Bài 8. Qua Đèo Ngang

Kiểm tra bài cũ

? Qua hai bài thơ " Sau phút chia ly" và " Bánh trôi nước ", em hiểu gì về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ?

Tiết 29



Bà Huyện Thanh Quan
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang

I - Giới thiệu chung
1- Tác giả:
Quê: Nghi Tàm - Tây Hồ - Hà Nội
Tên thật : Nguyễn Thị Hinh
Là một trong những nữ sĩ tài danh hiếm có trong thời đại ngày xưa, thông minh, lịch lãm, giỏi nữ công , gia chánh
2- Tác phẩm
a- Thể thơ
Thất ngôn bát cú Đường luật:
+ Đề - Thực - Luận - Kết



+Gieo vần ở các chữ cuối câu 1,2,4,6,8
+ Đối ở các câu : 3-4,5-6
b- Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ được sáng tác khi tác giả trên đường từ Bắc vào kinh đô giữ chức Cung trung giáo tập, lần đầu xa nhà, xa quê.
II- Đọc hiểu văn bản
1- Đọc
2- Chú thích
3- Phân tích
a- Hai câu đề : Cảnh đèo Ngang vào buổi chiều tà
- Bóng xế tà : trời về chiều, nắng yếu ớt, thời khắc của một ngày tàn, không gian hiu hắt
-> gợi buồn, gợi nhớ, làm tăng thêm nỗi cô đơn của nhân vật trữ tình trên đường lữ thứ -> thời gian là yếu tố nghệ thuật góp phần làm bộc lộ sâu sắc tâm trạng của nhà thơ
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
Cỏ cây chen đá lá chen hoa
Điệp từ " chen "-> cảnh hoang sơ, cỏ cây, lá hoa rậm rạp, chen chúc nhưng vắng vẻ, hiu hắt. -> Con người càng trở nên nhỏ bé trước một thiên nhiên hoang dã, không gian mênh mông, vắng lặng.
càng gợi nỗi buồn.
Nhà thơ đang đứng ở chân đèo
c- Hai câu thực: Hình ảnh con người, cuộc sống
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà
Nghệ thuật đối ( từ loại, thanh )
Sử dụng từ láy gợi hình, gợi cảm
Đảo trật tự cú pháp
-> + Khung cảnh thiên nhiên: có sự xuất hiện của con người. Nhưng tất cả đều thưa thớt, nhỏ nhoi, hầu như chìm lắng vào cái hiu hắt, vắng vẻ của cảnh trời chiều
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
+ Con người , cảnh vật vừa xa vời "dưới núi" , "ven sông "vừa bị thu nhỏ trong động tác "lom khom ", vừa ít ỏi trong thông báo về số lượng " vài, mấy, lác đác"
-> Câu thơ có đủ các yếu tố của bức tranh sơn thuỷ hữu tình nhưng tất cả các yếu tố ấy hợp lại qua cảm nhận của nhà thơ lại gợi lên cảnh heo hút, mênh mông hoang tịch khiến lòng người càng cô độc, bơ vơ=> Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình
c- Hai câu luận: Nỗi nhớ nhà, yêu nước
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
Tiếng chim quốc - có nỗi đau nhớ nước
Tiếng kêu của gia gia - có nỗi thương nhà
Nhà thơ liên tưởng đến điển tích xưa -> Tiếng chim vang lên không phải là một âm thanh bình thường, từng tiếng kêu rời rạc, khắc khoảida diết rơi tõm vào cái u tịch của Đèo Ngang càng làm cho không gian hoang vắng hơn -> lấy động tả tĩnh
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
-Nghệ thuật chơi chữ -> chính nhà thơ đang nhớ nhà tha thiết, triền miên, dai dẳng, day dứt
Nhớ nước là hình ảnh ước lệ biểu hiện hoài niệm chung về thời dĩ vãng bà vẫn nặng lòng hoài cổ nhớ thương một triều đại đã qua nhà Lê) còn triều Nguyễn vẫn có phần xa lạ, bà không bằng lòng với hiện thực triều Nguyễn
đ- Hai câu kết
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta
Bước chân của người lữ thứ đã lên đến đỉnh đèo
Toàn cảnh đèo Ngang:
trời - non - nước
-> cảnh hùng vĩ, bao la, núi liền trời. Con người thật kiêu hãnh thu cả giang sơn vào tầm mắt . Cảnh đẹp hùng vĩ khiến người nữ sĩ không thể bước tiếp : dừng chân đứng lại
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
Con ng­êi :
+ mét m¶nh t×nh riªng -> Èn dô kÕt hîp víi mét , riªng -> gîi sù bÐ nhá, c« ®¬n, lÎ loi=> t©m sù u hoµi, nuèi tiÕc qu¸ khø bÊt b»ng lßng víi hiÖn t¹i
+ ta víi ta:
M×nh gÆp l¹i chÝnh m×nh. Tuy 2 mµ 1, chØ ®Ó nãi 1 con ng­êi, 1 nçi buån, 1 nçi c« ®¬n kh«n ai chia sÎ ngoµi trêi m©y , non n­íc b¸t ng¸t
mªnh m«ng, hoang v¾ng lÆng lÏ, chØ mét m×nh m×nh biÕt, mét m×nh m×nh hay. Nçi c« ®¬n gÇn nh­ tuyÖt ®èi
-> C©u th¬ khÐp l¹i bµi th¬ nh­ng l¹i më ra mét ch©n trêi c¶m xóc míi : thÕ giíi t©m hån:
T¸c gi¶ lµ ng­êi yªu quª h­¬ng, nÆng t×nh víi quª h­¬ng, ®Êt n­íc

Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
4- Tổng kết
- Nội dung:
Bài thơ tả cảnh thiên nhiên đèo Ngang trong một buổi chiều tà qua đó bày tỏ tâm trạng u hoài, nhớ tiếc quá khứ, nhớ nước thương nhà, nỗi cô đơn lẻ loi của tác giả.
Nghệ thuật:
Qua đèo Ngang là bài thơ tả cảnh ngụ tình đặc sắc.
III - Luyện tập
1- Chon đánh giá đúng về nội dung bài thơ:
A- Bài thơ là bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp sơn thuỷ hữu tình.
B- Bài thơ là niềm tâm sự u hoài, nỗi nhớ về quá khứ vàng son.
C- Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên buồn bã, hoang vắng, gửi gắm tâm sự u hoài của nhà thơ


Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang
Một mảnh tình riêng ta với ta
Câu thơ nàng tôi thầm đọc xót xa
Tình riêng ấy không phép nào chia sẻ
Nàng giữ nỗi cô đơn kiêu hãnh thế
Cầm chặt vần thơ đứng giữa nhân gian.
( Trần Lê Văn )
Tiết 29 Văn bản Qua đèo Ngang