Bài 8. Qua Đèo Ngang

Nhiệt liệt chào mừng các thầy, cô giáo
về dự giờ thăm lớp
đọc thu?c lũng, di?n c?m bài thơ "Bánh trôi nước" của Hồ Xuân Hương.
? Em hãy cho biết bài thơ có mấy lớp nghĩa? Lớp nghĩa chính biểu đạt ý cơ bản gỡ?
Kiểm tra bài cũ
Trả lời:
Bài thơ có 2 lớp nghĩa:
-Nghĩa đen: miêu tả đặc tính của chiếc bánh trôi và quá trình tạo nó. Ca ngợi nét đẹp văn hóa của dân tộc.
- Nghĩa bóng: (nghĩa chính) đề cao trân trọng vẻ đẹp nhan sắc và tâm hồn, sự trong trắng son sắt của người phụ nữ Việt Nam xưa và sự cảm thông sâu sắc cho thân phận chìm nổi của họ.
Qua Đèo Ngang
Tiết 29
Văn Bản
Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan
Đèo Ngang thuộc dãy núi Hoành Sơn, phân cách địa giới 2 tỉnh: Hà Tĩnh và Quảng Bình.
Là địa danh nổi tiếng trên đất nước ta.
Quảng Bình
I. Đọc -Tìm hiểu chung:
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)

- Hồn c?nh s�ng t�c: Bài thơ được sáng tác nhân chuyến tác giả đi vào Thuận Hóa nhận chức "Cung trung giáo tập".
- Thể loại : Thơ chữ Nôm theo luật thơ Đường (Thất ngôn bát cú Đường luật).
3. Tác phẩm:
2.Tác giả: ( SGK/ 102)
- Phuong th?c bi?u d?t: Bi?u c?m.
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
1. D?c- gi?i nghia t? ( SGK)
Qua Đèo Ngang
Bước tới ®Ìo Ngang, bóng xế tà,
T T B B T T B
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
T B B T T B B
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
B B T T B B T
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
T T B B T T B
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
T T B B B T T
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
B B T T T B B
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
B B T T B B T
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
T T B B B T B
Hai câu đề : mở ý
2 câu thực: miêu tả cụ thể cảnh và người
2 câu luận: bàn luận, nhận xét
2 câu kết: khép lại ý bài thơ
Bố cục: 4 phần
Đối
Đối
I. Đọc -Tìm hiểu chung:
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)

- Hồn c?nh s�ng t�c: Bài thơ được sáng tác nhân chuyến tác giả đi vào Thuận Hóa nhận chức "Cung trung giáo tập".
- Thể loại : Thất ngôn bát cú Đường luật
3. Tác phẩm:
2.Tác giả:
- Phuong th?c bi?u d?t: Bi?u c?m.
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
1. D?c- gi?i nghia t? ( SGK)
- B? c?c : 4 ph?n (d?, th?c, lu?n, k?t).


Qua Đèo Ngang

Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
2. Tác phẩm:
1.Tác giả:
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
? Theo em, ì bài thơ có mấy ý chính?
C?nh tu?ng D�o Ngang
2. T�m tr?ng t�c gi?
1. Bức tranh Đèo Ngang
? Khởi nguồn cảm xúc của bức tranh là ở thời điểm nào? Thời điểm ấy có tác động thế nào đến tình cảm con người?
? Thời gian nghệ thuật như thế đã được sử dụng qua những tác phẩm nào mà em đã học, đã biết?
- Thời điểm miêu tả: Xế tà (lúc trời đã về chiều, ánh nắng dần tắt, màn đêm dần buông xuống. Đây là thời khắc khép lại 1 ngày cũng là thời gian mọi hoạt động kết thúc) thường gợi nỗi buồn man mác - Đây là thời gian nghệ thuật gợi cảm.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
2. Tác phẩm:
1.Tác giả:
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
Th?i gian: Bu?i chi?u t� -> dƠ gỵi t�m tr�ng.
? Em nhận xét gì về cách gieo vần và dùng từ trong 2 câu tho d?u, tác dụng c?a cỏch gieo v?n dú?
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
* Hai câu đề:
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Câu thơ có sự hiệp vần (tà-đá-lá-hoa); có tiểu đối ở câu 2; và điệp từ "chen".
Tác dụng: tô đậm, tái hiện cảnh thiên nhiên cây cỏ chen lấn um tùm, rợn ngợp, trống vắng, quạnh hiu.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
*Th?i gian: Bu?i chi?u t� -> dƠ gỵi t�m tr�ng.
* C?nh v?t:
- Nghệ thuật:
+ Ti?u d?i, di?p t? "chen"(c�u 2) -> r�m r�p, hoang s�, bu�n, v�ng.
- vài chú tiều lom khom, mấy túp nhà chợ lác đác, dãy núi bầu trời, biển nước, âm thanh chim cuốc, chim đa đa.
? Phóng tầm mắt ra xa, nhà thơ thấy tiếp những cảnh gì? Nghe thấy những âm thanh gì?
* Hai câu thực, lu?n:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
? Cảnh miêu tả ở xa có những nét đặc sắc gì v? ngh? thu?t?
Nghệ thuật: đối, đảo ngữ, từ láy, chơi chữ, ẩn dụ, âm thanh khắc khoải buồn bã cú tỏc d?ng l�m Tăng thêm vẻ hoang sơ của cảnh , gợi đến điển tích bi thương về Thục Đế mất nước, khi chết hoá thành chim cuốc, cứ kêu hoài "quốc quốc" - Tiếng chim đa đa đặt trong thế đối xứng với "quốc quốc" gợi nỗi nhớ nhà, nơi tổ ấm.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
*Th?i gian: Bu?i chi?u t� -> dƠ gỵi t�m tr�ng.
* C?nh v?t:
- Nghệ thuật:
+ Ti?u d?i, di?p t? "chen"(c�u 2) -> r�m r�p, hoang s�, bu�n, v�ng.
+ Phép đối, đảo trật tự cú pháp, từ láy gợi hình ảnh "lom khom, lác đác", g?i ra sự sống của con người chỉ thấp thoáng mờ nhạt.
+ L?i chơi chữ, ẩn dụ, âm thanh khắc khoải buồn bã cú tỏc d?ng l�m Tăng thêm vẻ hoang sơ của cảnh Dốo Ngang.
Cảnh Đèo Ngang là một bức tranh thiên nhiên lúc chiều tà, hùng vĩ, bát ngát, thấp thoáng có sự sống của con người nhưng còn hoang sơ, gợi cảm giác buồn vắng lặng.
? Em hình dung về c?nh v?t Đèo Ngang như thế nào qua sự miêu tả của bà Huyện Thanh Quan?
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
*Th?i gian: Bu?i chi?u t� -> dƠ gỵi t�m tr�ng.
* C?nh v?t: hi?n l�n ti�u di?u, hoang so.
? Em có nhận xét gì về hình ảnh không gian trời, non, nước trong bài thơ?
*Không gian: trời, non, nước cao rộng, bát ngát.
=> Cảnh Đèo Ngang là một bức tranh thiên nhiên lúc chiều tà, hùng vĩ, bát ngát, thấp thoáng có sự sống của con người nhưng còn hoang sơ, gợi cảm giác buồn vắng lặng.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
2. Tâm trạng của nhà thơ:
? Việc tả cảnh Đèo Ngang còn nhằm dụng ý gì?
? Đó là cảm xúc tâm trạng gì?
Buồn nhớ cô đơn (nghệ thuật tả cảnh ngụ tình - Tình được thể hiện gián tiếp qua cảnh).
? Đặc biệt, qua sự cảm nhận âm thanh tiếng "quốc quốc, gia gia", nghệ thuật chơi chữ, em hiểu gì về tâm trạng của nhà thơ?
Nhớ nước thương nhà.
+ Thương nhà (gia gia): tình cảm nhớ nhung da diết của người nữ sĩ khi xa gia đình để từ Thăng Long vào Phú Xuân nhận chức Cung trung giáo tập.
+ Nhớ nước (quốc quốc): sự hoài niệm về dĩ vãng, về quá khứ vàng son thống nhất liền một dải non sông của dân tộc.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
2. Tâm trạng của nhà thơ:
Ngh? thu?t:
+T? c?nh ng? tình th? hi?n n?i ni?m hồi c?, nh? nu?c, thuong nh�.

Hai câu kết:
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
---> Đối lập 2 hình ảnh:
+ Trời non nước: Không gian mênh mông tách biệt, mở ra nhiều chiều bao la bát ngát, rộng lớn (vũ trụ -hùng vĩ).
+ Một mảnh tình riêng: Nỗi tâm tư khép kín (con người nhỏ nhoi đơn lẻ - thu hẹp).
---> "Ta với ta": điệp đại từ mình đối diện với chính mình, cô đơn lẻ loi tới mức tuyệt đối.
---> Các con chữ câu kết đều mang một nỗi niềm đơn chiếc: "một - mảnh - tình - riêng - ta - ta"
---> Tất cả đều cực tả nỗi buồn thầm lặng cô đơn đến tột cùng của người lữ thứ.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
2. Tâm trạng của nhà thơ:
Ngh? thu?t:
+Mu?n c?nh ng? tình th? hi?n n?i ni?m hồi c?, nh? nu?c, thuong nh�.
+ Đối lập 2 hình ảnh :Trời, non, nước>< Một mảnh tình riêng.
+ " Ta với ta": điệp đại từ.
---> Cực tả nỗi buồn thầm lặng cô đơn đến tột cùng của tỏc gi?.
I.Tìm hiểu chung
Qua đèo ngang
( Bà Huyện Thanh Quan)
Ti�t 29:T
Ti?t 29- van b?n
II Tìm hiểu văn bản
1. Bức tranh Đèo Ngang
2. Tâm trạng của nhà thơ:
III. Tổng kết
1. N?i dung: Ghi nh? ( SGK/ 104).
2. Ngh? thu?t:
- Sử dụng thơ Đường luật thất ngôn bát cú điêu luyện.
- Sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình.
- Sáng tạo trong việc sử dụng từ láy, từ đồng âm khác nghĩa, gợi hình, gợi cảm.
- S? d?ng ngh? thu?t d?i hi?u qu?.
3. � nghia: th? hi?n t�m tr?ng cơ don th?m l?ng, n?i ni?m hồi c? c?a nh� tho tru?c c?nh v?t D�o Ngang.
Củng cố
MÔ HÌNH MẠCH CẢM XÚC
Bước tới
Cảnh sắc
Hoang vu, rậm rạp
Tâm sự
Buồn tẻ, mờ nhạt
Nhớ nước, thương nhà
Dừng chân
Tâm trạng
buồn, cô đơn
Cảnh sắc
Bao la, rộng lớn
Cuộc sống
Hướng dẫn tự học
1. Học thuộc, d?c di?n c?m bài thơ.
2. Nhận xét về cách biểu lộ cảm xúc của Bà Huyện Thanh Quan trong bài thơ.
3. Viết đoạn văn phát biểu cảm nghĩ khi học xong bài thơ.
Cảnh Đèo Ngang ngày nay: