Bài 8. Bạn đến chơi nhà

Chào mừng quý thầy cô giáo và các em đến với tiết học !

Trường THCS Tứ Dân
Bài giảng Ngữ Văn 7


Giáo viên : Phạm Thị Thu Hoài
? Đọc diễn cảm bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan�?Phân tích hai câu đề của bài thơ ?
? Tâm trạng của tác giả thể hiện qua bài thơ là tâm trạng như thế nào ?
A. Yêu say đắm trước vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước.
B. Đau xót ngậm ngùi trước sự đổi thay của quê hương.
C. Buồn thương da diết khi phải sống trong cảnh ngộ cô đơn.
D. Cô đơn trước thực tại, da diết nhớ về quá khứ của đất nước.
D. Cô đơn trước thực tại, da diết nhớ về quá khứ của đất nước.
Kiểm tra bài cũ
Tiết 29: Văn bản
bạn đến chơi nhà
Nguyễn Khuyến


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
I. Đọc - tìm hiểu chung.
1. Tác giả
? Quan sát chú thích và cho biết vài nét về tác giả?


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
I. Đọc - tìm hiểu chung.
1. Tác giả

Nguyễn Khuyến (1835-1909)
- Quê ở thôn Vị Hạ, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Là người thông minh học giỏi đỗ đầu cả ba kì thi nên còn có tên gọi là Tam Nguyên Yên Đổ. Ông ra làm quan khoảng mười năm, sau đó thời thế loạn lạc cáo quan về ở ẩn.
- Nhà thơ lớn của dân tộc.



Nguyễn Khuyến cáo quan về quê ở ẩn
Nguyễn Khuyến lúc làm quan


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
I. Đọc - tìm hiểu chung.
1. Tác giả
2. Tỡm hi?u chung v? van b?n
a) Đọc và tìm hiểu chú thích
Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.
Bạn đến chơi nhà

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà .
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rộng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
* Bài thơ gồm 8 câu, mỗi câu 7 tiếng; Câu 3-4 đối nhau( Ao sâu/ vườn rộng; nước cả/ rào thưa. Khôn chài cá/ khó đuổi gà). Câu 5-6 đối nhau( Cải/ bầu; chửa ra cây/ vừa rụng rốn; cà mới nụ/ mướp đương hoa).Các câu 1-2-4-6-8 hiệp vần chân .
Ao sâu nước cả,
Vườn rộng rào thưa
Khôn chài cá,
khó đuổi gà .
Bạn đến chơi nhà

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà .
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
Ao sâu
Vườn rộng
nước cả
rào thưa
khôn chài cá
khó đuổi gà
? Bài thơ được làm theo thể thơ nào? Vì sao em khẳng định như thế?
b) Tác phẩm


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
I. Đọc - Tìm hiểu chung.
1. Tác giả
2. Tìm hiểu chung về văn bản :
* Thể thơ:
Thất ngôn bát cú Đường luật.
* Bố cục:
Bạn đến chơi nhà

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
Bạn đến chơi nhà là một văn bản biểu cảm diễn tả cảm xúc của tác giả khi có bạn đến thăm. Có thể hình dung diễn biến cảm xúc đó như sau:
- Mở đầu là cảm xúc khi bạn đến chơi.
- Tiếp đó là cảm xúc về gia cảnh.
Cuối cùng là cảm xúc về tình bạn.
? Em hãy sắp xếp các câu của bài theo diễn biến cảm xúc trên�?
3 phần
? Em có nhận xét gì về bố cục của bài thơ này?
Cảm xúc khi bạn đến chơi: câu 1.
Cảm xúc về gia cảnh: câu 2-> câu 5.
- Cảm xúc về tình bạn: câu cuối
-> Không theo quy cách:
đề- thực - luận - kết


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
I. Đọc - tìm hiểu chung.
1. Tác giả
2. Tỡm hi?u chung v? van b?n
Bạn đến chơi nhà

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây, ta với ta !
II. Phõn tớch
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà,
- Câu thơ mở đầu rất tự nhiên, như lời nói thường ngày - lời chào vồn vã.
-> Niềm xúc động, vui sướng vô hạn khi có bạn đến thăm.
2. Cảm xúc về gia cảnh (6 câu thơ tiếp).
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi.
? Cách mở đầu bài thơ có gì đặc biệt? Qua đấy ta thấy tâm trạng của tác giả ntn?
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa,
Ao sâu nước cả, khôn chài cá.
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ.
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
-Trẻ thời đi vắng
? không có người sai bảo.
- Chợ thời xa
? không dễ mua sắm thức ăn thết bạn.
- có cá, có gà
- có cải, có cà, có bầu, có mướp.
nhưng cũng chỉ mới ở dạng tiềm ẩn (chửa ra cây, mới nụ, vừa rụng rốn, đương hoa).
II. Phân tích
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi.
- Câu thơ mở đầu rất tự nhiên, như như lời nói thường - lời chào vồn vã
-> Niềm xúc động, vui sướng vô hạn khi có bạn đến thăm.

2. Cảm xúc về gia cảnh (6 câu thơ tiếp).
? Nhà thơ tiếp đãi bạn trong hoàn cảnh gia đình như thế nào?
nhưng không bắt được vì (ao sâu, nước cả, vườn rộng, rào thưa).
? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì khi trình bày gia cảnh của mình? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
- Ngay cả miếng trầu( là thứ tối thiểu thường dùng để tiếp khách ) cũng không có.
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
- Trẻ thời đi vắng
? không có người sai bảo.
- Chợ thời xa
? không dễ mua sắm thức ăn thết bạn.
- có cá, có gà
- có cải, có cà, có bầu, có mướp.
nhưng cũng chỉ mới ở dạng tiềm ẩn (chửa ra cây, mới nụ, vừa rụng rốn, đương hoa).
- Tác gỉa đã thậm xưng hoá cái nghèo, thi vị hoá cái nghèo- đùa vui hóm hỉnh
-> bày tỏ cuộc sống thanh bạch, một tâm hồn thanh cao của một nhà nho khước từ lương bổng của thực dân Pháp, lui về sống bình dị giữa xóm làng, quê hương.
II. Phân tích
1. Cảm xúc khi bạn đến chơi.
- Câu thơ mở đầu rất tự nhiên, như như lời nói thường - lời chào vồn vã
-> Niềm xúc động, vui sướng vô hạn khi có bạn đến thăm.

2. Cảm xúc về gia cảnh (6 câu thơ tiếp).
nhưng không bắt được vì (ao sâu, nước cả, vườn rộng, rào thưa).
? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì khi trình bày gia cảnh của mình? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
- Ngay cả miếng trầu (là thứ tối thiểu thường dùng để tiếp khách) cũng không có.
Tác giả dùng phép đối, lời thơ hóm hỉnh, nhất quán ở một lối biểu cảm: trong nhà ngoài vườn có bao nhiêu thứ, nhưng chẳng có gì để đãi bạn thân!
- Vậy tác gỉa cố tình tạo ra một tình huống, một hoàn cảnh như trên là có dụng ý gì?


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
3. Cảm xúc về tình bạn (câu cuối)
- Ta với ta�: là tôi, là bác, là hai chúng ta�: tuy 2 mà 1, tuy 1 mà 2 -> Sự đồng nhất trọn vẹn giữa chủ và khách.
->Mở ra tình bạn chân thành, thắm thiết vượt lên điều kiện vật chất, điều kiện không gian và thời gian.
- T¸c gØa ®· thËm x­ng ho¸ c¸i nghÌo, thi vÞ ho¸ c¸i nghÌo - ®ïa vui hãm hØnh.
-> bµy tá cuéc sèng thanh b¹ch, mét t©m hån thanh cao cña mét nhµ nho kh­íc tõ l­¬ng bæng cña thùc d©n Ph¸p, lui vÒ sèng b×nh dÞ gi÷a xãm lµng, quª h­¬ng.
II. Phân tích
1.Cảm xúc khi bạn đến chơi.
- Câu thơ mở đầu rất tự nhiên, như lời chào vồn vã.
-> Niềm xúc động, vui sướng vô hạn khi có bạn đến thăm.

2. Cảm xúc về gia cảnh (6 câu thơ tiếp).
? Em hiểu cụm từ "ta với ta" và câu thơ thứ 8 như thế nào?
Bác đến chơi đây, ta với ta.
Tác giả dùng phép đối,lời thơ hóm hỉnh, ngôn ngữ nhất quán ở một lối biểu cảm: trong nhà ngoài vườn có bao nhiêu thứ, nhưng chẳng có gì để đãi bạn thân!
- Em học tập được điều gì từ tình bạn của tác giả trong bài thơ này?


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
3. Cảm xúc về tình bạn ( câu cuối)
- Ta với ta�: là tôi, là bác, là hai chúng ta�: tuy 2 mà 1, tuy 1 mà 2 -> Sự đồng nhất trọn vẹn giữa chủ và khách.
->Mở ra tình bạn chân thành, thắm thiết vượt lên điều kiện vật chất, điều kiện không gian và thời gian.
- T¸c gØa ®· thËm x­ng ho¸ c¸i nghÌo, thi vÞ ho¸ c¸i nghÌo - ®ïa vui hãm hØnh.
-> bµy tá cuéc sèng thanh b¹ch, mét t©m hån thanh cao cña mét nhµ nho kh­íc tõ l­¬ng bæng cña thùc d©n Ph¸p, lui vÒ sèng b×nh dÞ gi÷a xãm lµng, quª h­¬ng.
II. Phân tích
1.Cảm xúc khi bạn đến chơi.
- Câu thơ mở đầu rất tự nhiên, như lời chào vồn vã.
-> Niềm xúc động, vui sướng vô hạn khi có bạn đến thăm.

2. Cảm xúc về gia cảnh (6 câu thơ tiếp).
? Những yếu tố đặc biệt về nghệ thuật đó đã thể hiện thành công nội dung nào?
Tác giả dùng phép đối,lời thơ hóm hỉnh, ngôn ngữ nhất quán ở một lối biểu cảm: trong nhà ngoài vườn có bao nhiêu thứ, nhưng chẳng có gì để đãi bạn thân!
? Bài thơ thành công bởi những yếu tố nghệ thuật nào đặc sắc?
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật:
- Cách tạo tình huống bất ngờ, kết thúc độc đáo.
- Thể thơ thất ngôn bát cú- ngôn ngữ thuần nôm, mộc mạc, có tính biểu cảm cao.
- Giọng thơ hóm hỉnh.
2. Nội dung:
- Ca ngợi tình bạn chân thành, thắm thiết, thuỷ chung, bất chấp mọi hoàn cảnh.
- Đây là bài thơ hay nhất về tình bạn.
- Bài thơ cũng vẽ cho ta một bức tranh làng cảnh Việt Nam đậm đà hương sắc.


Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
IV. Luyện tập.
1. Ngôn ngữ ở bài " Bạn đến chơi nhà" có gì khác với ngôn ngữ ở đoạn thơ "Sau phút chia li" đã học?
(Gợi ý: Ngôn ngữ ở bài thơ "Bạn đến chơi nhà" là ngôn ngữ như thế nào? thường gặp ở đâu? Còn ngôn ngữ ở đoạn "Sau phút chia li" như thế nào? Thường gặp ở đâu?)

* Hình thức giống nhau, đều kết thúc bài thơ.
* ý nghĩa và sắc thái biểu cảm hoàn toàn khác nhau:



2. Theo em có gì giống và khác nhau giữa cụm từ " ta với ta" ở bài này so với bài Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan đã học?



Tiết 29 Bạn đến chơi nhà
- Nguyễn Khuyến -
Mộ Nguyễn Khuyến đặt trên núi Phương Nhi, huyện ý Yên, tỉnh Nam Định.
Hướng dẫn về nhà
Nắm toàn bộ kiến thức của bài.
Làm bài tập còn lại trong SGK.
Học thuộc bài thơ, tỡm thờm m?t s? b�i tho khỏc vi?t về tỡnh b?n c?a Nguyễn Khuyến v�cỏc nh� tho khỏc.
Chuẩn bị bài viết TLV số 2- ụn ki lý thuy?t van b?n bi?u c?m.
Chúc các em học tốt