Bài 5. Tìm hiểu chung về văn biểu cảm

Chào mừng quý thầy cô giáo
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
Nhu cÇu:
Biểu cảm:
Mong muèn có
Rung ®éng thÓ hiÖn ra bên ngoài b»ng lêi hoÆc nhiÒu cách khác đÓ truyÒn ®Õn ng­êi khác
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:


1. “Thương thay con cuèc giöõa trêi
DÇu kêu ra máu có ng­êi nào nghe.”
2. “Đøng bên ni ®ång, ngó bên tê ®ång, mênh mông bát ngát.
Đøng bên tê ®ång, ngó bên ni ®ång, bát ngát mênh mông.
Thân em như chÏn lúa đòng đòng,
PhÊt phơ d­íi ngän n¾ng hång ban mai.”
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:


1. “Thương thay con cuèc giöõa trêi
DÇu kêu ra máu có ng­êi nào nghe.”
2. “Đøng bên ni ®ång, ngó bên tê ®ång, mênh mông bát ngát.
Đøng bên tê ®ång, ngó bên ni ®ång, bát ngát mênh mông.
Thân em như chÏn lúa đòng đòng,
PhÊt phơ d­íi ngän n¾ng hång ban mai.”
? Nỗi đau xót, oan ức.
? Ngợi ca đất nước, con người.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
- Bài 1: Nỗi đau xót, oan ức.
Bài 2: Ngợi ca đất nước, con người.
b. Nhận xét:
? Dể biểu đạt tỡnh cảm và khêu gợi đồng cảm nơi người đọc.
- Dối tượng: Con vật, cánh đồng, con người... ? thế giới xung quanh ta
- Khi cã nhöõng tình c¶m tèt ®Ñp muèn biÓu hiÖn cho ng­êi kh¸c c¶m nhËn ®­îc.
- Có nhiều cách biểu cảm: Làm thơ, làm van, viết thư .
c. Kết luận:
- Van biểu cảm là van bản viết ra nhằm biểu đạt cảm xúc, tỡnh cảm, sự đánh giá của con người về thế giới xung quanh và khêu gợi tỡnh cảm của người đọc.
- Khi cã nhöõng tình c¶m tèt ®Ñp chÊt chøa muèn biÓu hiÖn cho ng­êi kh¸c c¶m nhËn ®­îc  khi ®ã cã nhu cÇu biÓu c¶m.
- Van biểu cảm còn gọi là van trửừ tỡnh gồm nhiều thể loại ( thơ, truyện, ca dao .)
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
- Th¶o thương nhí ơi ! Míi ngày nào Th¶o còn ngåi chung mét bàn víi Hång, Minh, Ngäc, thÕ mà nay Th¶o đã theo cha mÑ vào Thành phè Hå Chí Minh, ®Ó cho bän mình xiÕt bao mong nhí. Th¶o có nhí những lÇn chúng mình cùng d¹o Hå Tây, cùng chơi Thñ LÖ, cùng tham quan Ao Vua? Th¶o có nhí mét lÇn mình èm dài, Th¶o chép bài cho mình? (Bài làm cña häc sinh)

Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước ta trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngoài khung cửa đọng lại, đứng im, không nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng hát của người con gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè, e thẹn như khóe mắt người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch, duyên dáng như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng tre và bóng nắng…Có lẽ không phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó chính là quê hương ta đang lên tiếng hát. Tiếng ngân nga dội lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đôi cây sầu đông và một giàn bầu đong đưa quả nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau của ta thuở ta mới lọt lòng. Đó là tiếng ngân của mặt đất, của dòng sông, của những xóm làng và những cánh đồng sau một ngày lao động và chiến đấu.
(Nguyên Ngọc, Đường chúng ta đi)
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
* Nội dung:
- Đo¹n 1: Trùc tiÕp biÓu hiÖn nçi nhí vµ nh¾c l¹i nhöõng kØ niÖm.
- Doạn 2: Biểu hiện tỡnh cảm gắn bó với quê hương đất nước.
? Khác: không kể 1 chuyện hoàn chỉnh, chỉ gợi ra các hỡnh ảnh để bày tỏ tỡnh cảm, cảm xúc.
* Cách biểu cảm:
- Doạn 1: Trực tiếp bày tỏ nỗi lòng.
? Biểu cảm trực tiếp: người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tỡnh cảm của mỡnh (cách này thường gặp trong thư từ, nhật kí, van chính luận)
- Thảo thương nhớ ơi ! Míi ngày nào Th¶o còn ngåi chung một bàn víi Hång, Minh, Ngäc, thÕ mà nay Th¶o đã theo cha mÑ vào Thành phố Hồ Chí Minh, ®Ó cho bän mình xiết bao mong nhớ. Th¶o có nhớ những lÇn chúng mình cùng d¹o Hå Tây, cùng chơi Thñ LÖ, cùng tham quan Ao Vua? Thảo có nhớ mét lÇn mình èm dài, Th¶o chép bài cho mình?
(Bài làm cña häc sinh)

Trực tiếp biểu hiện nỗi nhớ và nhắc lại những kỷ niệm.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
* Nội dung:
- Đo¹n 1: Trùc tiÕp biÓu hiÖn nçi nhí vµ nh¾c l¹i nhöõng kØ niÖm.
- Doạn 2: Biểu hiện tỡnh cảm gắn bó với quê hương đất nước.
? Khác: không kể 1 chuyện hoàn chỉnh, chỉ gợi ra các hỡnh ảnh để bày tỏ tỡnh cảm, cảm xúc.
* Cách biểu cảm:
- Doạn 1: Trực tiếp bày tỏ nỗi lòng.
? Biểu cảm trực tiếp: người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tỡnh cảm của mỡnh (cách này thường gặp trong thư từ, nhật kí, van chính luận)
- Doạn 2: Thông qua miêu tả bày tỏ cảm xúc.
? Biểu cảm gián tiếp: tác giả không nói trực tiếp mà gián tiếp thể hiện tỡnh yêu quê hương đất nước (đây là cách biểu cảm thường gặp trong tác phẩm van học).
Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước ta trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngoài khung cửa đọng lại, đứng im, không nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng hát của người con gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè, e thẹn như khóe mắt người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch, duyên dáng như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng tre và bóng nắng…Có lẽ không phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó chính là quê hương ta đang lên tiếng hát. Tiếng ngân nga dội lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đôi cây sầu đông và một giàn bầu đong đưa quả nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau của ta thuở ta mới lọt lòng. Đó là tiếng ngân của mặt đất, của dòng sông, của những xóm làng và những cánh đồng sau một ngày lao động và chiến đấu.
(Nguyên Ngọc, Đường chúng ta đi)
Biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương,đất nước.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
- Tỡnh cảm trong van biểu cảm là nhửừng tỡnh cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân van.
? Dó là tỡnh yêu con người, tỡnh yêu thiên nhiên. Ghét nhửừng thói tầm thường độc ác.
- Các cách biểu cảm: Có 2 cách.
+ Có thể biểu cảm trực tiếp.
+ Có thể biểu cảm gián tiếp ( thông qua tự sự , miêu tả )
* Ghi nhớ ý 3, 4/ SGK
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 3, 4/ SGK
II. Luyện tập.
1. Bài tập 1:
Bài tËp 1: So sánh hai ®o¹n văn sau và cho biÕt ®äan nào là văn biÓu c¶m. Vì sao? Hãy chØ ra néi dung biÓu c¶m cña ®o¹n văn Êy?
a. H¶i ®­êng: loài cây nhì, hä chè, lá dài, dày, mÆt trên bóng, mép có nhiÒu răng cưa. Hoa mäc tõ 1 ®Õn 3 đoá ë gÇn ngän cây, ngän cành, có cuèng dài, tràng hoa màu đá tía, nhÞ ®ùc rÊt nhiÒu. Hoa në ë ViÖt Nam vào dÞp tÕt âm lÞch, ®Ñp, không thơm. Th­êng trång làm c¶nh. (Theo tõ ®iÓn Bách Khoa nông nghiÖp)
 không phải là văn biểu cảm vì chỉ miêu tả hoa hải đường dưới góc độ sinh học.
b. Tõ cæng vào, lÇn nào tôi còng ph¶i dõng lại ng¾m nhöõng cây h¶i ®­êng trong mùa hoa cña nó, hai cây ®øng ®èi nhau tr­íc tÊm bình phong cæ, r« lên hàng trăm đoá ë đÇu cành phơi phíi như mét lêi chào h¹nh phúc. Nhìn gÇn, h¶i ®­êng có mét màu ®á th¾m rÊt quý, hân hoan, say ®¾m. Tôi vèn không thích cái lèi văn hoa cña các nhà nho cø muèn tôn xưng hoa h¶i ®­êng b»ng hình ¶nh cña nhöõng ng­êi ®Ñp vương gi¶. Sù thùc ë n­íc ta h¶i ®­êng đâu ph¶i chØ mäc nơi sân nhà quyÒn quý, nó sèng kh¾p các v­ên dân, c¶ đình, chùa, nhà thê hä. Dáng cây còng vËy, lá to thËt kháe, sèng lâu nên céi cành th­êng sÇn lên nhöõng líp rêu da r¾n màu gØ ®ång, trông dân dã như cây chè ®Êt ®á. Hoa h¶i ®­êng r¹ng rì, nång nàn, nhưng không có vÎ gì là yÓu ®iÖu thôc nöõ, cánh hoa khum khum như muèn phong l¹i cái nô c­êi má lúm đång tiÒn. Bçng nhí năm xưa, lÇn ®Çu tõ miÒn Nam ra Bắc lên ĐÒn Hùng, tôi ngÈn ngơ ®øng ngắm hoa h¶i ®­êng në ®á núi NghÜa LÜnh.
(Theo Hoàng Phñ Ngäc T­êng, Hoa trái quanh tôi)
Đoạn b: là đoạn văn biểu cảm vì bộc lộ cảm xúc:
+ Tả hai cây hải đường trổ hoa, từ đó nghĩ đến lời chào hạnh phúc.
+ Cảm nhận:khi đứng gần hoa “hân hoan, say đắm”.
+Thái độ : không đồng tình với cách tôn xưng của các nhà nho.
+ Cảm xúc bâng khuâng:hoa có vẻ đẹp khỏe mạnh, dân dã.
 Từ tả đến cảm, từ vật đến tình. Biểu cảm vừa trực tiếp vừa gián tiếp (qua liên tưởng, hồi ức)  Kiểu văn bản tùy bút.
Tiết 21:
TèM hiểu chung về VAN biểu cảm
i. nhu cầu biểu cảm và VAN biểu cảm.
1. Nhu cầu biểu cảm của con người.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 1, 2/ SGK
2. Dặc điểm chung của van bản biểu cảm.
a. Ví dụ:
b. Nhận xét:
c. Kết luận:
* Ghi nhớ ý 3, 4/ SGK
II. Luyện tập.
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
- Niềm tự hào về chủ quyền và lãnh thổ của đất nước.
- Niềm tin vào chân lí, vào chiến thắng của đất nước.
Thể hiện hào khí chiến thắng của quân dân ta và khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc
Bài tËp cñng cè
Bài tËp 1: Bài văn “ Cæng tr­êng më ra” thuéc phương thøc biÓu ®¹t nào?
A. Tự sù B. Miêu t¶
C. BiÓu c¶m D. Nghị luËn
Bài tập 2: Vì sao em biÕt bài văn “ Cæng tr­êng më ra” thuéc phương thøc biÓu ®¹t mà em đ· chän?
A. Vì truyện tái hiện tr¹ng thái sù vËt con ng­êi
B. Vì truyện trình bày diễn biến sự việc
C. Vì truyện nêu ý kiÕn đánh giá bàn luËn
D. Vì truyện bày tá tình c¶m, c¶m xúc
Xác định kiểu biểu cảm trong các bài ca dao đã học.
- Ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người

- Những câu hát than thân:
- Những câu hát châm biếm:
Biểu cảm qua lời kể
Biểu cảm trực tiếp, qua miêu tả
Biểu cảm qua ẩn dụ
Nắm néi dung bài häc. Hoàn thành các bài tËp.
Sưu tÇm các bài văn, ®äan văn biÓu c¶m trên báo chí.
So¹n bài:“Thiên Trường vãn vọng”
+Đäc phiên âm, dÞch nghÜa, dÞch thơ, chú thích
+ Tr¶ lêi các câu hái phÇn ®äc- hiÓu văn b¶n.
Hướng dẫn về nhà