Bài 50. Hệ sinh thái

TRƯỜNG THCS
NHƠN HẬU


KIỂM TRA BÀI CŨ:

? Câu hỏi :
? Câu hỏi 1: Quần xã là gì? Cho ví dụ? Quần xã sinh vật khác với quần thể sinh vật như thế nào?
? Câu hỏi 2: Thế nào là cân bằng sinh học?

? Câu hỏi 1: Quần xã là gì? Cho ví dụ? Quần xã sinh vật khác với quần thể sinh vật như thế nào?
? Đáp án câu hỏi 1:
+ Quần xã sinh vật là tập hợp nhiều quần thể sinh vật thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một khoảng không gian xác định và chúng có mối quan hệ mật thiết, gắn bó với nhau.
Ví dụ: Quần xã rừng mưa nhiệt đới.
+ Sự khác nhau giữa quần xã sinh vật và quần thể sinh vật :
?Quần thể là tập hợp những cá thể cùng một loài sinh sống trong không gian nhất định, ở một thời điểm nhất định.
?Quần xã là tập hợp nhiều quần thể thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sống trong các điều kiện sinh thái tương tự nhau.

? Câu hỏi 2: Thế nào là cân bằng sinh học? ? Đáp án câu hỏi 2:
Cân bằng sinh học trong quần xã biểu hiện ở số lượng cá thể sinh vật trong quần xã luôn luôn được khống chế ở một mức độ nhất định (dao động quanh vị trí cân bằng) phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.
VD: Số lượng sâu và số lượng chim ăn sâu trong quần xã khống chế lẫn nhau.

BÀI 50: HỆ SINH THÁI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
Hãy quan sát hình vẽ sau:

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?

? Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng?
+ Thành phần vô sinh: đất, đá, lá rụng, mùn hữu cơ.
+ Thành phần hữu sinh: cây cỏ, cây gỗ, địa y, hươu, hổ, chuột, cầy, bọ ngựa, sâu, nấm.

BÀI 50: HỆ SINH THÁI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?

? Lá và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào?
? Lá và cành cây mục là thức ăn của các sinh vật phân giải: vi khuẩn, giun đất, nấm, ..


BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?

? Câu hỏi thảo luận: (5`)
- Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với động vật rừng?
- Động vật rừng ảnh hưởng như thế nào tới thực vật?
- Nếu rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật? Tại sao?

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?

Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với động vật rừng?
* Trả lời: Cây rừng cung cấp thức ăn, nơi trú ẩn, nơi sinh sản, khí hậu ôn hòa cho động vật sinh sống.
Động vật rừng ảnh hưởng như thế nào tới thực vật?
* Trả lời: động vật ăn thực vật nhưng đồng thời cũng góp phần thụ phấn và phát tán cho thực vật, góp phần cung cấp phân bón cho thực vật, cày xới làm đất thoáng .

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?

- Nếu rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn, nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật? Tại sao?
* Trả lời: Nếu rừng bị cháy: động vật mất nơi ở, mất nguồn thức ăn, nơi trú ẩn, nguồn nước, khí hậu khô cạn . nhiều loài động vật nhất là động vật ưa ẩm sẽ bị chết.

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
- Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh), trong đó các sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
VD: Hệ sinh thái rừng nhiệt đới, hệ sinh thái đồng cỏ.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
+ Thành phần vô sinh.
+ Sinh vật sản xuất.
+Sinh vật tiêu thụ.
+ Sinh vật phân giải.











? Xem lại tranh một lần nữa và cho biết: Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu nào?
Trả lời: Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
- Thành phần vô sinh.
- Sinh vật sản xuất.
- Sinh vật tiêu thụ.
- Sinh vật phân giải.
BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
- Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh), trong đó các sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
VD: Hệ sinh thái rừng nhiệt đới, hệ sinh thái đồng cỏ.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
+ Thành phần vô sinh.
+ Sinh vật sản xuất.
+Sinh vật tiêu thụ.
+ Sinh vật phân giải.
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn:
1. Theá naøo laø moät chuoãi thöùc aên?









Quan sát hình vẽ sau và thực hiện các bài tập.
BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
II. Chu?i th?c an v� lu?i th?c an:
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn?
? Thức ăn của chuột là gì? Động vật nào ăn thịt chuột? Hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống trong chuỗi thức ăn sau?
(Thức ăn của chuột) (Động vật ăn thịt chuột)
........... -> Chuột -> ..............
- Tương tự, hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống của các chuỗi thức ăn sau:
....... -> Bọ ngựa -> ......
....... -> Sâu -> ........
.......-> .... -> .........


Trả lời:
- Cây cỏ -> Chuột -> Rắn.

Sâu ăn lá -> Bọ ngựa -> Rắn.

- Cây -> Sâu ăn lá -> Bọ ngựa.

Cây -> Hươu - > Hổ -> Vi sinh vật

phân giải

- Cây cỏ -> Sâu -> Cầy -> Đại bàng
BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
II. Chu?i th?c an v� lu?i th?c an:
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn?
Cây cỏ -> Chuột -> Rắn
Sâu ăn lá-> Bọ ngựa-> Rắn.
? Mỗi loài sinh vật trong chuỗi thức ăn là một mắc xích. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một mắc xích với mắc xích đứng trước và mắc xích đứng sau trong chuỗi thức ăn?
? Nhận xét: Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích trước, vừa là sinh vật bị mắc xích sau tiêu thụ.

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
II. Chu?i th?c an v� lu?i th?c an:
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn?
- Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích trước, vừa là sinh vật bị mắc xích sau tiêu thụ.
VD: Cây -> Sâu ăn lá cây -> Bọ ngựa.
2. Thế nào là một lưới thức ăn?
Hãy điền tiếp các từ phù hợp vào những chỗ còn trống trong câu sau: Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích ...., vừa là sinh vật bị mắc xích ....tiêu thụ.
? Điền từ: Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích trước, vừa là sinh vật bị mắc xích sau tiêu thụ.

BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
II. Chu?i th?c an v� lu?i th?c an:
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn?
- Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích trước, vừa là sinh vật bị mắc xích sau tiêu thu.�
VD: Cây -> Sâu ăn lá cây -> Bọ ngựa.
2. Thế nào là một lưới thức ăn?
? Quan sát hình 50.2 và cho biết sâu ăn lá cây tham gia vào những chuỗi thức ăn nào?

Trả lời:
Sâu ăn lá cây tham gia vào những chuỗi thức ăn sau:


Cây cỏ Bọ ngựa

Sâu ăn lá cây Chuột

Cây gỗ Cầy



BAØI 50: HEÄ SINH THAÙI
I. Thế nào là một hệ sinh thái?
- Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh), trong đó các sinh vật luôn luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
VD: Hệ sinh thái rừng nhiệt đới, hệ sinh thái đồng cỏ.
- Một hệ sinh thái hoàn chỉnh có các thành phần chủ yếu sau:
+ Thành phần vô sinh.
+ Sinh vật sản xuất.
+Sinh vật tiêu thụ.
+ Sinh vật phân giải.
II. Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn:
1. Theá naøo laø moät chuoãi thöùc aên?
- Chuoãi thöùc aên laø moät daõy nhieàu loaøi sinh vaät coù quan heä dinh döôõng vôùi nhau. Moãi loaøi trong chuoãi thöùc aên vöøa laø sinh vaät tieâu thuï maéc xích tröôùc, vöøa laø sinh vaät bò maéc xích sau tieâu thu.ï
VD: Caây -> Saâu aên laù caây -> Boï ngöïa.
2. Theá naøo laø moät löôùi thöùc aên?
- Löôùi thöùc aên goàm nhieàu chuoãi thöùc aên coù caùc maéc xích chung.
- Moät löôùi thöùc aên hoaøn chænh bao goàm 3 thaønh phaàn chuû yeáu laø: sinh vaät saûn xuaát, sinh vaät tieâu thuï vaø sinh vaät phaân giaûi.

Bài tập củng cố 1:
Chọn câu trả lời đúng trong các câu sau:
Hệ sinh thái bao gồm:
Quần thể sinh vật và quần xã sinh vật.
Quần thể sinh vật và sinh cảnh.
Quần xã sinh vật và sinh cảnh.
Quần thể sinh vật và yếu tố vô sinh.
2. Các thành phần của một hệ sinh thái hoàn chỉnh:
a. Thành phần vô sinh, Sinh vật sản xuất, Sinh vật tiêu thụ, Sinh vật phân giải.
b. Thực vật, động vật, nấm, vi khuẩn.
Thành phần vô sinh, nấm, địa y.
Tất cả đều đúng.

? Bài tập củng cố 2: Hãy vẽ một lưới thức ăn, trong đó có các sinh vật: cây cỏ, bọ rùa, ếch nhái, rắn, châu chấu, diều hâu, nấm, vi khuẩn, cáo, gà rừng, dê, hổ. Một số gợi ý về thức ăn như sau:
- Cây cỏ là thức ăn của bọ rùa, châu chấu.
- Ếch nhái ăn bọ rùa, châu chấu.
- Rắn ăn ếch nhái, châu chấu.
- Gà ăn cây cỏ và châu chấu.
- Cáo ăn thịt gà.
.. (Dựa vào kiến thức đã biết trong các lớp trước và trong thực tế, em hãy đưa ra thêm về quan hệ thức ăn có thể có của các loài còn lại và vẽ toàn bộ một lưới thức ăn).

ĐÁP ÁN GỢI Ý
Dê Hổ


Cây cỏ Châu Chấu Gà rừng Cáo


Bọ rùa Ếch nhái Rắn Diều Hâu


Xác sinh vật Nấm, Vi khuẩn.
* Hướng dẫn học ở nhà:
- Học thuộc bài cũ, làm hoàn chỉnh bài tập 1,2 SGK - trang 153.
- Chuẩn bị bài tiếp theo: Kiểm tra 45 phút .(Ôn tập các bài: 41,44, 47, 50).