Bài 7. Sau phút chia li

1
nhiệt liệt chào mừng
CÁC EM VỀ THAM DỰ TIẾT HỌC HÔM NAY
2
(Trích: “CHINH PHỤ NGÂM KHÚC” - Đặng Trần Côn)
征 婦 吟 曲
Sau phút chia li
Đoàn Thị Điểm (dịch)
Bài 7 - Tiết: 26
HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
3
I. Tìm hiểu chung văn bản
Em hãy giới thiệu vài nét về tác giả Đặng Trần Côn và dịch giả Đoàn Thị Điểm?
1. Tác giả - dịch giả.
a/ Tác giả: Đặng Trần Côn (? - ?)
- Quê làng Nhân Mục - Thanh Trì - Hà Nội
- Có nhiều tác phẩm, nổi tiếng là "Chinh phụ ngâm khúc".
b/ Dịch giả: Đoàn Thị Điểm (1705 - 1748)
Hiệu là Hồng Hà, quê huyện Văn Giang - Hưng Yên.
- Là người phụ nữ nhan sắc, tài hoa nhưng tính cách lại không theo khuôn phép XHPK, từng dạy học.
- Tác phẩm: Truyền kỳ tân phả (Chữ Hán).
4
I. Tìm hiểu chung văn bản
Em biết gì về "Chinh phụ ngâm khúc" của Đặng Trần Côn?
1. Tác giả - dịch giả.
2. Tác phẩm:
5
6
2. Tác phẩm:
Trang bìa sách
Trang 2 sách
Nguyên văn
Chinh phụ ngâm khúc
7
2. Tác phẩm
Đoạn trích "Sau phút chia li"
Đoạn trích được trích từ văn bản nào?
a/ Xu?t x?: Trích từ "Chinh phụ ngâm khúc", ph?n 2 từ câu 53 ? 64
b/ Thời gian ra d?i: khoảng từ 1741 - 1742
Tác phẩm ra đời vào thời gian nào?
Tác phẩm thuộc thể loại nào?
c/ Thể loại: Ngâm khúc
Phương thức biểu đạt của đoạn trích là gì?
d/ Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
e/ Thể thơ: Song thất lục bát
ĐOạN TRíCH được dịch theo thể thơ nào?
EM HIểU Gì Về THể THƠ SONG THấT LụC BáT?
8
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh.
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?...
Sau phút chia li
7 ch÷  song thÊt
 6 ch÷  lôc
 8 ch÷  b¸t
thấy
dâu
màu
sầu
mấy
? Vần trắc
? Vần bằng
9
II. Đọc, tìm hiểu chú thích và bố cục
1. Đọc:
10
Chàng thì đi / cõi xa mưa gió
Thiếp thì về / buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo / đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, / trải ngàn núi xanh.
Chốn Hàm Dương / chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương / thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương / cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương / cách Tiêu Tương / mấy trùng.
Cùng trông lại / mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh / những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu / xanh ngắt / một màu
Lòng chàng / ý thiếp / ai sầu / hơn ai?...
Sau phút chia li
Cách đọc:
Chậm,
nhẹ nhàng, trầm buồn, chú ý ngắt nhịp cho đúng
11
II. Đọc, tìm hiểu chú thích và bố cục
1. Đọc:
2. Chú thích:
Em hiểu thế nào là Chinh phụ ngâm khúc?
- Chinh phụ ngâm khúc: là khúc ngâm của người vợ có chồng đi chinh chiến.
3. Bố cục:
Theo em, văn bản có bố cục mấy phần?
Nội dung tương ứng?
12
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh.
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?...
Sau phút chia li
Nỗi trống trải của lòng người trước cuộc chia li phũ phàng
Nỗi xót xa vì cách trở núi sông
Nỗi sầu thương trước cảnh vật
13
II. Đọc, chú thích, tìm hiểu bố cục
1. Đọc:
2. Chú thích:
- Chinh phụ ngâm khúc: là khúc ngâm của người vợ có chồng đi chinh chiến.
3. Bố cục:
- Khúc ngâm 1: là nỗi trống trải của lòng người trước cuộc chia li phũ phàng
- Khúc ngâm 2: là nỗi xót xa vì cách trở núi sông
- Khúc ngâm 1: là nỗi sầu thương trước cảnh vật.
14
III. Tìm hiểu chi tiết văn bản
Theo em, đây là tâm trạng
của ai? Vì sao nhân vật trữ tình
lại có tâm trạng ấy?
1. Khúc ngâm th? nh?t
15
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh.
Thiếp
Chàng
- Xưng hô: chàng - thiếp
cõi xa mưa gió
buồng cũ chiếu chăn
Nhân vật trữ tình trong đoạn trích xưng hô như thế nào?
? tình cảm đằm thắm, hạnh phúc.
Phép đối, hình ảnh ước lệ tương trưng:
Chàng thì đi
Cõi xa mưa gió
>< thiếp thì về
>< buồng cũ chiếu chăn

?
Cách xưng hô biểu hiện điều gì trong tình cảm
của đôi vợ chồng?
?
Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì ở hai câu đầu?
Hình ảnh ước lệ tượng trưng "cõi xa mưa gió",
"buồng cũ chiếu chăn" ngầm chỉ điều gì?
Lạnh lẽo,
hiểm nguy
Nghệ thuật đối lập ở đây có tác dụng gì trong
việc diễn tả nỗi buồn của người chinh phụ?
? Nhấn mạnh:
Hiện thực chia li
Sự cách trở ngang trái
ấm áp,
cô đơn
16
Chàng thì đi cõi xa mưa gió
Thiếp thì về buồng cũ chiếu chăn
Đoái trông theo đã cách ngăn
Tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh.
Thiếp
Chàng
cõi xa mưa gió
buồng cũ chiếu chăn
Hình ảnh: mây biếc, núi xanh
Động từ: tuôn, trải
? Đẩy không gian rộng ra vô tận: diễn tả nỗi sầu đã nhuốm vào cảnh vật
Tuôn
mây biếc
núi xanh
trải
Trong phút chia li, khi chàng đã mất hút, con mắt
nhớ thương của nàng chỉ còn nhìn thấy gì?
Hình ảnh mây biếc, núi xanh, kết hợp với
động từ tuôn, trải có ý nghĩa gì?
Trong dòng thơ "Đoái trông theo đã cách ngăn", em hiểu "Đoái" có nghĩa là gì? Tại sao lại "Đoái trông theo"?
17
III. Tìm hiểu chi tiết văn bản
Khúc ngâm th? nh?t:
Khúc ngâm th? hai:
18
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Nh?ng d?a danh n�o
du?c nh?c d?n?
Em có nhận xét gì
về các địa danh ?y?
Hàm Dương
Tiêu Tương
Tại sao tả cuộc chia li ở đất Việt mà tác giả lại sử dụng nhiều địa danh ở Trung Quốc?
Hàm Dương
Tiêu Tương
Tượng trưng cho sự xa cách của đôi lứa
Hình ảnh bến, cây
gợi liên tưởng đến
không gian nào?
Bến
Cây
Bến: sông nước
Cây: núi rừng
Không gian cách trở, không dễ gặp lại
Nghệ thuật nào
được sử dụng trong
4 câu thơ trên?
19
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
Hàm Dương
Tiêu Tương
Bến
Cây
Nghệ thuật:
Đối: Ngảnh lại >< trông sang
? Gợi tâm trạng lưu luyến
Điệp từ: cách, Hàm Dương, Tiêu Tương
Đảo ngữ: (2 địa danh)
? Thể hiện tâm trạng buồn triền miên, không gian xa cách của người đi kẻ ở.
ngảnh lại
trông sang
Hàm Dương
Tiêu Tương
Tiêu Tương
Hàm Dương
Nghệ thuật đó có ý nghĩa gì trong việc gợi tả nỗi sầu chia li?
Nỗi sầu chia li trong độ tăng tiến, nỗi
nhớ chất chứa, kéo dài, nỗi xót xa, buồn tủi
20
III. Tìm hiểu chi tiết văn bản
Khúc ngâm th? nh?t:
Khúc ngâm th? hai:
Khúc ngâm th? ba:
21
Cùng trông lại / mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh / những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu / xanh ngắt/ một màu
Lòng chàng/ ý thiếp / ai sầu/ hơn ai?...
Từ ngữ trong khổ
thơ này có gì
đặc biệt?
Cùng
cùng
xanh xanh
Ngàn dâu
ngàn dâu
Thấy
thấy
Điệp từ vòng tròn
Từ láy
Không gian li biệt được mở ra như thế nào qua các chi tiết nghệ thuật ấy?
? Không gian rộng lớn, trải dài một màu xanh đơn điệu.
Không gian "xanh"
của mấy ngàn dâu
gợi tâm trạng gì
của người thiếu phụ?
? Buồn, vô vọng
Câu hỏi "Ai sầu hơn ai?" có ý nghĩa gì? Em cảm nhận được những nỗi sầu nào ở đây?
- Câu hỏi tu từ, động từ trạng thái: sầu ? nỗi buồn li biệt đúc kết thành khối sầu, núi sầu, nặng trĩu tâm hồn người chinh phụ.
+ Xót xa tuổi xuân không được hạnh phúc.
+ Nỗi oán hận chiến tranh phi nghĩa.
22
IV. Tổng kết
Nêu nét nổi bật về nghệ thuật
và nội dung của đoạn trích?
Nghệ thuật: Thơ giàu nhạc điệu, sử dụng phép đối, hình ảnh ước lệ tượng trưng, bút pháp tả cảnh ngụ tình, ngôn ngữ điêu luyện, tinh tế
2. Nội dung: Đoạn ngâm khúc cho ta thấy nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau lúc tiễn đưa chồng ra trận ? tố cáo chiến tranh phi nghĩa, thể hiện khao khát hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ.
23
V. Luyện tập
THảO LUậN NHóM

a/ Chỉ ra các từ chỉ sắc độ màu xanh trong đoạn thơ?
b/ Phân biệt sự khác nhau giữa các từ đó?
c/ Tác dụng của việc sử dụng các từ chỉ sắc độ màu xanh ấy trong việc diễn tả nỗi sầu của người chinh phụ.
24
V. Luyện tập
a/ Các từ : mây biếc, núi xanh, xanh xanh, xanh ngắt.
b/ Phân biệt:
+ Xanh của mây, núi, ngàn dâu (mây biếc, núi xanh, xanh ngắt)
+ Xanh nhàn nhạt, xa xa, bao trùm cả cảnh vật (xanh xanh).
c/ Tác dụng:
- Mây biếc, núi xanh: màu xanh ở trên cao, xa mờ ? diễn tả nỗi sầu hướng về phương xa,nơi chinh chiến.
- Xanh xanh ngàn dâu và ngàn dâu xanh ngắt ? gợi tả màu xanh chung chung mờ nhạt, không rõ, có cảm tưởng như cả cảnh vật, trời đất chuyển thành một màu xanh ngắt ? Hình dung nỗi sầu, buồn chia ly của người chinh phụ đôi lúc lại nhói lên để rồi chung đúc lại thành một khối sầu.
25
Học thuộc đoạn thơ, bài giảng
Soạn bài:
Quan hệ từ
+ Đọc trước các ví dụ
+ Trả lời các câu hỏi
+ Soạn trước phần bài tập
Về nhà

26
Tiết học đến đây là hết, xin cảm ơn các em!