Bài 44. Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

PHÒNG GIÁO DỤC ĐỨC THỌ
TRƯỜNG THCS YÊN TRẤN
NGƯỜI THỰC HIỆN: Phạm Thị Hồng Vinh
1. NhiƯt �� v� �� �m c� �nh h��ng nh� th� n�o l�n ��i s�ng sinh v�t?
2. Trong 2 nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt , sinh vật thuộc nhóm nào có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường ? Tại sao ?
Kiểm tra bài cũ:
- NhiƯt �� m�i tr��ng �nh h��ng ��n h�nh th�i, ho�t ��ng sinh l� cđa sinh v�t.
- Độ ẩm không khí và đất ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật.
Sinh vật hằng nhiệt có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi của nhiệt độ môi trường. Vì sinh vật hằng nhiệt có khả năng duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định, không thay đổi theo nhiệt độ môi trường ngoài.
- Thực vật và động vật đều mang nhiều đặc điểm sinh thái thích nghi với môi trường có nhiệt độ và độ ẩm khác nhau.
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
? Khi nào các sinh vật hình thành nên nhóm cá thể? Cho ví d??
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
Nghiên cứu thông tin+ QS hình 44.1 SGK thảo luận nhóm trả lời các câu hỏi:
* Các sinh vật trong cùng một nhóm cá thể có quan hệ gì với nhau ?
H.44.1a : Các cây thông mọc gần nhau trong rừng .
H.44. 1b : cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên .
1. Khi có gió bão , thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ ?
* Thực vật sống thành nhóm cản bớt sức thổi của gió nên cây không b� �ỉ.
H.41.1c : Trâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn
Bầy trâu rừng
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
2. Trong tự nhiên , động vật sống theo bầy đàn có lợi gì ?
? Các cá thể cùng loài có những mối quan hệ nào?
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
+ Quan hệ hỗ trợ: Khi điều kiện thuận lợi các cá thể hỗ trợ nhau (tìm thức ăn, chống kẻ thù, chịu đựng sự bất lợi của môi trường...)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
? Khi điều kiện sống không thuận lợi, giữa các sinh vật trong nhóm sẽ xảy ra hiện tượng gì?
Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau :
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể .
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.
- Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng .
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
+ Quan hệ hỗ trợ: Khi điều kiện thuận lợi các cá thể hỗ trợ nhau (tìm thức ăn, chống kẻ thù, chịu đựng sự bất lợi của môi trường...)
+ Quan hệ cạnh tranh: Khi điều kiện bất lợi (thiếu thức ăn, nơi ở, số lượng cá thể tăng quá cao...) các cá thể trong nhóm cạnh tranh gay gắt dẫn tới sự tách nhóm.
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
II. QUAN HỆ KHÁC LOÀI :
? Các sinh vật khác loài có những mối quan hệ nào? Đặc điểm của từng mối quan hệ là gì?
Nghiên cứu nội dung bảng 44.1 SGK
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn
sinh vật khác
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu .. . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ . . .
? Trong các ví dụ sau đây, quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch ? ( Thảo luận nhóm : 5 phút )
1. Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp ( H.44.2 )
2. Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm .
3. Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .
4. Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
5. Địa y sống bám trên cành cây.
6. Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
7. Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
8. Giun đũa sống trong ruột người.
9. Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) .
10. Cây nắp ấm bắt côn trùng.
(NHÓM 1 - 2 - 3 )
(NHÓM 4 - 5 - 6 )
1. Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo , tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ , nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do t�o tổng hợp ( H.44.2 ) .
Tảo đơn bào
Sợi nấm
Hình 44.2. Địa y
Hỗ Trợ (cộng sinh)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
2. Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm .
ĐỐI ĐỊCH ( cạnh tranh )
LÚA
CỎ DẠI
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
3. Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .
ĐỐI ĐỊCH
(sinh vật ăn sinh vật khác )
4. Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
ĐỐI ĐỊCH ( ký sinh)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
5. Địa y sống bám trên cành cây.
HỖ TRỢ ( hội sinh )
Thân cây
Địa y
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
6. Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
HỖ TRỢ (hội sinh)
CÁ ÉP
RÙA BIỂN
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
7. Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
ĐỐI ĐỊCH (cạnh tranh)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
8. Giun đũa sống trong ruột người.
ĐỐI ĐỊCH (ký sinh)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
9. Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu
HỖ TRỢ (cộng sinh)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
10. Cây nắp ấm bắt côn trùng.
ĐỐI ĐỊCH (sinh vật ăn sinh vật khác)
Tiết 46:
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
ĐỐI ĐỊCH (nưa k� sinh)
Cây tầm gửi sống nhờ trên thân cây khác, lấy nước và muối khoáng của cây chủ, lá tự chế tạo chất hữu cơ.
BÀI 44 :
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
II. QUAN HỆ KHÁC LOÀI :
Quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Kí sinh và nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
Hội sinh
(Bảng 44 sgk)
ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
? Trong quan hệ khác loài bao gồm những mối quan hệ nào ?
- Quan hệ hỗ trợ
- Quan hệ cạnh tranh
1. Dùng các ký hiệu sau đây để nêu lên đặc điểm của các mối quan hệ khác loài:
+ : Có lợi
- : Có hại
0 : Không có lợi, không có hại
Bài tập
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh , nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 : KHÔNG CÓ HẠI, kh�ng c� lỵi
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh , nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
2. Nêu sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài ?
Quan hệ hỗ trợ
Quan hệ đối địch
- Là quan hệ có lợi ( hoặc ít nhất là không hại )
- 1 bên sinh vật được lợi , còn 1 bên bị hại hoặc cả 2 cùng bị hại .
1.
Kén có ấu trùng sâu
3. Người ta đã nuôi thả ong mắt đỏ để tiêu diệt sâu ăn lá cây . Em hãy cho biết mối quan hệ giữa 2 loài sinh vật này ?
Cộng sinh.
Hội sinh.
Cạnh tranh.
D. Sinh vật ăn sinh vật khác.

Hướng dẫn học ở nhà:
- Học bài - Trả lời câu hỏi SGK
- Nghiên cứu nội dung bài 45.