Bài 50. Hệ sinh thái

PHÒNG GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO LỘC NINH
Trường Trung học cơ sở Lộc Hưng
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH VỀ DỰ GIỜ MÔN SINH HỌC 9
Giáo viên : Nguyễn Thị Thuỳ Dung
Năm học : 2010 - 2011

KIỂM TRA BÀI CU
Câu 2 : Thế nào là quần xã sinh vật, cho ví dụ? Quần xã sinh vật khác với quần thể sinh vật như thế nào ?


Câu 1 : Cho các t?p h?p sinh v?t sau :
1. Các cá th? nai, huou sao s?ng trong r?ng.
2. Các con dà di?u nuôi trong Th?o c?m viên Sài Gòn.
3. Các loài sóc, th?, gà r?ng s?ng trong r?ng.
4. Các cây mai tr?ng trong vu?n.
5. Các cây b?ng lang, tre n?a trong Vu?n Qu?c gia Cát Tiên
Hãy xác d?nh nh?ng t?p h?p nào du?c g?i là qu?n xã sinh v?t?

Quần xã sinh vật là tập hợp nhiều quần thể sinh vật thuộc các loài khác nhau, cùng sống trong một không gian xác định và chúng có mối quan hệ mật thiết gắn bó với nhau.
Ví dụ : Quần xã rừng ngập mặn ven biển

Tiết 52 - Bài 50 :
HỆ SINH THÁI
Hệ sinh thái đáy biển
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?

Quan sát hình 50.1 sgk trang 150
Hình 50.1: Mô tả một hệ sinh thái rừng nhiệt đới

Quan sát hình 50.1 và thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi sau :
Nhóm1:Những thành phần vô sinh và hữu sinh có thể có trong hệ sinh thái rừng.
Nhóm 2 : Lá mục và cành cây mục là thức ăn của những sinh vật nào ?
Nhóm 3 : Cây rừng có ý nghĩa như thế nào đối với đời sống động vật rừng ?
Nhóm 4 : Động vật rừng có ảnh hưởng như thế nào tới thực vật ?

Nhóm 5 : Nếu như rừng bị cháy mất hầu hết các cây gỗ lớn nhỏ và cỏ thì điều gì sẽ xảy ra đối với các loài động vật ? Tại sao ?

Thành phần vô sinh: đất, đá, nước,lá rụng.
Thành phần hữu sinh: cỏ, cây gỗ, hươu,rắn.
Lá và cành cây mục là thức ăn của vi khuẩn, giun đất, nấm,...
Cây rừng cung cấp thức ăn, nơi trú ẩn, nơi sinh sản, khí hậu ôn hoà cho động vật sinh sống.
Động vật ăn thực vật, thụ phấn, phát tán quả, hạt, bón phân cho thực vật,...
Nếu rừng bị cháy động vật mất nơi ở, mất nguồn thức ăn, mất nguồn nước, khí hậu khô hạn... Nhiều loài động vật ưa ẩm sẽ bị chết.

Trong hệ sinh thái rừng nhiệt đới có những nhân tố ?
Có nhân tố vô sinh, hữu sinh,có nguồn cung cấp thức ăn, có mối quan hệ dinh dưỡng .
Tiết 52 - Bài 50 :
HỆ SINH THÁI
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh).Hệ sinh thái là một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?
Kể tên các hệ sinh thái mà em biết?
Ví dụ : Hệ sinh thái rừng nhiệt đới;hệ sinh thái ao, hồ . ..

H? sinh thái hoang m?c
H? sinh thái d?ng c?
Hệ sinh thái rừ ng ngập mặn
H? sinh thái Vịnh Hạ Long

Sinh vật sản xuất
Sinh vật phân giải
Một hệ sinh thái hoàn chỉnh gồm những thành phần chủ yếu nào?
Các thành phần chủ yếu của hệ sinh thái :
+ Các thành phần vô sinh : đất, nước, thảm mục...
+ Sinh vật sản xuất là thực vật.
+ Sinh vật tiêu thụ gồm : động
vật ăn thực vật và động vật
ăn thịt.
+ Sinh vật phân giải như vi
khuẩn, nấm.

Tiết 52 - Bài 50 : HỆ SINH THÁI
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của quần xã (sinh cảnh).Hệ sinh thái là một hệ thống hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Ví dụ : Hệ sinh thái rừng nhiệt đới;hệ sinh thái ao, hồ . ..
Các thành phần chủ yếu của hệ sinh thái :
+ Các thành phần vô sinh : đất, nước, thảm mục...
+ Sinh vật sản xuất là thực vật.
+ Sinh vật tiêu thụ gồm : động vật ăn thực vật và động vật ăn thịt.
+ Sinh vật phân giải như vi khuẩn, nấm.
II.Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ?
Xác sinh vật
vi sinh vật
Đại bàng
Hổ
Rắn
Cầy
Bọ ngựa
Sâu ăn lá
Hươu
Cây gỗ
Cây cỏ
Địa y
Giun đất
Nấm
Hình 50.2: Lu?i th?c an c?a HST r?ng

Quan sát hình 50.2 và thực hiện các bài tập sau :
Thức ăn của chuột là gì? Động vật nào ăn thịt chuột? Hãy điền nội dung phù hợp vào chỗ trống trong các dãy sau :
1,.................? Chuột ?..................
2,................... ?Bọ ngựa ? ............
3,..............?Sâu ăn lá cây ?..............
4,..........?Châu chấu?Chim sâu?.........
Cây cỏ
Rắn
Sâu ăn lá cây
Rắn
Cây cỏ
Cây cỏ
Mèo
Bọ ngựa
(thức ăn của chuột)
(động vật ăn thịt chuột)

Cây cỏ ? Châu chấu ? Chim sâu ? Mèo
Mỗi loài sinh vật là một mắt xích. Em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa một mắt xích với mắt xích đứng trước và mắt xích đứng sau trong chuỗi thức ăn ?
Hãy điền tiếp các từ phù hợp vào những chỗ trống trong câu sau: Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích . . . . . . . . . .vừa là sinh vật bị mắt xích . . . . . . . . . .. . tiêu thụ.
đứng trước
đứng sau
Thế nào là một chuỗi thức ăn ?

Tiết 52 - Bài 50 : HỆ SINH THÁI
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?
II.Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ?
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh
dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là một mắc xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích đứng trước vừa là sinh vật bị mắt xích
đứng sau tiêu thụ.

Có 2 d?ng chu?i th?c an là :
- Chu?i th?c an b?t d?u b?ng cây xanh : trong chu?i th?c an g?m có sinh v?t s?n xuất là cây xanh, sinh v?t tiêu th? b?c 1, 2, 3, 4. và sinh v?t phân gi?i
Ví d?: Cây c? ? sâu ? b? ng?a ? chu?t ? mèo ? VSV
- Chu?i th?c an b?t d?u t? vi sinh v?t phân gi?i : m? d?u là các ch?t h?u co dã du?c phân gi?i trong môi tru?ng
Ví d?: mùn h?u co ? giun d?t ?gà ? ch?n ? đại bàng ? VSV
Tiết 52 - Bài 50 : HỆ SINH THÁI
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?
II.Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ?
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh
dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là một mắc xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích đứng trước vừa là sinh vật bị mắt xích
đứng sau tiêu thụ.
2. Thế nào là một lưới thức ăn ?
Quan sát hình 50.2: hãy lập các chuỗi thức ăn có sự tham gia của sâu an lá cây
T? ví d? trên, em có nh?n xét gì v? kh? nang tham gia các chu?i th?c an khác nhau c?a sâu an lá cây?
? Sâu an lá cây có kh? nang tham gia vào nhi?u chu?i th?c an khác nhau



cây gỗ sâu  bä ngùa rắn
cây gỗ  sâu  chuét  cÇy
cây cỏ sâu cầy ®¹i bµng VSV
cây cỏ  sâu  cầy  hổ VSV
Cây cỏ ? sâu ?chuột ?rắn
cây gỗ  sâu  chuột  r¾n

Quan sát các chu?i th?c an và cho bi?t: các chuỗi thức ăn này có mắt xích nào chung?
Cây g? ? sâu an lá cây ? b? ng?a ? r?n
Cây g? ? sâu an lá cây ? chu?t ? r?n
Cây g? ? sâu an lá cây ? chu?t ? c?y ?đại bàng ?VSV
Cây cỏ ? sâu an lá cây ? c?y ? d?i bàng
Cây c? ? sâu an lá cây ? c?y ? h? ?VSV
?Có th? ghép các chu?i th?c an trên l?i thông qua m?t xích chung là sâu ăn lá cây:
Cây g?
Cây c?
Sâu ăn lá cây
b? ng?a
chuột
rắn
cầy
hổ
đại bàng
lưới thức ăn
Thế nào là một lưới thức ăn?
Vi sinh vật

Tiết 52 - Bài 50 : HỆ SINH THÁI
I.Thế nào là một hệ sinh thái ?
II.Chuỗi thức ăn và lưới thức ăn
1. Thế nào là một chuỗi thức ăn ?
Chuỗi thức ăn là một dãy nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh
dưỡng với nhau. Mỗi loài trong chuỗi thức ăn là một mắc xích, vừa là sinh vật tiêu thụ mắc xích đứng trước vừa là sinh vật bị mắt xích
đứng sau tiêu thụ.
2. Thế nào là một lưới thức ăn ?
Các chuỗi thức ăn có nhiều mắc xích chung tạo thành lưới thức ăn
Xác sinh vật
vi sinh vật
Đại bàng
Hổ
Rắn
Cầy
Bọ ngựa
Sâu ăn lá
Hươu
Cây gỗ
Cây cỏ
Địa y
Giun đất
Nấm
Hãy sắp xếp các sinh vật theo từng thành phần chủ yếu của hệ sinh thái.
Xác sinh vật
vi sinh vật
Đại bàng
Hổ
Rắn
Cầy
Bọ ngựa
Sâu ăn lá
Hươu
Cây gỗ
Cây cỏ
Địa y
Giun đất
Nấm
Sinh vật sản xuất: cây gỗ, cây cỏ
Sinh vật tiêu thụ cấp 1: Sâu ăn lá cây, chuột, hươu
Sinh vật tiêu thụ cấp 2: Bọ ngựa, cầy, rắn
Sinh vật tiêu thụ cấp 3: Rắn, đại bàng, hổ
Sinh vật phân giải: Vi sinh vật, nấm, địa y, giun đất

?M?t chuỗi th?c an hoàn ch?nh bao g?m những thành phần nào ?
Quan hệ dinh dưỡng trong hệ sinh thái được thể hiện qua chuỗi thức ăn và lưới thức ăn.
M?t chu?i th?c an hoàn ch?nh g?m 3 thành ph?n:
b?t d?u b?ng sinh v?t s?n xu?t
ti?p theo là sinh v?t tiêu th?
k?t thúc ? sinh v?t phân gi?i

S? tu?n hoàn v?t ch?t trong h? sinh thái
* Trong thực tiễn sản xuất người nông dân đã làm gì để tận dụng nguồn thức ăn của vật nuôi?

-Thả nhiều loại cá trong 1 ao
Dự trữ rơm rạ cho trâu, bò ăn trong mùa khô
Thực hiện mô hình V A C
* Trong sản xuất người ta có thể ứng dụng lưới thức ăn để trừ sâu bệnh ( mối quan hệ thiên địch)

HỆ SINH THÁI
H?
sinh
thái
Chu?i và
lu?i th?c
an
H? sinh thái bao g?m qu?n xã sinh
v?t và môi tru?ng s?ng c?a qu?n xã
(sinh c?nh) t?o thành m?t h? th?ng
hoàn ch?nh và tuong d?i ?n d?nh.
- Các thành ph?n vô sinh
- Sinh v?t s?n xu?t
- Sinh v?t tiêu th?
- Sinh v?t phân gi?i
Chu?i th?c an là m?t dãy
nhi?u loài sinh v?t có quan
h? dinh du?ng v?i nhau
Lu?i th?c an g?m các chu?i
th?c an có nhi?u m?t xích chung
Chu?i
th?c
an
Lu?i
th?c
an
Khái ni?m
H? sinh thái
Các thành
ph?n

Bài tập :Hãy vẽ m?t lu?i th?c an, trong dó có các sinh v?t: cây c?, b? rùa, ?ch nhái, r?n, châu ch?u, diều hâu, n?m vi khu?n , cáo, gà r?ng, dê, h?. M?t s? gợi ý v? th?c an nhu sau:
Cây c? là th?c an c?a b? rùa, châu ch?u.
- ?ch nhái an b? rùa, châu ch?u
- R?n an ?ch nhái, châu ch?u.
- Gà an cây cỏ và châu ch?u.
- Cáo an th?t gà.
- ... ( d?a vào ki?n th?c dã bi?t trong các l?p trước và trong th?c t?, em hãy dua thêm v? quan h? th?c an có th? có c?a các loài còn l?i và vẽ toàn bộ m?t lu?i th?c an )
Châu chấu
Bọ rùa
Ếch nhái
Rắn
Vi khuẩn, nấm
Gà rừng
Dê
Diều hâu
Hổ
Cáo
Cỏ
Bài tập :

DẶN DÒ VỀ NHÀ:
- Lập một lưới thức ăn với các sinh vật có trong hệ sinh thái rừng ngập mặn.
- Ôn lại tất cả những bài đã học từ đầu học kì 2 đến giờ.
Tiết sau làm bài kiểm tra viết một tiết.
Xin chân thành cảm ơn
Các thầy cô giáo và các em học sinh