Bài 8. Bạn đến chơi nhà

CHÀO MỪNG CÁC
THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
CHÀO CÁC EM HỌC SINH
Nối thông tin hai cột
Bà Huyện Thanh quan
Ai là ai ???
?c Trai
Bà chúa thơ Nôm
Hồng Hà nữ sĩ
Trần Nhân Tông
Đoàn Thị Điểm
Nguyễn Trãi
Hồ Xuân Hưuơng
Trần Khâm
Nguyễn Thị Hinh
Sau phút chia li
Qua Đèo Ngang
Bánh trôi nuước
Thiên trưuờng vãn vọng
Côn Sơn ca
Sức sống
dân tộc
Tiết 30: VĂN BẢN

BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
- Nguyễn Khuyến-
I. Tìm hiểu chung
1.Tác giả
- Nguyễn Khuyến ( 1835 - 1909 )
Quê ở thôn Vị Hạ, xã Yên Đổ,
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam
-Ông đỗ đầu cả 3 kì thi : Hương,
Hội, Đình nên gọi là Tam Nguyên
Yên Đổ.
- Là nhà thơ của quê hương
làng cảnh Việt Nam.
2. Tác phẩm.
a. Hoàn cảnh sáng tác : Khi nhà thơ
cáo quan về ở ẩn tại quê nhà.
- Là bài thơ hay nhất viết về đề tài
tình bạn.
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
(SGK)
Cổng từ đương Nguyễn Khuyến
Ngôi nhà Nguyễn Khuyến
Chiếc hòm sắc phong nhà vua ban cho
Hòm sách, ống quyên thi Đình, thi Hương
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh sáng tác:
b.Thể thơ: Thể thất ngôn bát cú Đường luật
Giải nghĩa các từ : nước cả, khôn,
rốn, chửa ?
+ nước cả : nước đầy, nước lớn
+ khôn : không thể, khó, e rằng khó
+ rốn (rụng rốn): hoa sau khi đậu trái,
hoa teo lại thành cái rốn. Khi trái lớn
dần, hoa rụng đi gọi là rụng rốn.
+ chửa: chưa
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
NGUYỄN KHUYẾN
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta!
Cách đọc :
Đọc với giọng vui tươi, hóm hỉnh
như thấp thoáng một nụ cười.
Chú ý ngắt nhịp 4/3; 2/2/3
THỂ THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚ ĐƯỜNG LUẬT
-Số câu : 8 câu / bài
Số chữ : 7 chữ / câu
Ngắt nhịp 4 /3
Gieo vần : ở các chữ cuối của các
câu 1,2,4,6,8.
Có phép đối giữa câu 3 với câu 4,
Câu 5 với câu 6
Luật bằng trắc.
Bố cục : Đề - thực - luận -kết
B¹n ®Õn ch¬i nhµ
NguyÔn KhuyÕn
§· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ
TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa.
Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸,
V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµ
C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô,
BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa
§Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã,
B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta!
B¹n ®Õn ch¬i nhµ
NguyÔn KhuyÕn
§· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ
TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa.
Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸,
V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµ
C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô,
BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa
§Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã,
B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta!
B¹n ®Õn ch¬i nhµ
NguyÔn KhuyÕn
§· bÊy l©u nay, b¸c tíi nhµ
TrÎ thêi ®i v¾ng, chî thêi xa.
Ao s©u n­íc c¶, kh«n chµi c¸,
V­ên réng rµo th­a, khã ®uæi gµ
C¶i chöa ra c©y, cµ míi nô,
BÇu võa rông rèn, m­íp ®­¬ng hoa
§Çu trß tiÕp kh¸ch, trÇu kh«ng cã,
B¸c ®Õn ch¬i ®©y, ta víi ta!
Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
Hoàn cảnh tiếp bạn
Khẳng định giá trị của tình bạn
-> Kết cấu độc đáo, sáng tạo, gồm 3 phần: 1- 6 - 1.
BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
(Nguyễn Khuyến)
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa,
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng, rào thưa khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta!
I.Tìm hiểu chung
1. Tác giả
2.Tác phẩm
a. Hoàn cảnh:
b. Thể thơ: Thể thất ngôn bát cú Đường luật

c. Bố cục:
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
Câu đầu : Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
Sáu câu tiếp: Hoàn cảnh tiếp bạn
Câu cuối : Khẳng định giá trị của tình bạn
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà (Câu mở đầu)

Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
? Cách mở đầu bài thơ có gì có gì đặc biệt? Em nh?n xột gỡ v? cỏch xung hụ c?a tỏc gi? ? cõu tho d?u ?
- Ngôn ngữ giản dị, tự nhiên
như một lời chào hỏi.
=> Niềm vui sướng, thái độ niềm nở, thân mật, tôn trọng của tác giả đối với bạn.
=>Cách vào bài tự nhiên như lời nói hàng ngày.
-Cách xưng hô : “bác ”
-> Thái độ tôn trọng, thân mật.
Theo nội dung câu thơ, đúng ra tác giả phải tiếp đãi bạn thế nào khi bạn đến chơi nhà ?
Tại sao vừa gặp bạn, tác giả đã nhắc ngay tới chợ? Câu thơ thứ 2 thể hiện mong muốn gì của tác giả?
-Tre? tho`i di va?ng, -> khơng co? nguo`i sai ba?o
cho? tho`i xa -> khơng d�~ mua sa?m thu?c an
Mong mu?n ti?p d�i b?n th?nh so?n nhung khơng th?c hi?n du?c.
I. Đọc – Tìm hiểu chú thích
II. Tìm hiểu văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
2. Hoàn cảnh tiếp bạn (6 câu tiếp theo)
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
Ao sâu nu?c cả, khôn chài cá
Vu?n rộng rào thua, khó đuổi gà
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa ru?ng rốn, mu?p duong hoa
Đầu trò tiếp khách, trầu không co?
?Câu 2,3,4,5,6,7 tác giả đã kể ra những thứ gì của nhà, mình muốn đem ra tiếp bạn?
Hãy nhận xét về mức độ giá trị của những vật chất mà Nguyễn Khuyến lần lượt liệt kê? Dụng ý của nhà thơ qua cách trình bày ấy?
Không bắt được
Món ngon
nhưng
 Món ngon không có đành tìm đến những món ăn dân dã
Món dân dã
Có
cải , cà , bầu ,
mướp
nhưng
 Món dân dã đều chưa ăn được !
-Ao s�u nuo?c ca?, khơn ch�i c�,
Vu?n r?ng ra`o thua, khĩ du?i g�
->Nh� co? ca?, co? ga` nhung cu~ng ba`ng khơng
- C?i ch?a ra c�y, c� m?i n?,
B?u v?a ru?ng rơ?n, muo?p duong hoa
-> Co? ca?i, ca`, b�`u, muo?p nhung cu~ng chi? mo?i o? da?ng ti�`m �?n, chua an du?c.
I.Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
2. Hoàn cảnh tiếp bạn
Mong muốn tiếp đãi bạn đàng hoàng, chu đáo nhưng không thực hiện được.
Tình huống khó xử, nhấn mạnh sự trớ trêu trong hoàn cảnh tiếp khách quý
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
Cách tạo tình huống: Từ̀ chuyện lâu ngày
bạn mới đến chơi để tác giả được giãi bày
tâm sự.
Liệt kê: Cá, gà, cải, cà, bầu, mướp,
-> liệt kê tên các món ăn ngon muốn
đãi bạn theo mức độ giá trị giảm dần.
Phép đối :Câu 3 đối với câu 4.
Câu 5 đối với câu 6
-> Tạo nhịp điệu cân đối cho bài thơ
BÀI TẬP NHANH
Từ câu thứ hai đến câu thứ sáu, tác giả nói đến sự thiếu thốn tất cả những điều kiện vật chất để đãi bạn với mục đích gì?
Miêu tả hoàn cảnh nghèo của mình.
B. Giãi bày hoàn cảnh thực tế của mình.
C. Không muốn tiếp đãi bạn.
D. Kh?ng d?nh cỏi d?p, s? cao quý, giỏ tr? c?a tỡnh b?n, tỡnh ngu?i.
Cú ý ki?n cho r?ng riờng cõu 7 tr?u khụng thỡ cú. í ki?n c?a em?
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
2. Hoàn cảnh tiếp bạn
Mong muốn tiếp đãi bạn đàng hoàng, chu đáo nhưng không thực hiện được.
Tình huống khó xử, nhấn mạnh sự trớ trêu trong hoàn cảnh tiếp khách quý
Trầu: lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có



Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,


- trầu: không có
-> Sù thiÕu thèn, ®¹m b¹c được nãi qu¸, cường ®iÖu ®Õn møc tèi ®a.
Nhận xét về 6 câu thơ, có 2 ý kiến:
1- Nguyễn Khuyến không có gì tiếp bạn vì gia cảnh ông rất nghèo.
2-Tỏc gi? núi quỏ lờn cho vui v? cuộc sống thanh bạch của mình .Con đồng ý với ý kiến nào? Vì sao?

Câu hỏi
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
2. Hoàn cảnh tiếp bạn
Mong muốn tiếp đãi bạn đàng hoàng, chu đáo nhưng không thực hiện được.
Tình huống khó xử, nhấn mạnh sự trớ trêu trong hoàn cảnh tiếp khách quý
Trầu: lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có
=> Liệt kê, nói qua lên cho vui về cuộc sống thanh bạch, dân dã, bình dị của nhà thơ.


Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,


- trầu: không có
-> Sù thiÕu thèn, ®¹m b¹c được nãi qu¸, cường ®iÖu ®Õn møc tèi ®a.
Văn học
Tiết 30 :
BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
2. Hoàn cảnh và khả năng tiếp bạn
3. Khẳng định giá trị của tình bạn (Câu thơ kết)
Bác đến chơi đây, ta với ta !
“ Ta với ta” – ta là tôi, là bác, là hai chúng ta->Thể hiện sự đồng nhất trọn vẹn giữa chủ và khách.
->Tình bạn quý giá trọn vẹn, tâm giao, tri kỉ.

Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
-> Tỡnh b?n chõn th�nh vu?t qua m?i thi?u th?n v? v?t ch?t. Cái đáng quí nhất là đến với nhau bằng tấm lòng.
? Em có nhận xét gì về cụm từ Ta với ta? Ta ở đây là chỉ ai? Qua đó muốn nói lên điều gì?
So sánh cụm từ "ta với ta" trong bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến với cụm từ " ta với ta" trong bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan.

luyện tập
Th?o lu?n nhúm 4
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
60
59
58
57
56
55
54
53
52
51
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
60
59
58
57
56
55
54
53
52
51
40
39
38
37
36
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
50
49
48
47
46
45
44
43
42
41
0
So sánh cụm từ “ ta với ta” trong bài Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến với cụm từ “ta với ta” trong bài Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan?
THẢO LUẬN
Giống nhau: Cùng hình thức, cùng khép lại hai bài thơ.
Khác nhau:
- Tác giả với hình bóng của chính mình, chỉ cùng một người .
-Nỗi cô đơn chỉ có mình với mình ở nơi hoang vắng
 Bộc lộ sự cô đơn tuyệt đối của tác giả
BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
- Tác giả với bạn, tuy hai mà một
-Tình cảm chân thành, cảm động vượt trên mọi thứ vật chất
Thể hiện tình bạn gắn bó, thắm thiết chân thật, đậm đà














Bài thơ “ Qua đèo Ngang” và “ Bạn đến chơi nhà” đều kết thúc bằng cụm từ “ ta với ta”, tuy nhiên ở mỗi bài thơ cụm từ đó lại gợi ra những ý nghĩa cảm xúc khác nhau (1). Trong bài “ Qua đèo Ngang”, ba chữ “ ta với ta” đã gói trọn nỗi niềm cô đơn của Bà huyện Thanh Quan khi dừng chân nơi đèo Ngang vào lúc trời chiều bóng xế (2) . “ Ta với ta” là mình đối diện với chính lòng mình, đơn độc không một người bạn để sẻ chia, tâm sự (3). Đó là nỗi buồn cô đơn thầm lặng của một “mảnh tình riêng” khép kín khi nữ sĩ Bắc Hà đứng giữa không gian mênh mông, hoang vắng của trời, non nước đèo Ngang (4). Còn trong bài “ Bạn đến chơi nhà”, cụm từ khép lại bài thơ nhưng đã mang đến cho bạn đọc cảm nhận về một tình bạn tri kỷ, thắm thiết, đậm đà (5). “Ta với ta” là nhà thơ và người bạn, tuy hai là một, thân thiết, hiểu nhau(6). Trong câu thơ có niềm hân hoan vui mừng của tác giả khi đón bạn đến chơi nhà bởi tình bạn cao quý đã làm nên một bữa tiệc tinh thần vô giá(7). Tóm lại, ở mỗi bài thơ, cụm từ “ ta với ta” đã mang đến cho người đọc những cảm nhận riêng (8).
Câu mở đoạn: 1
Các câu phát triển:2,3,4,5,6,7
Câu kết luận: 8
Đoạn văn trình bày theo cách Tổng- phân- hợp.

Câu thơ đầu :
-Đã bấy lâu nay: mong bạn.
-bác: thân mật , trân trọn.
=>Niềm vui gặp bạn.
Sáu câu tiếp theo:
Không có món ăn ngon đãi bạn.
Không có món ăn dân dã vườn nhà đãi bạn.
-Không có cả trầu tiếp bạn.
=>Không có gì tiếp đón bạn
Câu thơ cuối :
-Ta với ta: Nhà thơ và người bạn.

=>Có tình bạn, có tấm lòng trân trọng bạn.
Nội dung
Nội dung
Bạn đến chơi nhà
Tình bạn đậm đà , thắm thiết.
Tạo tình huống khéo léo.
Ngôn ngữ bình dị, tự nhiên, tinh tế.
Giọng thơ hóm hỉnh .
Nghệ thuật
Nghệ thuật
Tổng kết
Văn học
Tiết 30 :
BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết văn bản
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi nhà
Ngôn ngữ giản dị, tự nhiên như một lời chào hỏi.
=> Niềm vui sướng, thái độ niềm nở, thân mật, kính trọng của tác giả đối với bạn.
2. Hoàn cảnh tiếp bạn
Tình huống khó xử khi bạn tới chơi.
Mong muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng không thực hiện được.
Trầu: lễ nghi tiếp khách tối thiểu cũng không có
=> Cuộc sống thanh bạch, dân dã, bình dị của nhà thơ giữa xóm làng
3. Khẳng định lại giá trị của tình bạn
“ Ta với ta” – ta là tôi, là bác, là hai chúng ta ->Tình bạn trọn vẹn, tâm giao, tri kỉ.
Bài 8 – Tiết 30 : BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ
( Nguyễn Khuyến )
-> Tỡnh b?n chõn th�nh vu?t qua m?i thi?u th?n v? v?t ch?t. Cái đáng quí nhất là đến với nhau bằng tấm lòng.
III TỔNG KẾT
1. NghÖ thuËt
2.Néi dung
Khoanh tròn vào đầu câu trả lời mà em cho là đúng:
Vì sao bài thơ Bạn đến chơi nhà đưuợc coi là bài thơ hay nhất viết về tình bạn?
A.Vì nó ca ngợi tình bạn chân thành, mộc mạc, tràn đầy niềm vui dân dã.
B.Vì nó tạo ra một tình huống bất ngờ mà thú vị làm ngưuời đọc ngạc nhiên rồi kết thúc bằng nụ cưuời hóm hỉnh sâu sắc.
C.Vì nó đưuợc thể hiện trong hình thức thơ thất ngôn bát cú Đưuờng luật rất nghiêm chỉnh chặt chẽ niêm luật, một giọng thơ dí dỏm hồn nhiên, câu nào cũng nhuư đùa, cũng ấm áp niềm vui.
D.Cả ba ý kiến trên.
IV. LUYỆN TẬP
* Trong nh÷ng nhËn xÐt sau ®©y, nhËn xÐt nµo ®óng, nhËn xÐt nµo sai ?
A. Hai bµi th¬ Qua §Ìo Ngang vµ B¹n ®Õn ch¬i nhµ ®Òu viÕt b»ng thÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có.
B. Hai bµi th¬ ®· diÔn t¶ t×nh b¹n th©n thiÕt g¾n bã cña nh÷ng t©m hån tri ©m.
C. Hai bµi th¬ ®Òu kÕt thóc bëi ba tõ ta víi ta, nhưng néi dung thÓ hiÖn cña mçi bµi l¹i hoµn toµn kh¸c nhau.
D. Hai bµi th¬ ®Òu cã c¸ch nãi gi¶n dÞ, d©n d·, dÝ dám.

Đ
S
Đ
S
Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc lòng bài thơ Bạn đến chơi nhà , tìm đọc thêm một số bài thơ khác viết về tình bạn của Nguyễn Khuyến và các tác giả khác.
- Tiết sau HDĐT văn bản: Xa ngắm thác núi Lư
CHÀO TẠM BIỆT
CHÚC THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH CÓ NHIỀU NIỀM VUI TRONG CUỘC SỐNG.