Bài 8. Qua Đèo Ngang

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh!
LỚP 7A2
GV : ĐINH THỊ TUYẾT NHUNG
KIỂM TRA MIỆNG

Đọc thuộc phần phiên âm và dịch thơ bài thơ “Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra” và cho biết nội dung ý nghĩa của bài thơ.(8đ)
Kiểm tra phần chuẩn bị bài của hs (2đ)
Qua dốo Ngang
Bà Huyện Thanh Quan
TUẦN 7
BÀI 8 TIẾT 26
Quan sát C�C bức tranh sau, và nêu hiểu biết của em về cảnh Đèo Ngang?
Đèo Ngang thuộc dãy Hoành Sơn, phân cách địa giới 2 tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, là một địa danh nổi tiếng ở nước ta.
Qua dốo Ngang
Bà Huyện Thanh Quan
BÀI 8 TIẾT 26
TUẦN 7
I. Đọc và tìm hiểu chung:
1. Tác giả:

? Em biết gì về B� Huy?n Thanh Quan?
Tên thật: Nguyễn Thị Hinh.
- Sống ở thế kỷ 19 – Quê làng Nghị Tàm (nay thuộc Tây Hồ - Hà Nội)
Chồng bà làm tri huyện Thanh Quan (nay thuộc tỉnh Thái Bình). Do đó, bà có tên gọi là Bà Huyện Thanh Quan.
- Bà là một trong số nữ sĩ tài danh hiếm có trong thời đại ngày xưa, hiện còn để lại 6 bài thơ Đường luật, trong đó có bài Qua đèo Ngang

I/ Đọc – Tìm hiểu chung :

1/ Tác giả :
- Bà Huyện Thanh Quan tên thật là Nguyễn Thị Hinh, quê ở Hà Nội. Bà là một nữ sĩ tài danh hiếm có trong lịch sử văn học Việt Nam thời trung đại.
2. Tỏc ph?m:
? Cõu h?i: Em bi?t gỡ v? ho�n c?nh ra d?i c?a b�i tho?
Bài thơ được ra đời khoảng thế kỷ 19,khi bà Huyện
Thanh Quan lần đầu xa nhà, xa quê, vào kinh đô Huế
nhận chức "cung trung giáo tập" (dạy nghi lễ cho các
cung nữ, phi tần theo chỉ dụ của nhà vua).

I/Đọc – Tìm hiểu chung :

I. Đọc và tìm hiểu chung:
1/ Tác giả :

2. Tác phẩm:
- Bài thơ sáng tác khi bà trên đường từ Hà Nội vào Huế giữ chức Cung trung giáo tập.

? Em hãy đọc diễn cảm bài thơ và hãy minh họa hiểu biết của em về số câu, số chữ, cách gieo vần, bố cục trong bài thơ.



Böôùc tôùi Ñeøo Ngang, boùng xeá taø ,
Coû caây chen ñaù, laù chen hoa.

Lom khom döôùi nuùi, tieàu vaøi chuù,
Laùc ñaùc beân soâng, chôï maáy nhaø.

Nhôù nöôùc ñau loøng, con quoác quoác
Thöông nhaø moûi mieäng, caùi gia gia.

Döøng chaân ñöùng laïi, trôøi, non, nöôùc,
Moät maûnh tình rieâng, ta vôùi ta.
Böôùc tôùi Ñeøo Ngang, boùng xeá taø ,
Coû caây chen ñaù, laù chen hoa.

Lom khom döôùi nuùi, tieàu vaøi chuù,
Laùc ñaùc beân soâng, chôï maáy nhaø.

Nhôù nöôùc ñau loøng, con quoác quoác
Thöông nhaø moûi mieäng, caùi gia gia.

Döøng chaân ñöùng laïi, trôøi, non, nöôùc,
Moät maûnh tình rieâng, ta vôùi ta.
Đề
Thực
Luaän
Keát
Đối
Đối
I. Đọc và tìm hiểu chung:
1/ Tác giả :

2/ Tác phẩm :

3/ Thể thơ :
-Thất ngôn bát cú Đường luật có 8 câu, mỗi câu có 7 chữ, có niêm luật chặt chẽ, hai cặp câu giữa có sử dụng phép đối.
II> Tỡm hiểu văn bản:
? Theo em, cảm nhận chung về nội dung bài thơ, thì bài thơ có mấy ý chính?
Trả lời: 2 ý:
Cảnh tượng Đèo Ngang.
Tâm trạng tác giả.
1. Bức tranh Đèo Ngang:
? Khởi nguồn cảm xúc của bức tranh là ở thời điểm nào? Thời điểm ấy có tác động thế nào đến tình cảm con người?
?- Thời điểm miêu tả: Xế tà (lúc trời đã về chiều, ánh nắng dần tắt, màn đêm dần buông xuống. Đây là thời khắc khép lại 1 ngày cũng là thời gian mọi hoạt động kết thúc) thường gợi nỗi buồn man mác - Đây là thời gian nghệ thuật gợi cảm.
? Thời gian nghệ thuật như thế đã được sử dụng qua những tác phẩm nào mà em đã học, đã biết?
? - Không gian miêu tả:
? Trong buổi chiều tà bóng xế, cảnh Đèo Ngang được tác giả chọn tả theo trình tự nào?
? ở gần tác giả nhìn thấy những cảnh gì?
?+ Gần: Cỏ cây, hoa, lá, đá.
? Cảnh ấy nằm ở phần nào của bài thơ?
? Em nhận xét gì về cách gieo vần và dùng từ trong 2 câu đó, tác dụng?

* Hai câu đề:
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Câu thơ có sự hiệp vần (tà-đá-lá-hoa); có tiểu đối ở câu 2; và điệp từ "chen".
Tác dụng: tô đậm, tái hiện cảnh thiên nhiên cây cỏ chen lấn um tùm, rợn ngợp, trống vắng, quạnh hiu.
? + Xa: vài chú tiều lom khom, mấy túp nhà, chợ lác đác, dãy núi, bầu trời, biển nước, âm thanh chim cuốc, chim đa đa.
? Cảnh miêu tả ở xa có những nét đặc sắc gì?

? Phóng tầm mắt ra xa, nhà thơ thấy tiếp những cảnh gì? Nghe thấy những âm thanh gì?

* Hai câu thực:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
? ---> Câu thơ dùng nghệ thuật đối, phép đảo trật tự cú pháp, từ láy gợi hình ảnh "lom khom, lác đác".
? ---> Tô đậm dáng vẻ lom khom, nhỏ nhoi ít ỏi (vài) xa vời (dưới núi) của người hái củi. Nhấn mạnh sự phân bố thưa thớt, lèo tèo (mấy), xơ xác tiêu điều của mấy nhà chợ bên sông- sự sống của con người chỉ thấp thoáng mờ nhạt.
2. Tâm trạng của nhà thơ:
* Hai câu luận:
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
? Lắng lòng mình trong khoảnh khắc tĩnh vắng của thiên nhiên, nhà thơ đón nghe được những âm thanh gì?
? Kết cấu của 2 câu thơ phần luận có gì giống 2 câu phần thực? Ngoài ra, lời thơ còn chứa nghệ thuật độc đáo gì? tác dụng của nó ra sao? (tiếng chim cuốc trong văn học gợi tả ý gì?- gọi chệch chim đa đa thành "cái gia gia" với dụng ý gì?)
---> Nghệ thuật: đối, đảo ngữ, chơi chữ, ẩn dụ, âm thanh khắc khoải buồn bã.
---> Tăng thêm vẻ hoang sơ của cảnh - Gợi đến điển tích bi thương về Thục Đế mất nước, khi chết hoá thành chim cuốc, cứ kêu hoài "quốc quốc" - Tiếng chim đa đa đặt trong thế đối xứng với "quốc quốc" gợi nỗi nhớ nhà, nơi tổ ấm.
? Qua quá trình vừa phân tích, em hình dung về cảnh tượng Đèo Ngang như thế nào qua sự miêu tả của bà Huyện Thanh Quan?

?- Cảnh Đèo Ngang là một bức tranh thiên nhiên lúc chiều tà, hùng vĩ, bát ngát, thấp thoáng có sự sống của con người nhưng còn hoang sơ, gợi cảm giác buồn vắng lặng.
2. Tâm trạng của nhà thơ:
? Việc tả cảnh Đèo Ngang còn nhằm dụng ý gì?
? Đó là cảm xúc tâm trạng gì?
? - Buồn nhớ cô đơn (nghệ thuật tả cảnh ngụ tình - Tình được thể hiện gián tiếp qua cảnh)
? Đặc biệt, qua sự cảm nhận âm thanh tiếng "quốc quốc, gia gia", nghệ thuật chơi chữ, em hiểu gì về tâm trạng của nhà thơ?
? - Nhớ nước thương nhà.
+ Thương nhà (gia gia): tình cảm nhớ nhung da diết của người nữ sĩ khi xa gia đình để từ Thăng Long vào Phú Xuân nhận chức Cung trung giáo tập.
+ Nhớ nước (quốc quốc): sự hoài niệm về dĩ vãng, về quá khứ vàng son thống nhất liền một dải non sông của dân tộc, đó là sự phủ nhận nước của chính quyền triều Nguyễn lúc bấy giờ, một triều đại mà đối với bà cũng như những sỹ phu Bắc Hà còn có phần xa lạ.
Hai câu kết: trực tiếp bộc lộ cảm xúc suy tư của người lữ thứ.
? Em có nhận xét gì về mối quan hệ ý nghĩa của câu 7 và 8?
Hai câu kết:
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
---> Đối lập 2 hình ảnh:
+ Trời non nước: Không gian mênh mông tách biệt, mở ra nhiều chiều bao la bát ngát, rộng lớn (vũ trụ -hùng vĩ).
+ Một mảnh tình riêng: Nỗi tâm tư khép kín (con người nhỏ nhoi đơn lẻ - thu hẹp).

? ý nghĩa của cụm từ "ta với ta"?
? Có ý kiến cho rằng: 7 câu đầu tả cảnh ngụ tình, câu 8 cực tả nỗi cô đơn của tác giả. Em nghĩ sao về điều này?
Hai câu kết:
Dừng chân đứng lại trời non nước
Một mảnh tình riêng ta với ta.
---> "Ta với ta": điệp đại từ mình đối diện với chính mình, cô đơn lẻ loi tới mức tuyệt đối.
---> Các con chữ câu kết đều mang một nỗi niềm đơn chiếc: "một - mảnh - tình - riêng - ta - ta"
---> Tất cả đều cực tả nỗi buồn thầm lặng cô đơn đến tột cùng của người lữ thứ.
3. Ngh? thu?t - í nghia:
? Sau khi phân tích, em nhận được những giá trị gì từ bài thơ? (về nghệ thuật, nội dung ý nghia c?a b�i tho)
Ngh? thu?t:
- S? d?ng th? tho th?t ngụn bỏt cỳ Du?ng lu?t.
- S? d?ng bỳt phỏp ngh? thu?t t? c?nh ng? tỡnh.
- S? d?ng ngh? thu?t d?i hi?u qu? .
- Sỏng t?o trong vi?c s? d?ng t? lỏy, t? d?ng õm khỏc nghia g?i hỡnh, g?i c?m.
b. í nghia:
Bài thơ th? hi?n tõm tr?ng cụ don th?m l?ng, n?i ni?m ho�i c? c?a nh� tho tru?c c?nh v?t dốo Ngang
III. Luyện tập:
Nói từ một đến 3 câu văn nêu sự cảm nhận của em sau khi học xong bài thơ.
Cảnh Đèo Ngang ngày nay:
T?NG K?T:
1. Đèo Ngang thuộc địa phận nào ?
A. Đà Nẵng
B. Quảng Bình
D. Nụi giaựp ranh giửừa Haứ Túnh vaứ Quaỷng Bỡnh
2. Bài thơ "Qua Đèo Ngang" thuộc thể thơ nào ?
A. Song thất lục bát
C. Thaỏt ngoõn baựt cuự ẹửụứng luaọt
B. Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật
D. Ngũ ngôn tứ tuyệt
3. Tác giả thể hiện tâm trạng gì qua bài thơ ?
A. Yêu say đắm trước khung cảnh của quê hương đất nước.
B. Đau xót ngậm ngùi trước sự đổi thay của quê hương.
C. Buồn thương da diết khi phải sống trong cảnh cô đơn.
D. Coõ ủụn trửụực thửùc taùi, da dieỏt nhụự ve� quaự khửự cuỷa ủaỏt nửụực.
C. Nơi giáp ranh giữa Đà Nẵng và Quảng Bình
Hu?ng d?n t? h?c:
1. Học thuộc bài thơ: phiờm õm, d?ch tho
2. Nh?n xột v? cỏc cỏch bi?u l? c?m xỳc c?a b� Huy?n Thanh Quan trong b�i tho
3. Chu?n b?: B�i tho: "B?n d?n choi nh�" c?a Nguy?n Khuy?n
D?c van b?n.
Tr? l?i cõu h?i ph?n d?c hi?u van b?n
Chào tạm biệt