Bài 8. Bạn đến chơi nhà

bạn đến chơi nhà
(Nguyễn Khuyến)
ngữ văn:
Bài 8 -tiết 30:
Nguyễn Khuyến lúc làm quan
Hòm sắc phong do nhà vua ban cho
Hòm sách, ống quyển thi Đình, thi Hương.
I. Tìm hiểu tác giả, tác phẩm
1/Tác giả : (1835-1909)
- Quê ở thôn Vị Hạ, xã Yên Đổ, nay thuộc huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Ông đỗ đầu cả ba kì thi nên được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
- Ông được mệnh danh là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam.
Văn bản : Bạn đến chơi nhà
(Nguyễn Khuyến)
2. Tác phẩm :
- Hoàn cảnh : Khi nhà thơ cáo quan về ở ẩn
- Thể thơ : Thất ngôn bát cú Đường luật
3. §äc v¨n b¶n vµ gi¶i nghÜa tõ khã
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
- Nước cả: nước đầy, nhiều
- Khôn: không thể
Văn bản : Bạn đến chơi nhà
(Nguyễn Khuyến)
I. Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm.
II. Ph©n tÝch v¨n b¶n.
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
Văn bản : Bạn đến chơi nhà
(Nguyễn Khuyến)
1. Kết cấu - bố cục:
Phần 1
Phần 2
Phần 3
I. Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm.
II. Ph©n tÝch v¨n b¶n.
1. KÕt cÊu - bè côc: 3 phÇn:
Phần 1: Câu đầu : lời chào chân thành.
Phần 2: Sáu câu tiếp : Mong muốn tiếp bạn và hoàn cảnh của nhà thơ
Phần 3: Câu cuối : Quan niệm về tình bạn
2. Phân tích :
a) Lời chào chân thành
Văn bản : Bạn đến chơi nhà
(Nguyễn Khuyến)
Câu hỏi thảo luận
Bài thơ Bạn đến chơi nhà có điểm gì giống và khác về hình thức so với bài thơ Qua Đèo Ngang?
Giống
về số câu, số chữ, cách hiệp vần, đối thanh, đối ý.
Khác
Phá bỏ ràng buộc
về bố cục(2/2/2/2)
đề - thực - luận - kết
? Tạo ra một kết cấu độc đáo gồm 3 phần (1/6/1).
II. đọc hiểu văn bản
1. Lời chào chân thành

Đã bấy lâu nay,
Bác tới nhà.
Tiếng reo vui,
lời chào hồ hởi thân tình
? Vui mừng, quí mến, trân trọng.
2. Mong muốn tiếp bạn và hoàn cảnh của
nhà thơ
- Trẻ đi vắng ? không có người sai bảo.
- Chợ ở xa ? không dễ mua sắm thức ăn thết bạn.
-> Mong muốn tiếp bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được.
- Có cá, có gà nhưng cũng bằng không vì (ao sâu, nước cả, vườn rộng, rào thưa).
- Có cải, có cà, có bầu, có mướp nhưng cũng chỉ mới ở dạng tiềm ẩn (chửa ra cây, mới nụ, vừa rụng rốn, đương hoa).
-> Nguyễn Khuyến rất muốn tiếp bạn chu đáo bằng những sản vật quê nhà nhưng lại không có gì để tiếp đãi cả.
Trầu không có ? Mong muốn tiếp bạn bằng nghi lễ thông thường cũng không thành

-Nghệ thuật:
+ Sự thiếu thốn, đạm bạc được nói quá, cường điệu đến mức tối đa, đối lập với cái giàu có, sang trọng giả tưởng cũng được nói quá, cường điệu không kém là yếu tố tạo ra nụ cười hóm hỉnh và thân mật, tế nhị mà sâu sắc.
+ Nghệ thuật đối xứng ? Bức tranh thiên nhiên cân đối hài hoà
+ Ngôn ngữ, hình ảnh bình dị, môc mạc



- Cuộc sống: Đạm bạc, dân dã gắn bó với thiên nhiên bình dị
- Tình cảm: Chân thành và rất hiểu nhau.
3. Quan niệm về tình bạn
-Ta: chỉ nhà thơ Nguyễn Khuyến
-Ta: chỉ bạn của Nguyễn Khuyến
?Khẳng định sự hoà hợp trọn vẹn, sự đồng cảm một cách
tuyệt đối
Cái đáng quí nhất là đến với nhau bằng tấm lòng.
So sánh cụm từ "ta với ta" trong bài Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến với cụm từ "ta với ta" trong bài Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan?
"Ta với ta" trong bài Qua đèo Ngang là tác giả với cái bóng của chính mình, là nỗi cô đơn khi chỉ có một mình đối diện với chính mình ở nơi hoang vắng.
-> Bộc lộ nỗi cô đơn gần như tuyệt đối của tác giả.

"Ta với ta" trong Bạn đến chơi nhà là tác giả và bạn, tuy hai mà một, đó là tình bạn chân thành, cảm động vượt lên mọi thứ vật chất.
-> Bộc lộ niềm vui mừng, phấn khởi của đôi bạn già.
III. Tổng kết
Nội dung:
Ca ngợi tình bạn đậm đà, chân thành thắm thiết, dân dã mà cảm động.
Nghệ thuật
Tạo tình huống bất ngờ, thú vị.
Lời thơ thuần Nôm, giản dị, tự nhiên.
Giọng thơ hóm hỉnh.
Đối về bố cục.
* Ghi nhớ SGK T105
IV. Luyện tập
Câu 1a: Ngôn ngữ ở bài thơ "Bạn đến chơi nhà" có gì khác với ngôn ngữ ở đoạn thơ " Sau phút chia ly" đã học?
Ngôn ngữ của bài thơ
" Bạn đến chơi nhà"
- Ngôn ngữ mộc mạc, bình dị, đời thường. Chủ yếu sử dụng từ thuần việt. Nhưng đạt đến độ kết tinh, hấp dẫn.

Ngôn ngữ của bài thơ "Sau phút chia ly"
- Ngôn ngữ bác học, sử dụng chủ yếu từ Hán Việt với các điển cố, điển tích mang ý nghĩa tượng trưng.
V.Hướng dẫn học bài
Học thuộc lòng bài thơ,
Trình bày cảm nhận của em về cái, hay cái đẹp của bài thơ "Bạn đến chơi nhà"
Soạn bài " Xa ngắm thác núi Lư".
Mộ Nguyễn Khuyến đặt trên núi Phương Nhi, huyện ý Yên, tỉnh Nam Định.
Cổng vào Từ Đường Nguyễn Khuyến
Từ Đường Nguyễn Khuyến
Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo và các em!