Bài 7. Bánh trôi nước

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ TIẾT HỌC MÔN NGỮ VĂN- LỚP 7A1

Đọc thuộc bài thơ “Sông núi nước Nam”
phần dịch thơ ?
Kiểm tra bài cũ
TIẾT 26:
VĂN BẢN
BÁNH TRÔI NƯỚC
Tác giả: Hồ Xuân Hương
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
Trình bày những hiểu biết của em về nhà thơ Hồ Xuân Hương? Đôi nét về xã hội Việt Nam thời phong kiến
- Hồ Xuân Hương lai lịch chưa rõ, bà sống vào giai đoạn nửa cuối thế kỉ 18 – nửa đầu thế kỉ 19.
- Nữ sĩ tài hoa trong lịch sử thơ ca.
- Được mệnh danh là “Bà chúa
thơ Nôm”.
8
2. Tác phẩm:
-Bài thơ viết bằng chữ Nôm.
- Là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của bà.
*Thơ vịnh vật :
+Vịnh cái quạt
+Vịnh quả mít
+Vịnh con ốc nhồi
+Vịnh đánh đu …
=> Tả, kể về đối tượng được vịnh. Nhằm ký thác tâm tình => Tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật độc đáo của Hồ Xuân Hương.
- Thơ vịnh vật xuất hiện vào thời Lục Triều (thế kỉ III –IV) ở Trung Hoa và thịnh hành ở nước ta vào thế kỉ XV với thơ Nôm của Nguyễn Trãi (tập thơ : Hồng Đức quốc âm thi tập).
- Các vật được vịnh có thể :
+ là động vật: con hạc, con ve…;
+ thực vật: cây chuối, trúc, mai, ...;
+ đồ vật: cây đàn , cái quạt, …;
=> gửi gắm tình cảm, tư tưởng.
11
Thể thơ:
Thõn em v?a tr?ng l?i v?a trũn
B?y n?i ba chỡm v?i nu?c non
R?n nỏt m?c d?u tay k? n?n
M� em v?n gi? t?m lũng son.
-Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật;
- Nhịp 2/2/3 hoặc 4/3; - Hiệp vần các tiếng ở cuối câu 1, 2, 4
Bài thơ được sáng tác bằng thể thơ gì?
Đặc điểm của thể thơ đó?
Thân em / vừa trắng/ lại vừa tròn
Bảy nổi / ba chìm/ với nước non
Rắn nát / mặc dầu / tay kẻ nặn
Mà em / vẫn giữ / tấm lòng son.


II. Đọc - hiểu văn bản:
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Hồ Xuân Hương
Bài thơ có thể hiểu theo mấy nghĩa? Đó là những nghĩa nào?
Có hai nghĩa
- Nghĩa thực (nghĩa đen): tả bánh trôi nước
- Nghĩa ẩn dụ (nghĩa bóng): nói về thân phận, phẩm chất của người phụ nữ trong xã hội xưa.
1.Hình ảnh chiếc bánh trôi nước.

Thân em vừa trắng lại vừa tròn
- Hình dáng, màu sắc:
+ Tròn trịa, trắng, xinh xắn.
- Luộc bánh:
Bảy nổi ba chìm với nước non
+ Bánh sống chìm, bánh chín nổi
trong nước sôi.
- Làm bánh:
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
pha nhào bột, nặn bánh khéo thì
“rắn”, vụng thì “nát” tuỳ kinh nghiệm
của người làm bánh. Vẻ đẹp bên
ngoài có thể thay đổi.
- Chất lượng :
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Bánh chín nhân đường phèn
đỏ tươi, ngon ngọt.
1. Hình ảnh bánh trôi nước:
- Nghệ thuật:
+ Nhân hóa.
+ Sử dụng cặp quan hệ từ “vừa … vừa” hô ứng nhau.
+ Đảo ngữ.
 Tái hiện chính xác, chân thực hình ảnh bánh trôi từ màu sắc, hình dáng, cách làm ,chất lượng của bánh.
20
2.Vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước ( nghĩa bóng):
II. Đọc – hiểu văn bản:
21
BÁNH TRÔI NƯỚC
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son.
Hồ Xuân Hương
Quan sát bài thơ
Câu hỏi thảo luận: (2 phút)
Với nghĩa thứ hai, vẻ đẹp, phẩm chất cao quý và thân phận chìm nổi của người phụ nữ được gợi lên như thế nào?
( Hướng dẫn: Tìm từ ngữ  Nghệ thuật  Kết luận)
? Vẻ đẹp hình thể của người phụ nữ ;
? Phẩm chất cao quý của người phụ nữ ;
? Thân phận chìm nổi của người phụ nữ .
a. V? d?p c?a ngu?i ph? n?:
Vừa trắng
Vừa tròn
Hàm ẩn ( trắng: làn da, tròn: hình thể)
- Ca ngợi vẻ đẹp duyên dáng của người phụ nữ
Quan hệ từ, tính từ miêu tả, điệp từ.
C?p quan h? t?,

?n d?
b. Phẩm chất c?a ngu?i ph? n?:
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son
Nghĩa tình son sắt, thủy chung.
- R?n nỏt
M?c d?u.m�.
Phụ thuộc , không có quyền làm chủ
Tính từ miêu tả, cặp quan hệ từ…
c. Thân phận c?a ngu?i ph? n?:
Bảy nổi ba chìm
Đối lập ,
Đảo thành ngữ
Số phận bấp bênh, chìm nổi
2. Vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận người phụ nữ qua hình ảnh bánh trôi nước:
* Nghệ thuật:
Ẩn dụ,
hình ảnh, ngôn ngữ bình dị, mộc mạc...
- Hình thức: xinh đẹp.
- Thân phận: chìm nổi bấp bênh giữa cuộc đời.
- Phẩm chất : trong trắng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng giữ được sự son sắt, thủy chung tình nghĩa.

26
Ca ngợi vẻ đẹp, phẩm chất của người phụ nữ, đồng thời thể hiện niềm cảm thông sâu sắc đối với thân phận chìm nổi của họ.

+ Trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp duyên dáng, phẩm chất trong sáng, nghĩa tình sắt son của người phụ nữ.
+ Cảm thông, xót xa cho thân phân phận chìm nổi của người phụ nữ.
=> Vì thế bài thơ vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị nhân đạo sâu sắc.
* Thái độ của nhà thơ :
Vẻ đẹp độc đáo của bài thơ thể hiện ở hai nét nghĩa. Trong hai nét nghĩa đó, nghĩa nào quyết định giá trị của bài thơ ? Vì sao?
Nét độc đáo của bài thơ là sự tương đồng rất tài tình giữa nghĩa tả thực bánh trôi nước và ý nghĩa tượng trưng về thân phận người phụ nữ trên nhiều phương diện: hình dáng, màu sắc, sự chìm nổi, … chính vì thế nghĩa thứ hai (nghĩa ẩn dụ) quyết định giá trị của bài thơ. Nếu chỉ tả cái bánh thì bài thơ chỉ là bài vịnh vật, không có gì sâu sắc. Nhưng nhờ nét nghĩa thứ hai, nhờ nói đến hình ảnh, số phận, phẩm chất,… của người phụ nữ mà bài thơ trở nên độc đáo về mặt nội dung cũng như nghệ thuật. Đó chính là nét đa nghĩa trong văn thơ.
* Luyện tập:
Bài tập 1: Thảo luận nhóm 1 phút:
Hãy tìm những câu ca dao bắt đầu bằng cụm từ “Thân em”?
29

Thân em như trái bần trôi,
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu.
30
1. Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày.
2. Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai?
3. Thân em như giếng giữa đàng
Người thanh rửa mặt, người phàm rửa chân.
4. Thân em như quế giữa rừng
Thơm tho ai biết ngát lừng ai hay.
5. Thân em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.
31
- Cảm xúc chung đều chỉ thân phận bấp bênh, chìm nổi của người phụ nữ. Họ không có quyền hạn gì, không làm chủ được cuộc đời mình mà hoàn toàn phụ thuộc vào xã hội trọng nam khinh nữ đầy rẫy bất công. Tiếng nói phản kháng, tố cáo xã hội phong kiến.
? Hãy cho biết mối tương quan giữa cảm xúc của bài thơ “Bánh trôi nước” với những câu hát than thân?
THẢO LUẬN : Người PN trong XH ngày nay có gì khác với người PN trong XHPK xưa?
Một số hình ảnh người phụ nữ xưa - nay
Phó chủ tịch Nước CHXHCN Việt Nam
Bà Nguyễn Thị Doan
Bà Nguyễn Thị Kim Ngân
Chủ tịch Quốc hội
Hướng dẫn học ở nhà
* Đối với bài học ở tiết học này
- Học bài : ghi nhớ , hoàn chỉnh lại bài tập vào VBT
- Tìm thêm 1 số câu ca dao có nội dung tương tự.
* Đối với bài học ở tiết học tiếp theo
- Chuẩn bị bài “ Quan hệ từ”
+ Thế nào là quan hệ từ
+ Sử dụng quan hệ từ
+ Luyện tập
36

1- Học thuộc lòng bài thơ.
- Nắm được hai tầng ý nghĩa của bài thơ.
- Nắm được nghệ thuật và nội dung.
2. Chuẩn bị văn bản trích : “Sau phút chia ly”:
Đọc văn bản.
Soạn câu hỏi SGK.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ