Bài 8. Qua Đèo Ngang

Kiểm tra bài cũ
? Đọc thuộc lòng bài thơ Bánh trôi nước của nhà thơ Hồ Xuân Hương. Nêu những giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ ?
đáp án
Nôi dung:
- Qua hình ảnh chiếc bánh trôi nước bài thơ ngîi ca, tr©n träng vÎ ®Ñp, phÈm chÊt trong tr¾ng, son s¾t cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam ngµy x­a, v­ît lªn sè phËn, ®Ó gi÷ g×n phÈm h¹nh trong s¸ng cao ®Ñp lµ nh©n hËu vµ thuû chung.
- C¶m th­¬ng s©u s¾c cho th©n phËn ch×m næi cña ng­êi phô n÷.
Nghệ thuật:
- Ngôn ngữ thơ bình dị
- Biện pháp nhân hoá, tượng trưng.
- Sỏng t?o trong vi?c xõy d?ng hỡnh ?nh nhi?u t?ng ý nghia.
QUA ĐÈO NGANG
BÀ HUYỆN THANH QUAN
Tiết 30
Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX, quê ở Nghi Tàm, Hà Nội, đã từng được mời vào cung làm "Cung trung giáo tập " của triều Nguyễn.
B� xu?t thõn trong m?t gia dỡnh quan l?i, b� cú nhan s?c, n?i ti?ng l� thụng minh h?c gi?i v� cú t�i l�m tho.
B� k?t duyờn cựng Luu Nguy?n ễn - l�m quan ? huy?n Thanh Quan ( Thỏi Ninh , Thỏi Bỡnh) nờn m?i ngu?i g?i b� l� B� huy?n Thanh Quan.
- Thơ bà trang nhã và điêu luyện, mang tâm sự buồn thương da diết.
1.Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan
- Bà còn để lại sáu bài thơ Nôm nổi tiếng, trong đó có bài thơ Qua đèo Ngang.
CẢNH CHIỀU HÔM
Trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn,
Tiếng ốc đưa xa vẳng trống đồn
Gác mái, ngư ông về viễn phố
Gõ sừng, mục tử lại cô thôn.
Ngàn mai, gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu, sương sa khách bước dồn
Kẻ chốn chương đài, người lữ thứ
Lấy ai mà kể nổi hàn ôn ?
CẢNH THU

Thấp thoáng non tiên lác đác mưa
Khen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ
Xanh um cổ thụ tròn xoe tán,
Trắng xoá Tràng giang phẳng lặng tờ.
Bầu dốc giang-sơn, say chấp rượu,
Túi lưng phong nguyệt, nặng vì thơ
Cho hay cảnh cũng ưa người nhỉ ?
Thấy cảnh ai mà chẳng ngẩn ngơ ?...
THĂNG LONG HOÀI CỒ

Tạo hoá gây chi cuộc hí trường
Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
Nền cũ lâu đài bóng tịch dương.
Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt,
Nước còn cau mặt với tang thương
Nghìn năm gương cũ soi kim cổ
Cảnh đấy, người đây luống đoạn trường.
CHÙA TRẤN BẮC

Trấn bắc hành cung cỏ dãi dầu
Ai đi qua đó chạnh niềm đau
Mấy tòa sen rớt mùi hương ngự
Năm thức mây phong nếp áo chầu
Sóng lớp phế hưng coi đã rộn
Chuông hồi kim cổ lắng càng mau
Người xưa cảnh cũ nào đâu tá
Ngơ ngẩn lòng thu khách bạc đầu.
- Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX, quê ở Nghi Tàm, Hà Nội, đã từng được mời vào cung làm "Cung trung giáo tập " của triều Nguyễn.
- Thơ bà trang nhã và điêu luyện, mang tâm sự buồn thương da diết.
2. Tác phẩm:
1.Tác giả: Bà Huyện Thanh Quan
Bà còn để lại sáu bài thơ Nôm nổi tiếng, trong đó có bài thơ Qua đèo Ngang
Bài thơ được ra đời khoảng thế kỷ 19, khi bà Huyện Thanh Quan lần đầu xa nhà, xa quê, vào kinh đô Huế nhận chức cung trung giáo tập (dạy nghi lễ cho các cung nữ, phi tần theo chỉ dụ của nhà vua).
QUA ĐÈO NGANG
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
(Bµ HuyÖn Thanh Quan)
ĐÈO NGANG
Phía bắc Đèo Ngang, nơi dãy Trường Sơn vươn ra hợp duyên cùng biển cả chính là nơi Bà Huyện Thanh Quan dừng chân đề thơ thuở trước.
Thể thơ
Thất ngôn bát cú đường luật
* Đặc điểm thể thơ
Số câu trong bài: 8 câu (bát cú)
- Số chữ trong câu: 7 chữ (thất ngôn)
Gieo vần: ở cuối câu 1, 2, 4, 6, 8
Ng?t nhip: 4/3 ho?c 2/2/3
Phép đối: giữa các cặp câu 3 - 4 ; 5 - 6
(đối cả vần, thanh, ý) theo luật bằng trắc
Qua Đèo Ngang
Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Qua Đèo Ngang
Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Đối
Đối
Qua Đèo Ngang
Bước tới đèo Ngang / bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá / lá chen hoa.
Lom khom dưới núi / tiều vài chú,
Lác đác bên sông / chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng / con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng / cái gia gia.
Dừng chân đứng lại / trời / non / nước,
Một mảnh tình riêng / ta với ta.

Đối
Đối
Qua Đèo Ngang
Bước tới đèo Ngang,/ bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá,/ lá chen hoa.
Lom khom dưới núi,/ tiều vài chú,
Lác đác bên sông,/ chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng,/ con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng,/ cái gia gia.
Dừng chân đứng lại,/ trời,/ non,/ nước,
Một mảnh tình riêng,/ ta với ta.

Hai câu đề : mở ý
2 câu thực: miêu tả cụ thể cảnh và người
2 câu luận: bàn luận, nhận xét
2 câu kết: khép lại ý bài thơ
Bố cục: 4 phần
Đối
Đối
1. Hai câu đề:
Bu?c t?i Dốo Ngang, búng x? t�,
C? cõy chen dỏ, lỏ chen hoa.


Đèo Ngang
bóng xế tà,
Cỏ
cây
đá
lá
hoa.
chen
chen
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà

2. Hai câu thực
+ Lom khom
+ Lác đác
Từ láy tượng hình
Nhấn mạnh dáng vẻ nhỏ bé, tội nghiệp của con người và sự thưa thớt, xác xơ, tiêu điều của cảnh vật
+Tiều vài chú
+ Chợ mấy nhà
Đảo từ trong cụm danh từ + từ chỉ số lượng ít ỏi: vài, mấy

Phép đối rất cân, rất chỉnh
Lom khom
Lác đác
dưới núi
bên sông
tiều vài chú
chợ mấy nhà

3. Hai câu luận:
Nhớ nước đau lòng, con cuốc cuốc

Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia

=> NT đảo ngữ + đối + chơi chữ
=>Tạo nhạc điệu cho lời thơ
Bày tỏ nỗi lòng: nhớ nước + thương nhà da diết đang cuộn trào, xoáy sâu trong lòng người lữ thứ.
Thương nhà: Lẽ tự nhiên của một tâm hồn phụ nữ đa cảm…
Nhớ nước: tâm sự hoài cổ về một thời đại đã qua…
4. Hai câu kết
+ Cảnh: bao la, bát ngát, hùng vĩ, trùng điệp…
+ Tình: : nhỏ nhoi, cô đơn tuyệt đối.
Ta với ta
- Trời, non, nước
Dừng chân đứng lại, trời,non, nước,
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
Nội dung:
Cảnh Đèo Ngang đẹp, hoang sơ, gợi buồn
-Tâm trạng nhớ nước, thương nhà da diết, cô đơn thầm lặng.
Nghệ thuật:
Tả cảnh ngụ tình đặc sắc.
Nhân hoá, đảo ngữ, điệp từ, chơi chữ.
Miêu tả kết hợp biểu cảm.
- Lời thơ trang nhã điêu luyện, âm điệu trầm lắng.
Ý nghĩa
* Bài thơ thể hiện tâm trạng cô đơn thầm lặng, nỗi niềm hoài cổ của nhà thơ trước cảnh vật Đèo Ngang.
Bài tập củng cố
Câu 1: Trong bài thơ Qua Đèo Ngang, cảnh vật được miêu tả vào thời điểm nào?
A. Vào lúc sáng sớm.
B. Vào buổi trưa vắng vẻ.
C. Vào buổi chiều tà.
D. Vào buổi tối.
C. Vào buổi chiều tà.
Câu 2: Trong bốn câu thơ đầu của bài thơ, khung cảnh Đèo Ngang được miêu tả như thế nào?
A. Đèo Ngang rất hùng vĩ.
B. Đèo Ngang có nhiều hoa cỏ.
C. Khung cảnh thiên nhiên sống động nhưng con người thưa thớt.
D. Đèo Ngang vắng vẻ, thiên nhiên và con người đều mang sắc thái buồn.
C. Khung cảnh thiên nhiên sống động nhưng con người
Câu 3: Tâm trạng của tác giả như thế nào khi bước tới
Đèo Ngang
A. Nhớ nước, thương nhà, mang nỗi buồn cô đơn thầm lặng.
B. Vui tươi trước cảnh thiên nhiên hùng vĩ.
C. Mệt mỏi sau một chặng đường dài đến với Đèo Ngang.
D. Thích thú khi được chiêm ngưỡng khung cảnh Đèo Ngang hùng vĩ.
A. Nhớ nước, thương nhà, mang nỗi buồn cô đơn thầm lặng.
Hướng dẫn học bài
Học thuộc bài thơ " Qua Đèo Ngang."
Tìm đọc các bài thơ còn lại của Bà Huyện Thanh Quan.
Chuẩn bị bài " Bạn đến chơi nhà"của Nguyễn Khuyến.