Bài 5. Tìm hiểu chung về văn biểu cảm

Chào mừng
quý thầy cô đến dự giờ thăm lớp!

NGỮ VĂN
GIÁO VIÊN: NGUYỄN THỊ NGỌC HIỀN LỚP 7/1
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN KHÁNH VĨNH
KiỂM TRA BÀI CŨ
Hãy nêu các bước tạo lập văn bản?
tiết 20.
C. Tìm hiểu chung
về văn biểu cảm
Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.



- Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát.
Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông. Thân em như chẽn lúa đòng đòng,
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.
“Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.”
Nỗi đau của chim cuốc không được ai đoái hoài Nỗi đau khổ bất lực của những người dân thấp cổ bé họng trong xã hội.


Biểu đạt tình yêu quê hương đất nước và vẻ đẹp của cô gái khi đứng giữa cánh đồng.
“Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát.
Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát mênh mông.
Thân em như chẽn lúa đòng đòng,
Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai.”


(1) Thảo thương nhớ ơi! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung một bàn với Hồng, Minh, Ngọc, thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ vào thành phố Hồ Chí Minh, để cho bọn mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình cùng dạo Hồ Tây, cùng chơi Thủ Lệ,cùng tham quan Ao Vua? Thảo có nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép bài cho mình?
(Bài làm của học sinh)
(2) Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước ta trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, giọt sao ngoài khung cửa đọng lại, đứng im, không nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng hát của người con gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè, e thẹn như khoé mắt người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch, duyên dáng như những đôi chân nhỏ thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng tre và bóng nắng... Có lẽ không phải là một người con gái đã hát trên đài. Đó chính là quê hương ta đang lên tiếng hát. Tiếng ngân nga dội lên từ lòng đất, ở trong đó một góc vườn có đôi cây sầu đông và một giàn bầu đong đưa quả nặng, một ngày đã xa, mẹ ta đã chôn nhúm rau của ta thuở ta mới lọt lòng. Đó là tiếng ngân của mặt đất, của dòng sông, của những xóm làng và những cánh đồng sau một ngày lao động và chiến đấu.
(Nguyên Ngọc, Đường chúng ta đi)
Thảo luận nhóm 3 phỳt
Hai đoạn văn trên biểu đạt nội dung gì ? N?i dung ?y cú gỡ khỏc so v?i n?i dung c?a van b?n t? s? v� miờu t? ?
Đoạn văn 1
Thảo thương nhớ ơi ! Mới ngày nào Thảo còn ngồi chung một bàn với Hồng, Minh, Ngọc, thế mà nay Thảo đã theo cha mẹ vào Thành phố Hồ Chí minh, để bọn mình xiết bao mong nhớ. Thảo có nhớ những lần chúng mình dạo hồ Tây, ùng chới Thủ Lệ, cùng tham quan Ao Vua ? Thảo có còn nhớ một lần mình ốm dài, Thảo chép bài cho mình ?
Đoạn văn 2
Trên đài, một người con gái nào đó vừa hát một bài dân ca của đất nước ta trong đêm khuya. Bây giờ tất cả im lặng rồi, , giọt sao ngoài khung cửa đọng lại, đứng im, không nháy nữa, đêm đã đi vào chiều sâu, mà vẫn còn nghe âm vang mãi giọng hát của người con gái lúc nãy. Một giọng hát dân ca, ngân nga bát ngát như cánh cò trên đồng lúa miền Nam chạy tới chân trời, có lúc rụt rè, e thẹn như khóe mắt người yêu mới gặp, có lúc tinh nghịch , duyên dáng như những đôi chân thoăn thoắt gánh lúa chạy trên những con đường làng trộn lẫn bóng tre và bóng nắng .... .
- > Biểu đạt nỗi nhớ bạn, nỗi nhớ gắn với những kỉ niệm.
- > Biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.
= > Biểu c?m trực tiếp
- thông qua việc kể, miêu tả tiếng hát trên đài trong đêm khuya
= > Biểu c?m gián tiếp
- thông qua các từ ngữ biểu cảm : Thương nhớ, xiết bao mong nhớ
Ghi nhớ:
Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc.

Văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình; bao gồm các thể loại văn học như thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tùy bút,…

Tình cảm trong văn biểu cảm thường là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn (như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác,…)

Ngoài cách biểu cảm trực tiếp như tiếng kêu, lời than, văn biểu cảm còn sử dụng các biện pháp tự sự, miêu tả để khêu gợi tình cảm.
Bài tập 1: So sánh hai đoạn văn sau và cho biết đoạn nào là văn biểu cảm. Vì sao? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy.
a. Hải đường: loài cây nhỡ, họ chè, lá dày. Mặt trên bóng, mép có nhiều răng, cưa. Hoa mọc từ 1 đến 3 đoá ở gần ngọn cây, ngọn cành, có cuống dài, tràng hoa màu đỏ tía, nhị đực rất nhiều. Hoa nở ở Việt Nam vào dịp tết âm lịch, đẹp, không thơm. Thường trồng làm cảnh.
(Theo từ điển Bách Khoa nông nghiệp)
b. Từ cổng vào, lần nào tôi cũng phải dừng lại ngắm những cây hải đường trong mùa hoa của nó, hai cây đứng đối nhau trước tấm bình phong cổ, rộ lên hàng trăm đoá ở đầu cành phơi phới như một lời chào hạnh phúc. Nhìn gần, hải đường có một màu đỏ thắm rất quý, hân hoan, say đắm. Tôi vốn không thích cái lối văn hoa của các nhà nho cứ muốn tôn xưng hoa hải đường bằng hình ảnh của những người đẹp vương giả. sự thực ở nước ta hải đường đâu phải chỉ mọc nơi sân nhà quyền quý, nó sống khắp các vườn dân, cả đình, chùa, nhà thờ họ. Dáng cây cũng vậy, lá to thật khỏe, sống lâu nên cội cành thường sần lên những lớp rêu da rắn màu gỉ đồng, trông dân dã như cây chè đất đỏ. Hoa hải đường rạng rỡ, nồng nàn, nhưng không có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền. Bỗng nhớ năm xưa, lần đầu từ miền Nam ra Bắc lên Đền Hùng, tôi ngẩn ngơ đứng ngắm hoa hải đường nở đỏ núi Nghĩa Lĩnh.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Hoa trái quanh tôi)
Bài tập 1: So sánh hai đoạn văn sau và cho biết đoạn nào là văn biểu cảm. Vì sao? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy.
a. Hải đường: loài cây nhỡ, họ chè, lá dày. Mặt trên bóng, mép có nhiều răng, cưa. Hoa mọc từ 1 đến 3 đoá ở gần ngọn cây, ngọn cành, có cuống dài, tràng hoa màu đỏ tía, nhị đực rất nhiều. Hoa nở ở Việt Nam vào dịp tết âm lịch, đẹp, không thơm. Thường trồng làm cảnh.
(Theo từ điển Bách Khoa nông nghiệp)
b. Từ cổng vào, lần nào tôi cũng phải dừng lại ngắm những cây hải đường trong mùa hoa của nó, hai cây đứng đối nhau trước tấm bình phong cổ, rộ lên hàng trăm đoá ở đầu cành phơi phới như một lời chào hạnh phúc. Nhìn gần, hải đường có một màu đỏ thắm rất quý, hân hoan, say đắm. Tôi vốn không thích cái lối văn hoa của các nhà nho cứ muốn tôn xưng hoa hải đường bằng hình ảnh của những người đẹp vương giả. sự thực ở nước ta hải đường đâu phải chỉ mọc nơi sân nhà quyền quý, nó sống khắp các vườn dân, cả đình, chùa, nhà thờ họ. Dáng cây cũng vậy, lá to thật khỏe, sống lâu nên cội cành thường sần lên những lớp rêu da rắn màu gỉ đồng, trông dân dã như cây chè đất đỏ. Hoa hải đường rạng rỡ, nồng nàn, nhưng không có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền. Bỗng nhớ năm xưa, lần đầu từ miền Nam ra Bắc lên Đền Hùng, tôi ngẩn ngơ đứng ngắm hoa hải đường nở đỏ núi Nghĩa Lĩnh.
(Theo Hoàng Phủ Ngọc Tường, Hoa trái quanh tôi)
Tự hào kh?ng d?nh ch? quy?n lónh th? c?a d?t nu?c. Nờu cao ý chớ quy?t tõm b?o v? t? qu?c tru?c m?i k? thự xõm lu?c
Thể hiện hào khí chiến thắng của quân dân ta và khát vọng thái bình thịnh trị của dân tộc
Bài tập 2: Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm trong hai bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh.
Bài tập 3*: Kể tên một số bài văn biểu cảm (trữ tình) hay mà em biết.
Đêm nay Bác không ngủ. (Minh Huệ)
-Tiếng gà trưa. (Xuân Quỳnh)
- Cổng trường mở ra. (Lí Lan)
- Mẹ tôi (Ét-môn-đô đơ A-mi-xi)
- Cuộc chia tay của những con búp bê. (Khánh Hoài)
- Những câu hát về tình cảm gia đình.(ca dao, dân ca)
...............
“ Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị chua mát của trái lê mùa thu…”
(Lòng yêu nước, I-li-a Ê-ren bua)
En-ri-cô này! Con hãy nhớ rằng, tình yêu thương, kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn cả. Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thương đó.
(Mẹ tôi, Ét-môn-đô đơ A-mi-xi)
Nắm nội dung bài học. Học ghi nhớ sgk/73 Hoàn thành các bài tập vào vở.
Bài tập 4 sưu tầm và chép lên giấy A4, trang trí đẹp để đóng thành tập.

Chuẩn bị bài: Đặc điểm của văn bản biểu cảm
+ Đọc bài văn mẫu “Tấm gương” sgk/84,85.
+ Đọc và trả lời các câu hỏi để rút ra đặc điểm của văn bản biểu cảm.
Hướng dẫn về nhà
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
SỨC KHỎE - THÀNH CÔNG !