 2 từ đồng nghĩa không hoàn toàn.
2/ Kết luận:
Qua phân tích 2 ví dụ ở trên ,em rút ra được kết luận gì ?
?Từ đồng nghĩa có 2 loại :
+ Những từ đồng nghĩa hoàn toàn ( không phân biệt nhau về sắc thái nghĩa ) - vd 1
+ Những từ đồng nghĩa không hoàn toàn ( có sắc thái nghĩa khác nhau ) - vd 2

? Ghi nhớ 2 SGK/114.

Bài tập nhanh
Phân biệt nghĩa của các từ sau:

ăn


xơi


- chén
( Là hoạt động đưa thức ăn vào trong cơ thể qua đường miệng ...)sắc thái bình thường .

( Là hoạt động đưa thức ăn vào trong cơ thể qua đường miệng... ) sắc thái lịch sự ,xã giao.

?(Là hoạt động đưa thức ăn vào trong cơ thể qua đường miệng ...) sắc thái thân mật ,thông tuc .

III/ Sö dông tõ ®ång nghÜa
1/Ví dụ 1:
Em hãy thay các từ đồng nghĩa quả và trái, bỏ mạng và hi
sinh trong các ví dụ ở mục II cho nhau và nhận xét.
Thay : 1. - Rủ nhau xuống bể mò cua,
Đem về nấu trái mơ chua trên rừng.
- Chim xanh ăn quả xoài xanh ,
ăn no tắm mát đậu cành cây đa.
2. - Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm
tuyệt vời của quân Tây Sơn , hàng vạn quân Thanh đã hi sinh .
-Công chúa Ha-ba-na đã bỏ mạng anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay.

1. ?Quả và trái thay thế được cho nhau.
2. ? Hi sinh và bỏ mạng không thay được cho nhau.
?Nhận xét:
Em hãy cho biết tại sao trong đoạn trích "Chinh phụ ngâm khúc "-Bài 7 SGK NV L7 T1 lại lấy tiêu đề là"Sau phút chia li " mà không phải là "Sau phút chia tay" ?
? Tại vì: Từ chia li và chia tay tuy đều có nghĩa là rời xa nhau ,mỗi người đi một nơi ,nhưng dùng từ chia li hay hơn vì nó vừa mang sắc thái cổ xưa vừa diễn tả được cái cảnh ngộ sầu bi của người chinh phu. ( nó phù hợp với văn cảnh hơn )
2/ KÕt luËn :

Qua ph©n tÝch vÝ dô trªn , em rót ra ®­îc kÕt luËn g× khi sö dông tõ ®ång nghÜa ?
-->Không phải bao giờ các từ đồng nghĩa cũng có thể thay thế được cho nhau .
-->Khi nói cũng như khi viết , cần cân nhắc để chọn trong số các từ đồng nghĩa những từ thể hiện đúng thực tế khách quan và sắc thái biểu cảm.
?Ghi nhớ 3 : SGK/115
Bài tập nhanh:
Em hãy tìm từ đồng nghĩa với từ cõi và lí giả tại sao tác giả lại sử dụng từ này mà không sử dung những từ đồng nghĩa khác trong câu thơ của mình ?
"...Anh dắt em vào cõi Bác xưa,
Đường xoài hoa trắng nắng đu đưa..."
( Tố Hữu )
-->Đồng nghĩa vời từ cõi có các từ : chốn ,chỗ, nơi, nhà, ....
-Nếu thay từ cõi bằng một trong số các từ đồng nghĩa trên thì về mặt nội dung của câu thơ không thay đổi ví du: "... Anh dắt em vào chốn Bác xưa,
Đường xoài hoa trăng nắng đu đưa..."
nhưng sử dung từ cõi ta thấy hay hơn từ chốn bởi vì từ chốn- mang sắc thái nghĩa bình thường do đó nơi Bác ở cũng như là nơi ở của mọi người vì thế mà không thể hiện được tình cảm của nhà thơ đối với Bác đó là tình cảm kính trọng còn từ cõi -đã làm cho nơi Bác ở trở nên thiêng liêng và cao cả bởi từ cõi là từ chỉ nơi ở của những bậc tiên thánh...( cõi tiên ,cõi niết bàn). Như vậy việc dùng từ cõi trong câu thơ mà không phải từ đồng nghĩa khác là dụng ý của tác giả.
IV / Luyện tập:
Bai 6
Quà
Bài 3
Bài 9
Bài 7
Bài 4
Quà
Bài 8
Quà
Chọn một trong số các ô sau và trả lời câu hỏi mà mình đã lựa chọn.

Häc mµ ch¬i – Ch¬i mµ häc
Xin Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và toàn thể các em học sinh đã giúp đỡ tôi hoàn thành tiết dạy này