Bài 44. Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Hoàn thành các nội dung trong bảng sau đây :
2/ Trong 2 nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt , sinh vật thuộc nhóm nào có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường ? Tại sao ?
BÀI 44 :
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
H : Khi nào các sinh vật hình thành nên nhóm cá thể ?
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
---------- ? ----------
H : Hãy cho vài ví dụ .
* Các sinh vật trong cùng một nhóm cá thể có quan hệ gì với nhau ?
H.44.1a : Các cây thông mọc gần nhau trong rừng .
H.44. 1b : cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên .
1/ Khi có gió bão , thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ ?
* Thực vật sống thành nhóm cản bớt sức thổi của gió nên cây không bị ngả đỗ .
H.41.1c : Trâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn.
Bầy trâu rừng
2/ Trong tự nhiên , động vật sống theo bầy đàn có lợi gì ?
H : Hãy xác định mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài?
BÀI 44 :
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
---------- ? ----------
- Khi điều kiện thuận lợi : các cá thể hỗ trợ nhau ( tìm thức ăn , chống kẻ thù , chịu đựng bất lợi của môi trường )
H : Qua đoạn phim trên , em hãy xác định mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài ?
Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau :
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể .
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.
- Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể , hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng .
H :Cho biết các sinh vật cùng loài cạnh tranh lẫn nhau trong điều kiện nào ?
BÀI 44 :
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
---------- ? ----------
- Khi điều kiện thuận lợi : các cá thể hỗ trợ nhau ( tìm thức ăn , chống kẻ thù , chịu đựng bất lợi của môi trường )
- Khi gặp điều kiện bất lợi ( thiếu thức ăn , nơi ở . . . ) các cá thể trong nhóm cạnh tranh gay gắt dẫn tới sự tách nhóm.
BÀI 44 :
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
---------- ? ----------
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI :
H: QUAN HỆ GIỮA CÁC SINH VẬT KHÁC LOÀI GỒM NHỮNG MỐI QUAN HỆ GÌ ?
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh , nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật , trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn , nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường . Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .
? Trong các ví dụ sau đây , quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch ? ( Thảo luận nhóm : 5 phút )
1/ Ở địa y , các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo , tảo hấp thu nước , muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ , nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp ( H.44.2 ) .
2/ Trên một cánh đồng lúa , khi cỏ dại phát triển , năng suất lúa giảm .
3/ Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
5/ Địa y sống bám trên cành cây.
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
8/ Giun đũa sống trong ruột người.
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) .
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.
(NHÓM 1 - 2 - 3 )
(NHÓM 4 - 5 - 6 )
1/ Ở địa y , các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo , tảo hấp thu nước , muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ , nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp ( H.44.2 ) .
Tảo đơn bào
Sợi nấm
Hình 44.2. Địa y
HỖ TRỢ ( cộng sinh )
2/ Trên một cánh đồng lúa , khi cỏ dại phát triển , năng suất lúa giảm .
ĐỐI ĐỊCH ( cạnh tranh )
LÚA
CỎ DẠI
3/ Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .
ĐỐI ĐỊCH ( sinh vật ăn sinh vật khác )
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
ĐỐI ĐỊCH ( ký sinh)
5/ Địa y sống bám trên cành cây.
HỖ TRỢ ( hội sinh )
Thân cây
Địa y
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
HỖ TRỢ (hội sinh)
CÁ ÉP
RÙA BIỂN
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
ĐỐI ĐỊCH (cạnh tranh)
8/ Giun đũa sống trong ruột người.
ĐỐI ĐỊCH (ký sinh)
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) .
HỖ TRỢ (cộng sinh)
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.
ĐỐI ĐỊCH (sinh vật ăn sinh vật khác)
H : Trong quan hệ khác loài bao gồm những mối quan hệ nào ?
BÀI 44 :
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :
Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật
---------- ? ----------
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI :
Quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Kí sinh và nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
Hội sinh
(Bảng 44 sgk)
BÀI TẬP
1/ Dùng các kí hiệu sau đây để nêu lên đặc điểm của các mối quan hệ :
+ : CÓ LỢI
_ : CÓ HẠI
0 : KHÔNG CÓ HẠI
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh , nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 : KHÔNG CÓ HẠI
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh , nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
2/ Nêu sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài ?
Quan hệ hỗ trợ
Quan hệ đối địch
- Là quan hệ có lợi ( hoặc ít nhất là không hại )
- 1 bên sinh vật được lợi , còn 1 bên bị hại hoặc cả 2 cùng bị hại .
1/
Kén có ấu trùng sâu
3/ Người ta đã nuôi thả ong mắt đỏ để tiêu diệt sâu ăn lá cây . Em hãy cho biết mối quan hệ giữa 2 loài sinh vật này ?
Cộng sinh.
Hội sinh.
Cạnh tranh.
Sinh vật ăn sinh vật khác.
X
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ :
Học bài ( tập + nội dung bảng 44.)
Trả lời câu 3, 4 / sgk / trang 134.
Đọc mục "Em có biết" .
Xem trước bài 47 ( đọc bảng 47 kết hợp quan sát H.47 ) .