Bài 44. Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
Em h�y n�u d?c di?m c?a hai nhĩm sinh v?t h?ng nhi?t v� bi?n nhi?t ? Cho ví d? v? m?i nhĩm?
trâu
cò
1 nhóm cây thông
1 nhóm cá thể voi (Đàn voi )
Khi nào các sinh vật cùng loài hình thành nên nhóm cá thể?
Các cây thông mọc gần nhau trong rừng
Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên
Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ?
Trong tự nhiên, động vật sống theo bầy đàn có lợi gì?
Trâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn.
Đàn kiến cùng nhau tha mồi
Chồn đồng cỏ quan sát kẻ thù
Theo em: các sinh vật trong một nhóm cá thể, thể hiện mối quan hệ gì?
 Quan hệ hỗ trợ lẫn nhau.
Khi gặp điều kiện bất lợi (số lượng cá thể tăng cao, thiếu thức ăn, nơi ở chật chội…..)các cá thể trong nhóm đã xảy ra hiện tượng gì?
Cạnh tranh lẫn nhau
một số cá thể phải tách ra khỏi nhóm.
Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau:
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể.
2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.
3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng.
Liên hệ thực tế: trong chăn nuôi người ta lợi dụng mối quan hệ cùng loài để làm gì ? Điều đó có ý nghĩa gì?
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Cạnh tranh
Hội sinh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật
Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường.Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau.
Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại.
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu….. từ sinh vật đó.
Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ…
? Trong c�c ví d? sau d�y, quan h? n�o l� h? tr? v� d?i d?ch ?
1/ ? d?a y, c�c s?i n?m h�t nu?c v� mu?i khống t? mơi tru?ng cung c?p cho t?o,t?o h?p thu nu?c, mu?i khống v� nang lu?ng �nh s�ng m?t tr?i t?ng h?p n�n c�c ch?t h?u co, n?m v� t?o d?u s? d?ng c�c s?n ph?m h?u co do t?o t?ng h?p (Hình 44.2)
2/ Tr�n m?t c�nh d?ng l�a, khi c? d?i ph�t tri?n, nang su?t l�a gi?m.
3/ Huou, nai v� h? c�ng s?ng trong m?t c�nh r?ng. S? lu?ng huou, nai b? kh?ng ch? b?i s? lu?ng h?.
4/ R?n v� b�t s?ng b�m tr�n da tr�u, bị. Ch�ng s?ng du?c nh? h�t m�u c?a tr�u, bị.
5/ D?a y s?ng b�m tr�n c�nh c�y.
6/ C� �p b�m v�o r�a bi?n, nh? dĩ c� du?c dua di xa.
7/ D� v� bị c�ng an c? tr�n m?t c�nh d?ng.
8/ Giun dua s?ng trong ru?t ngu?i.
9/ Vi khu?n s?ng trong n?t s?n ? r? c�y h? D?u (Hình 44.3)
10/ C�y n?p ?m b?t cơn tr�ng.
1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thụ nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp
HỖ TRỢ (Cộng sinh)
:Tảo đơn bào
:Sợi nấm
2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển năng suất lúa giảm.
Lúa
Cỏ dại
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh)
3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng.
Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ.
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh)
5/ Địa y sống bám trên cành cây.
HỖ TRỢ (Hội sinh)
Địa y
Cành cây
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
CÁ ÉP
RÙA BIỂN
HỖ TRỢ (Hội sinh)
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh)
8/ Giun đũa sống trong ruột người.
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh)
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu
HỖ TRỢ (Cộng sinh)
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác)
1. Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp.
2. Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển, năng suất lúa giảm.
3. Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ.
4. Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.
5. Địa y sống bám trên cành cây.
6. Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.
7. Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.
8. Giun đũa sống trong ruột người.
9. Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu.
10. Cây nắp ấm bắt côn trùng.
 Xác định mối quan hệ sinh vật khác loài trong các ví dụ sau đây?
Hỗ trợ (cộng sinh)
Đối địch (cạnh tranh)
Đối địch (sinh vật ăn sinh vật khác)
Đối địch (kí sinh, nửa kí sinh)
Hỗ trợ (hội sinh)
Hỗ trợ (hội sinh)
Đối địch (cạnh tranh)
Đối địch (kí sinh, nửa kí sinh)
Đối địch (sinh vật ăn sinh vật khác)
Hỗ trợ (cộng sinh)
BÀI TẬP:
1/ Dùng các kí hiệu sau đây để nêu đặc điểm của các mối quan hệ:
+ : CÓ LỢI
- : CÓ HẠI
0 : KHÔNG CÓ HẠI
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 :KHÔNG CÓ HẠI
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .
Một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .
Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .
Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .
Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .
Quan hệ
Đặc điểm
Hỗ trợ
Đối địch
Cộng sinh
Hội sinh
Cạnh tranh
Kí sinh, nửa kí sinh
Sinh vật ăn sinh vật khác
+ +
+ 0
- -
+ -
+ -
2/ Nêu sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài ?
Quan hệ hỗ trợ
Quan hệ đối địch
- Là quan hệ có lợi (hoặc ít nhất là không hại )
- 1 bên sinh vật được lợi , còn 1 bên bị hại hoặc cả 2 cùng bị hại .
1/
Liên hệ thực tế trong chăn nuôi và trồng trọt:
1. Để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng ta cần phải chú ý những công việc gì?
2.Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ giữa các sinh vật khác loài để làm gì ? Điều đó có ý nghĩa gì ? Cho ví dụ ?
Ví dụ:
Ong mắt đỏ diệt sâu đục thân lúa…
-Dùng sinh vật có ích tiêu diệt sinh vật gây hại.

GHI NHỚ
Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống?
- Trong tự nhiên, thường không có sinh vật nào sống tách biệt với các sinh vật khác. Thông qua các mối quan hệ……………
và ………… , các sinh vật luôn hỗ trợ hoặc cạnh tranh nhau.
Các sinh vật cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài …………….dẫn tới một số cá thể sống tách ra khỏi nhóm.
Trong mối quan hệ khác loài, các sinh vật hoặc…………
hoặc…………với nhau. Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ có lợi(hoặc ít nhất không có hại) cho tất cả các sinh vật. Trong quan hệ đối địch, một bên sinh vật được lợi còn bên kia bị hại hoặc cả hai bên cùng bị hại.
cùng loài
khác loài
đối địch
hỗ trợ
cạnh tranh
Dùng các từ cho dưới đây để điền vào chỗ trống:
*HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
Học bài .
Trả lời câu 3, 4 / SGK / trang 134.
Đọc mục: "Em có biết" .
Xem trước bài 45 (k? bảng 45.1, 45.2 v� 45.3 v�o v? b�i t?p, k?t h?p suu t?m m?u v?t d? �p).
KÍNH CHÚC SỨC KHỎE QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM HỌC SINH