Bài 9. Từ đồng nghĩa

Tìm các quan hệ từ thích hợp để điền vào chỗ trống : với, hoặc, mà, của
Đây là em ... tôi và bạn … nó
Ngày nay … ngày mai sẽ có
Nói …… không làm
Hai bạn như hình … bóng
của
hoặc
mà
với
của
Kiểm tra bài cũ











Tiết 36:
Từ đồng nghĩa



Xa ngắm thác núi Lư
(dịch thơ)
Nắng rọi Hương Lô khói tía bay,
Xa trông dòng thác trước sông này.
Nước bay thẳng xuống ba ngàn thước,
Tưởng dải Ngân Hà tuột khỏi mây.
(Tương Như dịch, trong thơ Đường, tập II,
NXB Văn học, Hà Nội, 1987)




- Rọi:

-Trông:

chiếu,
nhìn, ngó, liếc, nhòm…,

soi,
toả,…
-> Nghĩa giống nhau
Liếc: đưa mắt nhìn chếch và nhanh sang 1 bên. VD: liếc mắt nhìn trộm; liếc qua trang sách.
Ngó: nhìn. VD: ngó quanh quất không thấy ai.
Hoặc thò đầu, vươn cổ ra để nhìn để quan sát. VD: ngó đầu qua cửa sổ.
Dòm: nhìn qua khe hở, chỗ hổng hoặc nhìn để dò xét, để tìm cái gì. VD: dòm trước dòm sau, dòm khắp xó xỉnh.
Nhìn: đưa mắt về 1 hướng nào đó để thấy.
VD: nhìn tận nơi mới thấy rõ ->
Nghĩa gần giống nhau
*Trông:
+ Nhìn để nhận biết: nhìn, ngó, liếc, dòm,…
+Coi sóc giữ gìn cho yên ổn:

+Mong:
trông coi, coi sóc, chăm sóc,…
hi vọng, trông ngóng, mong đợi,…
Ghi nhớ:
Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau. Một từ nhiều nghĩa có thể thuộc nhiều nhóm từ đồng nghĩa khác nhau.


(1) So sánh nghĩa của từ quả và từ trái trong 2 ví dụ sau:
- Rủ nhau xuống bể mò cua,
Đem về nấu quả mơ chua trên rừng.
(Trần Tuấn Khải)
- Chim xanh ăn trái xoài xanh,
Ăn no tắm mát đậu cành cây đa.
(Ca dao)
(2 ) Nghĩa của 2 từ bỏ mạng và hi sinh trong 2 câu dưới đây có chỗ nào giống nhau, chỗ nào khác nhau không?
- Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm tuyệt vời của quân Tây Sơn, hàng vạn quân Thanh đã bỏ mạng.
- Công chúa Ha- ba- na đã hi sinh anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay.
(Truyện cổ Cu- ba)
Ghi nhớ:
Từ đồng nghĩa có 2 loại: Những từ đồng nghĩa hoàn toàn (không phân biệt nhau về sắc thái ý nghĩa) và những từ đồng nghĩa không hoàn toàn (có sắc thái ý nghĩa khác nhau).


- Rủ nhau xuống bể mò cua,
Đem về nấu quả mơ chua trên rừng.
(Trần Tuấn Khải)
- Chim xanh ăn trái xoài xanh,
Ăn no tắm mát đậu cành cây đa.
(Ca dao)
quả
trái



- Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm tuyệt vời của quân Tây Sơn, hàng vạn quân Thanh đã bỏ mạng.
- Công chúa Ha- ba- na đã hi sinh anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay.
(Truyện cổ Cu- ba)
hi sinh
bỏ mạng


* Chia li và chia tay đều có nghĩa là rời nhau, mỗi người đi 1 nơi, có thể thay thế được cho nhau nhưng sử dụng từ chia li phù hợp hơn vì nó mang sắc thái cổ xưa, vừa diễn tả được cảnh ngộ sầu bi của người chinh phụ.
Ghi nhớ:
Không phải bao giờ các từ đồng nghĩa cũng có thể thay thế cho nhau. Khi nói cũng như khi viết, cần cân nhắc để chọn trong số các từ đồng nghĩa những từ thể hiện đúng thực tế khách quan và sắc thái biểu cảm.



Bài tập 1:

- gan dạ:
- nhà thơ:
- mổ xẻ:
- của cải:
- nước ngoài:




chó biển:
đòi hỏi:
năm học:
loài người:
thay mặt:
dũng cảm
thi sĩ
phẫu thuật
tài sản
ngoại quốc
hải cẩu
yêu cầu
niên khoá
nhân loại
đại diện
Bài tập 2:
- máy thu thanh:
- sinh tố:
xe hơi:
dương cầm:
ra - đi- ô
vi - ta - min
ô tô
pi – a - nô
Bài tập 3:
- heo: lợn - tô: bát
(quả) thơm: dứa - cây viết: bút
trái: quả - nỏ, hổng: không
(cá) nóc: cá quả - ghe: thuyền
Bài tập 4:
- Món quà anh gửi tôi đã đưa tận tay chị ấy rồi.
Bố tôi đưa khách ra đến cổng rồi mới về.
Cậu ấy gặp khó khăn một tí đã kêu.
Anh đừng làm như thế người ta nói cho đấy.
Cụ ốm nặng đã đi hôm qua rồi.
tiễn
trao
phàn nàn
cười
mất
Bài tập 5:
*- ăn:
- xơi:
-chén:
*- cho:

- biếu:

- tặng:
Sắc thái bình thường
sắc thái lịch sự xã giao
Sắc thái thân mật thông tục
Người trao vật có ngôi thứ cao hơn hoặc ngang với người nhận
Người trao vật có ngôi thứ thấp hơn người nhận và có thái độ kính trọng với người nhận
Người trao vật không phân biệt ngôi thứ với người nhận; vật được trao thưởng mang ý nghĩa tinh thần để khen ngợi, khuyến khích hay tỏ lòng yêu mến
Bài tập 6:
a.Thành tích, thành quả:
- Thế hệ mai sau sẽ được hưởng ...
của công cuộc đổi mới hôm nay.
- Trường ta đã lập nhiều để chào mừng ngày quốc khánh mồng 2 tháng 9.
b. Ngoan cường, ngoan cố:
- Bọn địch … chống cự đã bị quân ta tiêu diệt.
- Ông đã …. giữ vững khí tiết cách mạng.
c. Nhiệm vụ, nghĩa vụ:
Lao động là thiêng liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mỗi người.
Thầy hiệu trưởng đã giao … cụ thể cho lớp em trong đợt tuyên truyền phòng chống ma tuý.
d. Giữ gìn, bảo vệ:
- Em Thuý luôn luôn … quần áo sạch sẽ.
- … Tổ quốc là sứ mệnh của quân đội.
thành quả
thành tích
ngoan cố
ngoan cường
nhiệm vụ
nghĩa vụ
giữ gìn
- Bảo vệ
thành tích
thành quả
ngoan cường
ngoan cố
nhiệm vụ
nghĩa vụ
bảo vệ
- Giữ gìn
Bài tập 7:
a. đối xử, đối đãi:
- Nó tử tế với mọi người xung quanh nên ai cũng mến nó.
- Mọi người đều bất bình trước thái độ của nó đối với trẻ em.
b. Trọng đại, to lớn:
- Cuộc Cách mạng tháng Tám có ý nghĩa
đối với vận mệnh dân tộc.
- Ông ta thân hình như hộ pháp.
đối xử/đối đãi
đối xử
trọng đại/ to lớn
to lớn
Bài tập 8:
*Bình thường, tầm thường:
Sức học của bạn An rất bình thường.
- Việc làm của nó tầm thường và nhỏ nhen.
*Kết quả, hậu quả:
Kết quả học tập của em trong học kì I rất tốt.
- Việc làm tai hại của nó đã để lại hậu quả nặng nề.

Bài tập 9:
Ông bà cha mẹ đã lao động vất vả, tạo ra thành quả để con cháu đời sau …

- Trong xã hội ta, không ít người sống ích kỉ, không giúp đỡ cho người khác.
Câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” đã
cho chúng ta lòng biết ơn đối với thế hệ cha anh.
- Phòng tranh có tranh của các hoạ sĩ nổi tiếng.
Hưởng lạc
hưởng thụ
bao che
cưu mang
giảng dạy
dạy
Trình bày
trưng bày
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc khái niệm từ đồng nghĩa, các loại từ đồng nghĩa, mỗi loại cho 1 ví dụ.
Hoàn thành bài tập vào vở.
- Soạn: Cách lập ý trong bài văn biểu cảm.