Bài 9. Cách lập ý của bài văn biểu cảm

Ngữ Văn 7
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 1/ SGK trang 117
Các em, các em rồi đây lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng cốt sắt.
Nhưng nứa, tre sẽ còn mãi với các em, còn mãi với dân tộc Việt Nam, chia bùi sẻ ngọt của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc, hòa bình.
Ngày mai trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa. Nhưng trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre cao vút mãi.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 1/ SGK trang 117
Các em, các em rồi đây lớn lên, sẽ quen dần với sắt, thép và xi măng cốt sắt.
Nhưng nứa, tre sẽ còn mãi với các em, còn mãi với dân tộc Việt Nam, chia bùi sẻ ngọt của những ngày mai tươi hát, còn mãi với chúng ta, vui hạnh phúc, hòa bình.
Ngày mai trên đất nước này, sắt, thép có thể nhiều hơn tre, nứa. Nhưng trên đường trường ta dấn bước, tre xanh vẫn là bóng mát. Tre vẫn mang khúc nhạc tâm tình. Tre sẽ càng tươi những cổng chào thắng lợi. Những chiếc đu tre vẫn dướn lên bay bổng. Tiếng sáo diều tre cao vút mãi.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
( Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 2/ SGK trang 118.
Trong các món đồ chơi, tôi say mê nhất con gà đất: một chú trống đẹp mã, oai vệ, với chiếc kèn lá tơi cài vào ức để tạo ra tiếng gáy. Đến bây giờ, tôi vẫn còn cảm nhận được niềm vui kỳ diệu ấy tái sinh trong tâm hồn, khi nhớ lại buổi sáng sớm, tôi mang con gà ra đứng trước thềm, ấp nó giữa lòng bàn tay, dồn hơi đầy ngực, ngửa mặt lên trời và gập người dần dần lúc hạ giọng, giống y như giáng điệu con gà lúc gáy. Còn gì vui hơn với một đứa bé, khi nó được hóa thân thành con gà trống để dõng dạc cất lên điệu nhạc sớm mai: “ Ó...ò...o”! Bao giờ tôi cũng thử rất lâu để chọn được một con gà đất có giọng trầm; biết cách bụm hai bàn tay để điều khiển giọng gáy thật sinh động, giống như người nghệ sỹ thổi kèn đồng.
Bây giờ tôi hiểu ra, những đồ chơi trẻ con thời ấy rất hấp dẫn bởi chính tính mong manh của chúng. Chiếc trống lùng tung bị thủng trong chốc lát, con ve bị đứt dây, con gà đất rồi cùng vỡ trên tay đứa bé. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó vẫn còn mãi như một vật lì lợm...Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bong bóng bay ? Đồ chơi trẻ con, đó là nỗi vui mừng khi có được trong tay, và còn là nỗi tiếc nuối khi bỗng dưng bị mất nó. Những con gà đất lần lượt vỡ dọc theo tuổi thơ mãi để lại trong tôi một nỗi gì sâu thẳm, giống như một linh hồn.
( Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi)
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 2/ SGK trang 118.

Trong các món đồ chơi, tôi say mê nhất con gà đất: một chú trống đẹp mã, oai vệ, với chiếc kèn lá tơi cài vào ức để tạo ra tiếng gáy. Đến bây giờ, tôi vẫn còn cảm nhận được niềm vui kỳ diệu ấy tái sinh trong tâm hồn, khi nhớ lại buổi sáng sớm, tôi mang con gà ra đứng trước thềm, ấp nó giữa lòng bàn tay, dồn hơi đầy ngực, ngửa mặt lên trời và gập người dần dần lúc hạ giọng, giống y như giáng điệu con gà lúc gáy. Còn gì vui hơn với một đứa bé, khi nó được hóa thân thành con gà trống để dõng dạc cất lên điệu nhạc sớm mai: “ Ó...ò...o”! Bao giờ tôi cũng thử rất lâu để chọn được một con gà đất có giọng trầm; biết cách bụm hai bàn tay để điều khiển giọng gáy thật sinh động, giống như người nghệ sỹ thổi kèn đồng.
Bây giờ tôi hiểu ra, những đồ chơi trẻ con thời ấy rất hấp dẫn bởi chính tính mong manh của chúng. Chiếc trống lùng tung bị thủng trong chốc lát, con ve bị đứt dây, con gà đất rồi cùng vỡ trên tay đứa bé. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó vẫn còn mãi như một vật lì lợm...Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bong bóng bay ? Đồ chơi trẻ con, đó là nỗi vui mừng khi có được trong tay, và còn là nỗi tiếc nuối khi bỗng dưng bị mất nó. Những con gà đất lần lượt vỡ dọc theo tuổi thơ mãi để lại trong tôi một nỗi gì sâu thẳm, giống như một linh hồn.
( Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi)
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 3/ SGK trang 119.
Chao ôi mùa thu biên giới, người và cảnh thật là hết chỗ trữ tình. Trên các triền núi láng giềng, nắng hanh như rây bột nghệ, và đá núi lượn chạy như xô bồ những con sóng đời đời không chịu tan. Nhìn sóng đá các triền núi bạn, thấy như biển cả đang vỗ bờ mà sao tự nhiên phim lại mất hẳn đi cái phần lồng tiếng. Ngồi trên núi cao mùa thu, nhìn ra sóng núi tứ bề, cứ thấy nhớ biển, nghĩ về bờ biển. Lũng Cú cao hơn mặt biển khoảng hai ngàn thước và nằm ở vĩ tuyến 23 độ lẻ 22 phút. Thẳng buông một quả dọi thả lên tấm bản đồ đất nước treo trên tường, cứ thẳng từ mũi núi này mà đổ xuôi xuống thấu vào vùng lầy phù sa đen chỗ vĩ tuyến 8 độ rưỡi gì đó, thì là đúng mũi Cà Mau đó rối. Ở đây rừng của lâm nghiệp bảo vệ rừng ngày càng lấn núi, và trong chỗ tít tắp chân trời Cà Mau kia thì đất càng ngày càng lấn biển. Tổ quốc ta ngày càng xanh vui và ngày càng cao lớn mãi lên. Ở đây chim họa mi rất nhiều. Ở trong mũi biển xa xối Cà Mau thì cá múa trong lòng rạch, lòng kênh. Anh Sáu tập kết ra Bắc bảo tôi rằng đi trên cát cho giỏi, cát không níu được chân mình lại thì đi vã bộ nửa ngày mới qua thấu xóm mũi biển. Và chỗ xóm Ông Trang tận cùng Cà Mau, có bà mẹ chiến sỹ lúc nào cũng đầy một sân tôm khô và bong bóng cá đường để giành cho bất cứ người yêu nước nào. Ở trong ấy, cá thành ra một thứ chim bay ngược lên cành đước lòng kênh. Lòng kênh là một hành lang đước, chiếu thẳng ống nhòm ra thì thấy đầu đằng kia hành lang, cù lao Hòn Khoai nhấp nhô như một tinh thể nhỏ đang bơi bơi về đất liền quê mẹ. Châu cha, hôm nào đất nước yên hàn, tôi nghĩ rằng mình phải có những chuyến tàu bay trực thăng tốc hành đi thẳng từ mũi Cà Mau ra mũi Lũng Cú, cứ chiếu thẳng hướng Bắc mà đi, rồi đổ xuống cái vạt núi Lũng Cú đang bốc khói lam chiều này. Bà má Nam Bộ muốn trồng cây đước ở bờ Hồ Kiếm, xin má cứ đem trồng; nhưng tôi muốn người Cà Mau ra thăm chỗ xa cao nhất miền Bắc hãy đem tới Lũng Cú đây ít tôm, ít cá, và một cái lồng ấp đã đượm cháy sẵn mấy hòn than đươc.
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 3/ SGK trang 119.

Chao ôi mùa thu biên giới, người và cảnh thật là hết chỗ trữ tình. Trên các triền núi láng giềng, nắng hanh như rây bột nghệ, và đá núi lượn chạy như xô bồ những con sóng đời đời không chịu tan. Nhìn sóng đá các triền núi bạn, thấy như biển cả đang vỗ bờ mà sao tự nhiên phim lại mất hẳn đi cái phần lồng tiếng. Ngồi trên núi cao mùa thu, nhìn ra sóng núi tứ bề, cứ thấy nhớ biển, nghĩ về bờ biển. Lũng Cú cao hơn mặt biển khoảng hai ngàn thước và nằm ở vĩ tuyến 23 độ lẻ 22 phút. Thẳng buông một quả dọi thả lên tấm bản đồ đất nước treo trên tường, cứ thẳng từ mũi núi này mà đổ xuôi xuống thấu vào vùng lầy phù sa đen chỗ vĩ tuyến 8 độ rưỡi gì đó, thì là đúng mũi Cà Mau đó rối. Ở đây rừng của lâm nghiệp bảo vệ rừng ngày càng lấn núi, và trong chỗ tít tắp chân trời Cà Mau kia thì đất càng ngày càng lấn biển. Tổ quốc ta ngày càng xanh vui và ngày càng cao lớn mãi lên. Ở đây chim họa mi rất nhiều. Ở trong mũi biển xa xối Cà Mau thì cá múa trong lòng rạch, lòng kênh. Anh Sáu tập kết ra Bắc bảo tôi rằng đi trên cát cho giỏi, cát không níu được chân mình lại thì đi vã bộ nửa ngày mới qua thấu xóm mũi biển. Và chỗ xóm Ông Trang tận cùng Cà Mau, có bà mẹ chiến sỹ lúc nào cũng đầy một sân tôm khô và bong bóng cá đường để giành cho bất cứ người yêu nước nào. Ở trong ấy, cá thành ra một thứ chim bay ngược lên cành đước lòng kênh. Lòng kênh là một hành lang đước, chiếu thẳng ống nhòm ra thì thấy đầu đằng kia hành lang, cù lao Hòn Khoai nhấp nhô như một tinh thể nhỏ đang bơi bơi về đất liền quê mẹ. Châu cha, hôm nào đất nước yên hàn, tôi nghĩ rằng mình phải có những chuyến tàu bay trực thăng tốc hành đi thẳng từ mũi Cà Mau ra mũi Lũng Cú, cứ chiếu thẳng hướng Bắc mà đi, rồi đổ xuống cái vạt núi Lũng Cú đang bốc khói lam chiều này. Bà má Nam Bộ muốn trồng cây đước ở bờ Hồ Kiếm, xin má cứ đem trồng; nhưng tôi muốn người Cà Mau ra thăm chỗ xa cao nhất miền Bắc hãy đem tới Lũng Cú đây ít tôm, ít cá, và một cái lồng ấp đã đượm cháy sẵn mấy hòn than đươc.
I/ Bài học:
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
I/ Bài học:
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 4/ SGK trang 120.
U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy bóng u. Cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối, vẽ nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, lòng đen nhuộm một màu nâu đồng. Cái bóng mơ hồ yêu dấu ấy đứng bên cạnh lớp lớp những ngày tháng ngậm ngùi đói khổ, những năm này năm khác qua đi trong cơn thấp thỏm đợi chờ dài dặc mang ngấn nước mắt và tiếng thở dài.Người ta, nhiều lúc nhàn, quây quần bên cạnh người thân, nhưng không mấy khi lại tỉ mỉ vẩn vơ mà nhìn ngắm những người yêu mến của ta. Cho nên thỉnh thoảng tôi sực nhớ, tôi chợt nhìn u, tôi bỗng giật mình, tôi ngờ ngợ như người ngồi trước mặt đây không phải là u tôi. Có đâu u tôi lại thế kia. Tóc đường ngôi của u tôi lốm đốm, rụng, chỉ còn lưa thưa. Lúc u tôi cười, nếp nhăn ở đuôi con mắt nheo lại, xếp lên nhau, đến khi hết cười cũng còn hằn những vết rạn khía quanh xuống hai bên gò má. Hàm răng trên của u tôi hễnh khuyết ba lỗ đã mấy năm nay. U tôi già đi từ bao giờ? U tôi đã già đi lúc nào? Tôi thực không hay.
( Theo Tô Hoài, Cỏ dại)
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Ví dụ 4/ SGK trang 120.

U tôi đã đi ngủ từ lâu. Nhưng tôi buông bút, nhìn ra bốn bên, chỗ nào cũng thấy bóng u. Cái bóng đen đủi, hòa lẫn với bóng tối, vẽ nên một khuôn mặt trăng trắng với đôi mắt nhỏ, lòng đen nhuộm một màu nâu đồng. Cái bóng mơ hồ yêu dấu ấy đứng bên cạnh lớp lớp những ngày tháng ngậm ngùi đói khổ, những năm này năm khác qua đi trong cơn thấp thỏm đợi chờ dài dặc mang ngấn nước mắt và tiếng thở dài. Người ta, nhiều lúc nhàn, quây quần bên cạnh người thân, nhưng không mấy khi lại tỉ mỉ vẫn vơ mà nhìn ngắm những người yêu mến của ta. Cho nên thỉnh thoảng tôi sực nhớ, tôi chợt nhìn u, tôi bỗng giật mình, tôi ngờ ngợ như người ngồi trước mặt đây không phải là u tôi. Có đâu u tôi lại thế kia. Tóc đường ngôi của u tôi lốm đốm, rụng, chỉ còn lưa thưa. Lúc u tôi cười, nếp nhăn ở đuôi con mắt nheo lại, xếp lên nhau, đến khi hết cười cũng còn hằn những vết rạn khía quanh xuống hai bên gò má. Hàm răng trên của u tôi hễnh khuyết ba lỗ đã mấy năm nay. U tôi già đi từ bao giờ? U tôi đã già đi lúc nào? Tôi thực không hay.
( Theo Tô Hoài, Cỏ dại)
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm:
1. Tình cảm phải chân thật
2. Sự việc được nêu ra phải có trong kinh nghiệm
Làm cho người đọc tin và đồng cảm
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Bài 1/121:Thảo luận nhóm 5 phút
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
Đề c: Cảm xúc về người thân
Để a:Cảm xúc về vườn nhà.
I/ Tìm hiểu đề và tìm ý: II/Lập dàn ý:
1/ Phương thức biểu đạt ……… 1.Mở bài:
* Dạng bài: …………………………. ……
2/ Nội dung: …………………… …………………………………
3/ Phạm vi tư liệu: 2. Thân bài
Đối tượng:…………………… a/…………………………….
4/ Phương pháp:…………….. b/……………………………
Tìm ý : c/……………………………
- Gợi ý SGK phần 2 trang 122 d/……………………………
3/Kết bài
…………………………….

Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
I.Tìm hiểu đề:
1.Phương thức biểu đạt:Biểu cảm
*Dạng bài:Biểu cảm về con người.
2.Nội dung:
Cảm xúc về người thân.
3.Phạm vi tư liệu:
Đối tượng cụ thể(Bà,mẹ,bố,ông,…)
4.Phương pháp:
-Biểu cảm.
-Kết hợp tự sự,miêu tả.
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
II/ Lập dàn ý:
1/ Mở bài:
Giới thiệu người thân (Là ai?)
- Mối quan hệ thân tình của mình với người đó.
2/ Thân bài:
a/ Những nét tiêu biểu của người ấy.
-> bộc lộ suy nghĩ của em(Miêu tả- Biểu cảm)
b/ Vài nét về tính tình, phẩm chất của người ấy (Kể)
c/ Hồi tưởng những kỉ niệm, ấn tượng mình đã có với người đó trong quá khứ. (Kể- Biểu cảm)
d/ Sự gắn bó của mình với người đó trong niềm vui, nỗi buồn, trong sinh hoạt, trong học tập, vui chơi.(Biểu cảm)
e/ Nghĩ đến hiện tại và tương lai của người đó, bày tỏ tình cảm, sự quan tâm, lòng mong muốn (Biểu cảm)
3/ Kết bài:
Ấn tượng và cảm xúc của em về người thân ấy
Tiết 36: CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
* Lập dàn ý:
Đề a (SGK/121) Cảm xúc về vườn nhà.
1/ Mở bài:
Xác định khu vườn nhà em từng có, đang có hoặc mơ ước có.
Tình cảm đối với vườn nhà.
2/ Thân bài:
a/ Khu vườn rất gắn bó với đời sống của gia đình em: Hiện tại hoặc lâu đời?(Miêu tả)
b/ Cuộc sống của gia đình em nếu thiếu nó(Kể- Biểu cảm)
c/ Công lao, ý nguyện của người tạo lập khu vườn- Bày tỏ lòng biết ơn.(Kể- Biểu cảm)
d/ Lòng nuối tiếc khi phải bán khu vườn cho người khác(Biểu cảm)
3/ Kết bài:
Cảm xúc của em đối với khu vườn nhà
CỦNG CỐ:
1.Căn cứ để nhận ra cách viết của mỗi đoạn văn trong văn biểu cảm là dựa vào:
a.Đối tượng biểu cảm.
b.Nội dung biểu cảm.
c.Cả a và b.
CỦNG CỐ:
1.Căn cứ để nhận ra cách viết của mỗi đoạn văn trong văn biểu cảm là dựa vào:
a.Đối tượng biểu cảm.
b.Nội dung biểu cảm.
c.Cả a và b.
2.Tại sao trong bốn đoạn văn có cách đọc khác nhau?
 Hướng dẫn học ở nhà
A.Bài cũ:
-Học thuộc ghi nhớ sgk/121.
-Đọc lại các đoạn văn.
-Dựa vào mẫu của đề c,lập dàn ý các đề còn lại.
-Viết đoạn MB,KB hoặc chọn một ý trong phần thân bài.
B.Bài mới:
-Soạn bài “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”
+Đọc kĩ văn bản và nắm chú thích.
+Tìm hiểu thể thơ,thủ pháp đối.
+Trả lời câu hỏi Đọc-Hiểu văn bản’
*****Hết****
CẢM ƠN CÁC EM!