Bài 44. Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
KiỂM TRA BÀI CŨ
C�u h?i 1: Em h�y n�u d?c di?m c?a hai nhĩm sinh
v?t h?ng nhi?t v� bi?n nhi?t ? Cho ví d? v? m?i nhĩm?
Câu hỏi 2:Thế nào là nhân tố sinh thái?Em hãy cho biết có các nhóm nhân tố sinh thái nào?
KiỂM TRA BÀI CŨ
C�u h?i 1: Em h�y n�u d?c di?m c?a hai nhĩm sinh
v?t h?ng nhi?t v� bi?n nhi?t ? Cho ví d? v? m?i nhĩm
ĐÁP ÁN:
- Sinh v?t bi?n nhi?t:Nhi?t d? co th? khơng ?n d?nh, bi?n d?i theo nhi?t d? c?a mơi tru?ng.
VD:Th?c v?t, d?ng v?t khơng xuong s?ng, l?p c�..
- Sinh v?t h?ng nhi?t: Nhi?t d? co th? luơn ?n d?nh, khơng bi?n d?i theo nhi?t d? mơi tru?ng.
VD: D?ng v?t l?p chim, th�.
KiỂM TRA BÀI CŨ
C�u h?i 2:Th? n�o l� nh�n t? sinh th�i?Em h�y cho bi?t cĩ c�c nhĩm nh�n t? sinh th�i n�o?
ĐÁP ÁN:
- Nhân tố sinh thái là những yếu tố của môi trường tác động tới sinh vật.
- Có hai nhóm nhân tố sinh thái:
+ Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh.
+ Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh:
* Nhân tố sinh thái con người.
* Nhân tố sinh thái các sinh vật khác.
ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU
GIỮA CÁC SINH VẬT
TIẾT 45 – BÀI 44:
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể.
Đàn voi rừng
Rừng thông
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
H44-1a: Các cây thông mọc gần nhau trong rừng
H44.1b: Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên
1/ Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ?
 Thực vật sống thành nhóm cản bớt sức gió nên cây ít có khả năng bị ngã đỗ.
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Đàn trâu rừng
Trong tự nhiên, động vật sống theo bầy đàn có lợi gì?
 Động vật sống theo bầy đàn có khả năng tự vệ chống kẻ thù, tìm kiếm thức ăn…..tốt hơn.
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Đàn ngỗng biển
Theo em các sinh vật sống thành nhóm cá thể, thể hiện mối quan hệ gì?
 Các sinh vật sống thành nhóm cá thể, thể hiện mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau.
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Khi gặp điều kiện bất lợi (số lượng cá thể tăng cao, thiếu thức ăn, nơi ở chật chội…..)các cá thể trong nhóm đã xảy ra hiện tượng gì?
 Các cá thể cạnh tranh gay gắt, dẫn đến hiện tượng tách nhóm.
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau:
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể
2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng
3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể.
-Trong một nhóm có những mối quan hệ:
+ Hỗ trợ: Sinh vật được bảo vệ tốt hơn, kiếm được nhiều thức ăn hơn.
+ Cạnh tranh: Ngăn ngừa gia tăng số lượng cá thể và sự cạn kiệt nguồn thức ăn.
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Liên hệ thực tế: trong chăn nuôi người ta lợi dụng mối quan hệ cùng loài để làm gì ?
Trả lời:
Nuôi vịt đàn, lợn đàn để tranh nhau ăn và sẽ lớn nhanh
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Hội sinh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật
Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau.
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại.
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu….. từ sinh vật đó.
Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ.
THẢO LUẬN NHÓM
Nội dung thảo luận:

I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
? Trong c�c ví d? sau d�y, quan h? n�o l� h? tr? v� d?i d?ch ?
1/ ? d?a y, c�c s?i n?m h�t nu?c v� mu?i khống t? mơi tru?ng cung c?p cho t?o,t?o h?p thu nu?c, mu?i khống v� nang lu?ng �nh s�ng m?t tr?i t?ng h?p n�n c�c ch?t h?u co, n?m v� t?o d?u s? d?ng c�c s?n ph?m h?u co do t?o t?ng h?p (Hình 44.2)
2/ Tr�n m?t c�nh d?ng l�a, khi c? d?i ph�t tri?n, nang su?t l�a gi?m.
3/ Huou, nai v� h? c�ng s?ng trong m?t c�nh r?ng. S? lu?ng huou, nai b? kh?ng ch? b?i s? lu?ng h?.
4/ R?n v� b�t s?ng b�m tr�n da tr�u, bị. Ch�ng s?ng du?c nh? h�t m�u c?a tr�u, bị.
5/ D?a y s?ng b�m tr�n c�nh c�y.
6/ C� �p b�m v�o r�a bi?n, nh? dĩ c� du?c dua di xa.
7/ D� v� bị c�ng an c? tr�n m?t c�nh d?ng.
8/ Giun dua s?ng trong ru?t ngu?i
9/ Vi khu?n s?ng trong n?t s?n ? r? c�y h? D?u (Hình 44.3)
10/ C�y n?p ?m b?t cơn tr�ng.
1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thụ nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp (H 42.2).
HỖ TRỢ (Cộng sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
:Tảo đơn bào
:Sợi nấm
2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển năng suất lúa giảm.
Lúa
Cỏ dại
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng.
Số lượng hươu,
nai bị khống chế
bởi số lượng hổ.
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
5/ Địa y sống bám trên cành cây.
HỖ TRỢ (Hội sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
CÁ ÉP
RÙA BIỂN
HỖ TRỢ (Hội sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
8/ Giun đũa sống trong ruột người.
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu (H43.3)
HỖ TRỢ (Cộng sinh)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Hội sinh
Kí sinh nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật
Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau.
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại.
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu….. từ sinh vật đó.
Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ.
VD
5, 6
1, 9
2, 7
4, 8
3,10
BÀI TẬP:
1/ Dùng các kí hiệu sau đây để nêu đặc điểm của các mối quan hệ:
+ : CÓ LỢI
- : CÓ HẠI
0 : KHÔNG CÓ HẠI
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 :KHÔNG CÓ HẠI
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
2/ Nêu sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài ?
Quan hệ hỗ trợ
Quan hệ đối địch
- Là quan hệ có lợi ( hoặc ít nhất là không hại )
- 1 bên sinh vật được lợi , còn 1 bên bị hại hoặc cả 2 cùng bị hại .
1/
I. QUAN HỆ CÙNG LOÀI:
II. QUAN HỆ KHÁC LOÀI:
Quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
Hội sinh
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
Mối quan hệ có lợi(hoặc ít nhất không có hại)
Mối quan hệ 1 bên có lợi,1 bên có hại hoặc cả 2 cùng bị hại
Liên hệ thực tế trong chăn nuôi và trồng trọt:
1. Để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng ta cần phải chú ý những công việc gì?
- Áp dụng kĩ thuật: tỉa thưa, tách đàn
- Cung cấp thức ăn đầy đủ,vệ sinh môi trường
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
- Mật độ hợp lý
Trả Lời
2.Trongnông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ giữa các sinh vật khác loài để làm gì ? Điều đó có ý nghĩa gì ? Cho ví dụ ?
Trả lời:
-Dùng sinh vật có ích tiêu diệt sinh vật gây hại.
-Ý nghĩa: đây là biện pháp sinh học không gây ô nhiễm môi trường.
-Ví dụ:
Ong mắt đỏ diệt sâu đục thân lúa…
CỦNG CỐ :
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
GHI NHỚ
Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống?
Tiết 45: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT
- Trong tự nhiên, thường không có sinh vật nào sống tách biệt với các sinh vật khác.Thông qua các mối quan hệ……………
và ………… ,các sinh vật luôn hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau.
Các sinh vật cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài …………….dẫn tới một số cá thể sống tách ra khỏi nhóm.
Trong mối quan hệ khác loài,các sinh vật hoặc…………
hoặc…………với nhau.Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ có lợi(hoặc ít nhất không có hại)cho tất cả các sinh vật.Trong quan hệ đối địch,một bên sinh vật được lợi còn bên kia bị hại hoặc cả hai bên cùng bị hại.
cùng loài
khác loài
đối địch
hỗ trợ
cạnh tranh
Dùng các từ cho trước hoàn thành thông tin sau:
*HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
Học bài .
Trả lời câu 3, 4 / SGK / trang 134.
Đọc mục: "Em có biết" .
Xem trước bài 45 (k? bảng 45.1, 45.2 v� 45.3 v�o v? b�i t?p, k?t h?p suu t?m m?u v?t d? �p).
KÍNH CHUÙC SÖÙC KHOÛE
QUYÙ THAÀY, QUYÙ COÂ
VÀ CÁC EM HỌC SINH