Bài 6. Văn hoá cổ đại

Tiết 6
VĂN HOÁ CỔ ĐẠI
Bài 6
Lược đồ: Các quốc gia cổ đại
Chữ tượng hình
Cây Pa-pi-rút
1/ Các quốc gia cổ đại phương Đông thời cổ đại đã có những thành tựu văn hoá gì ?



Kim Tự Tháp (Ai Cập)
Thành Ba-bi-lon (Lưỡng Hà)
Vườn treo Ba-bi-lon (Lưỡng Hà)
2/ Người Hi Lạp và Rô ma đã có những đóng góp gì ?
Ơ-cơ-lít
Ác-si-mét
Hê-rô-đốt
Hô- me
đền Pac-tê-nông (A- ten) Hy Lạp
Đấu trường Cô-li-dê (Rô-ma)
Tượng lực sĩ ném đĩa Tượng thần Vệ nữ (Mi-lô)
Khải hoàn môn ở kinh thành Rô- ma
7 kì quan của thế giới cổ đại


- Kim tự tháp Giza
- Tượng thần Zeus
- Đền thờ Artemis (Hi Lạp)
- Ngọn đèn hải đăng ở A-lếch-xan-đri
- Lăng mộ Mausôhes
-Tượng khổng lồ Helios trên đảo Rhodes
- Vườn treo Ba-bi- lon (Lưỡng Hà)
Đây là một trong 7 kì quan của thế giới cổ đại. Cao 146,6m tương đương với toà nhà 40-50 tầng, người ta ước tính dùng 2,6 triệu tảng đá, trong đó có những tảng nặng tới 55 tấn. Kim tự tháp được xây dựng để giữ gìn xác của các Pha-ra-on sau khi họ chết
KIM TỰ THÁP AI CẬP
Đây là công trình vĩ đại của người Ai Cập. Việc xây dựng kim tự tháp vào thời điểm
cách chúng ta từ 5000 – 6000 năm, trong điều kiện hết sức thô sơ đã cho thấy sự 
vĩ đại về sức sáng tạo của cư dân Ai Cập cổ đại và quyền uy của các Pha-ra-on.
Đây là công trình kiến trúc duy nhất ở thời cổ đại còn tồn tại tương đối nguyên 
vẹn cho đến ngày nay.

Thành Ba-bi-lon có chu vi dài hơn 13 km, xây dựng nửa sau thế kỉ III, được xem như biểu tượng chói sáng của nền văn minh cổ, đặc biệt là phía Bắc có cổng đền I-sơ-ta (tên của nữ thần chiến tranh và thắng lợi). Chu vi thành là 13 km, 9 cửa chính 250 tháp canh, 100 cổng bên trong. Cổng thành cao 12m, xây bằng gạch lưu li màu, chạm khắc nổi hình thú vật. 
Vườn treo Ba-bi-lon (tranh khắc màu thế kỷ 16 )
Trong thành Ba-bi-lon có Vườn treo Ba-bi-lon là một trong bẩy kì quan thế giới cổ đại, xuất hiện thời vua Na-vu-khô-đô-nô-or. Đây là quà tặng của ông dành cho người vợ (1 công chúa Ba tư) để làm vơi bớt nỗi buồn, cô đơn của nàng khi ông đi chinh chiến. Quần thể này trông giống như một quả núi xanh mọc thẳng đứng lên với những cây, hàng rào cây xanh và hoa trông như đang treo hoặc bốc hơi, với đặc điểm đó mới có tên gọi “vườn treo”. 
-li-át (khúc chiến trận) 16.000 câu thơ, thuật lại cuộc chiến tranh giiữa người Hi Lạp và cư dân thành Tơ-roa… Những nhân vật chính là A-sin, Hec-to … Sự tích “Con ngựa thành Tơ-roa” cũng xuất hiện ở đây, nhờ có mưu mẹo mà người Hi Lạp đã vào được thành và chiếm đóng thành.
Ô-đi-xê gồm 12.000 câu thơ, nói về cuộc hành trình hồi hương của người anh hùng từ Tơ-roa. Câu chuyện cũng nói lên tấm lòng chung thủy của người vợ Ô-đi-xê là Pe-nê-lốp một dạ chờ chồng suốt 20 năm.
- KỊCH THƠ: Ô-RE-XTI (ÉT-SIN)
- Ơ-ĐÍP LÀM VUA (XÔ-PHÔ-CLƠ)
Bình gốm Hi Lạp
Đền Pác-tê-nông trờn đồi A-crụ-pụn ở A-ten (Hi Lạp) A-ten để thờ nữ thần A-tê-na do kiến trúc sư Phi-đi-át thiết kế (năm 447 TCN). Toàn bộ ngôi đền được xây bằng đá với những hàng cột tròn trang trí rất đẹp. Tượng nữ thần A-tê-na tạc bằng gỗ quí, mạ vàng và ngà voi, cao 21 mét.
Nữ thần A-tê-na
Đấu trường Cô-li-dê ở Rô-ma
Tượng lực sĩ ném đĩa (Hi Lạp)
Đây là pho tượng tuyệt tác bằng đá hoa. Nghệ thuật điêu khắc đạt tới trình độ hoàn mĩ, diễn tả cái đẹp hiện thực, sinh động, tư thế mềm mại khỏe khoắn. Là kiệt tác mẫu mực nhất về cái đẹp của điêu khắc Hi Lạp cổ điển, là chuẩn mực về điêu khắc cho nghệ thuật phương Tây suốt hàng chục thế kỉ sau. Nói lên tài năng, công sức lao động và sự phát triển cao của trình độ trí tuệ con người thời đó khiến cho người đời sau vô cùng thán phục
Tượng thần 
Vệ nữ ở Mi-lô 
Khải hoàn môn ở kinh thành Rô-ma
Bảy kì quan
thế giới cổ đại
Hải đăng Alexandria là ngọn đèn biển được xây dựng vào thế kỷ thứ III trước Công Nguyên trên hòn đảo Pharos tại Alexandria (Ai Cập) làm tín hiệu thông báo của cảng, và sau này là một ngọn hải đăng. Chiều cao đèn biển được ước tính khá khác biệt từ 115 đến 135 mét, là một trong những công trình nhân tạo cao nhất Trái đất trong nhiều thế kỷ và được các học giả cổ đại coi là một trong bảy kỳ quan thế giới.
VƯỜN TREO BABYLON
Vườn treo Babylon, cũng được gọi là vườn treo Semiramis, là một công trình do vua Nebuchadrezzar II xây dựng năm 603 trước Công nguyên, trong đó cây được treo trên mái hiên, nhằm khuây khỏa nỗi nhớ quê hương xứ Medes của bà vợ vua Nebuchadnezzar II là Amyitis
Trong vườn treo có một hệ thống đài phun nước gồm hai bánh xe lớn liên kết với nhau bằng dây xích có gắn thùng gỗ. Khi bánh xe quay, dây xích và thùng nước cũng chuyển động đưa nước ở một cái bể phía dưới lên trên cao tưới nước cho cây. Để tưới nước cho hoa và cây của khu vườn, các nô lệ phải luân phiên nhau đưa nước từ dòng sông Euphrates lên khu vườn.
Hải đăng Alexandria
Hải đăng xây dựng dưới thời vua Ptolemy I, khánh thành khoảng năm 283 TCN dưới thời vua Ptolemy II, bị sụp đổ hoàn toàn năm 1303 trong một trận động đất nghiêm trọng. Ngoại trừ Kim tự tháp ở Giza, hải đăng là công trình cao nhất trong thế giới cổ đại. Hải đăng đặt ngay lối vào cảng Alexandria, gồm 3 tầng, chiều cao khoảng 135 m. Bậc dưới cùng hình vuông, gồm nhiều phòng cho bộ phận canh gác hải đăng thường trực, gia súc và lương thực. Lối vào được tôn cao, đi vào bằng con đường dốc bắt đầu từ phần nền bao quanh tháp. Bên trong bậc hình vuông thấp hơn là một vách tường đỡ các phần trên của hải đăng, đến được phần trên này bằng con đường dốc xoáy trôn ốc bên trong. Bậc ở giữa có hình bát giác, phía trên bậc này là phần hình tròn có tượng thần Zeus.
Tượng thần Zeus ở Olympia
Được xây dựng vào năm 470-460 trước Công nguyên, cao 40 feet, rộng 22 feet, tạc hình thần Zeus ngồi trên ngai vàng, với làn da được làm từ ngà voi; râu, tóc, áo choàng làm bằng vàng. Tay phải cầm tượng thần Victory có cánh biểu tượng cho chiến thắng trong các kỳ Thế vận hội, tay trái cầm vương trượng trang trí hình chim đại bàng bằng kim loại, tượng trưng cho quyền lực tối cao của vị vua trong các vị thần. Đầu thần Zeus trang điểm vòng hoa ôliu. Ngai vàng làm bằng gỗ tuyết tùng và ngà voi. Chân thần đặt lên một ghế lớn.
Đền Artemis
Đền thờ nữ thần săn bắn Artemis, còn được gọi là đền thờ Diana được xây dựng từ đá cẩm thạch bởi kiến trúc sư Chersiphron và con là Metagenes, dài 377 feet (115 m), rộng 180 feet (55 m), bao gồm 127 cột đá, ở thành phố Ephesus (nay thuộc Thổ Nhĩ Kì). Đền được bắt đầu xây dựng năm 550 TCN, trải qua quá trình xây dựng lại và mở rộng qua nhiều thời kỳ, lần cuối là năm 430 TCN sau 120 năm. Năm 356 TCN, ngôi đền bị lửa thiêu hủy vào đêm Alexandros Đại Đế chào đời. Một ngôi đền tương tự được xây lại trên nền ngôi đền cũ. Năm 262, người Goth đã đốt ngôi đền lần thứ hai. Chỉ phần nền và một số phần khác của ngôi đền thứ hai còn tồn tại đến ngày nay. Viện bảo tàng Anh ở Luân Đôn còn lưu một số di tích thuộc ngôi đền thứ hai.
Lăng mộ của Mausolus
Lăng mộ được nữ hoàng Artemisia II xây dựng cho chồng là vua Mausolus của Caria thuộc khu vực Tiểu Á, từ năm 353 TCN đến 351 TCN, nhằm tôn vinh giá trị các thế lực cai trị thời giáo hoàng Jangvonhai. Lăng mộ được xây dựng tại thành phố Halicarnassus, thủ đô xứ Caria, nhờ có 1200 lao động, làm việc miệt mài trong thời gian là 17 năm. Chính từ ngôi mộ vua Mausolus đã là nguồn gốc của từ mausoleum (lăng mộ).
Đến năm 1494, những hiệp sĩ St. John, một nhóm hiệp sĩ trong cuộc Thập tự chinh đã sử dụng những khối đá cẩm thạch của phần nền ngôi mộ để xây một lâu đài vào năm 1522. Hầu hết các khối đá ở đây được cắt thành từng mảnh nhỏ để xây lâu đài. Ngày nay lâu đài này vẫn còn tồn tại với những mảnh đá cẩm thạch được tách riêng khỏi ngôi mộ của vua Mausolus.
Tượng thần Mặt Trời ở Rhodes
Tượng thần Mặt Trời ở Rhodes là tượng đồng khổng lồ thể hiện vị thần mặt trời Helios - vị thần bảo hộ thành Rhodes - đã có công giúp thành phố thoát khỏi cuộc bao vây của Demetrius "Poliorcetes", vua Syria, năm 305 trước Công nguyên. Theo nhiều giả thiết được đặt tại thành phố Rhodes, thủ phủ của đảo Rhodes, Ai Cập, tượng được xây dựng năm 280 TCN và sụp đổ trong một trận động đất vào năm 224 TCN. Tượng cao khoảng 105 feet (33 mét).
Khu lăng mộ Giza, được xây dựng vào khoảng thế kỉ 26 trước Công nguyên, là một tổng thể gồm 3 kim tự tháp với chiều cao đỉnh kim tự tháp cao nhất là 145,75 m. Kim tự tháp Cheops trong quần thể kim tự tháp Giza, do một Pharaoh Vương triều thứ tư (tên là Khufu) xây dựng để làm mộ cho mình, đã huy động hơn 100.000 người lao động trong 30 năm, sử dụng hơn 230 vạn phiến đá nặng 6 tấn, nếu ngày nay dùng xe lửa chuyên chở thì cần đến 60 vạn toa xe. Độ nghiêng của các mặt bên Kim tự tháp vào khoảng 51,5 độ. Chiều cao của mặt nghiêng là 195 m. Bốn mặt của Kim tự tháp nhìn về 4 hướng: chính Bắc, chính Nam, chính Đông và chính Tây. Kim tự tháp của vua Chephren nằm phía sau kim tự tháp của Khufu và phía trước là kim tự tháp của Mycerinus. Ba kim tự tháp nhỏ hơn ở phía trước được xây cho ba người vợ của vua Mycerinus. Những kim tự tháp này quay mặt về bốn hướng chính. Tại đây còn có cả tượng nhân sư Sphinx nổi tiếng tạc hình mô phỏng Chephren. 
Kim tự tháp là kì quan thế giới duy nhất còn tồn tại hiện nay trong số bảy kì quan thế giới cổ đại.
Khu lăng mộ Giza
Kim Tự Tháp )
+ Một số thành tựu văn hoá cổ đại còn được sử dụng đến ngày nay:

- Việc quan sát các bầu trời, các vì sao để tính lịch và dự báo thời tiết
- Sử dụng các số đếm, các bài toán hình học
- Sử dụng hệ chữ cái a, b, c..
- Các công trình kiến trúc mô phỏng theo kiến trúc cổ đại
+ ý nghĩa của các thành tựu văn hoá cổ đại

- Đây là những thành tựu văn hoá vĩ đại, phong phú, đa dạng
- Nói lên tài năng, năng lực sáng tạo vĩ đại của con người
- Có giá trị thực tiễn, đặt cơ sở cho sự phát triển của các ngành khoa học cơ bản ngày nay.