Bài 43. Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật

Bài 43: Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật
I-Ảnh hưởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật:
-Đa số các sinh vật sống trong phạm vi nhiệt độ 0- 50độ. Tuy nhiên, cũng có một số sinh vật sống được ở nhiệt độ rất cao như:
+Vi khuẩn ở suối nóng chịu được nhiệt độ từ 70-90độ
Hoặc nơi có nhiệt độ thấp như:
+ ấu trùng sâu ngô chịu được nhiệt độ -27độ
Ví dụ: cây sống ở vùng nhiệt đới, trên bề mặt lá có tầng cutin dày có tác dụng hạn chế thoát hơi nước khi nhiệt độ không khí cao. Ở vùng ôn đới, về mùa đông giá lạnh, cây thường rụng nhiều lá làm giảm diện tích tiếp xúc với không khí lạnh và giảm sự thoát hơi nước. Chồi cây có các vảy mỏng bao bọc, thân và rễ cây có các lớp bần dày tạo thành những lớp cách nhiệt bảo vệ cây
Cây sống ở vùng nhiệt đới:

Cây sống ở vùng ôn đới vào mùa đông:
Chối cây có vỏ mỏng bao bọc, thân và rễ cây có các lớp bần dày
Ví dụ : Động vật sống ở vùng lạnh như thú có lông (như hươu, gấu, cừu) sống ở vùng lạnh, lông dày và dài hơn lông cũng của loài đó nhưng sống ở vùng nóng
Đối với chim thú, so sánh kích thước cơ thể của các cá thể cùng loài (hoặc loài gần nhau) phân bố rộng ở cả Bắc và Nam Bán Cầu, thì các cá thể sống ở nhiệt độ thấp có kích thước cơ thể lớn hơn các cá thể sống ở nơi ấm áp. Ví dụ: gấu sống ở vùng Bắc Cực có kích thước rất to, lớn hơn hẳn gấu sống ở vùng nhiệt đới
Ví dụ: Nhiều loài động vật có tập tính lẩn tránh nơi nóng hoặc lạnh quá bằng cách : chui vào hang, ngủ đông hoặc ngủ hè
Người ta chia sinh vật thành hai nhóm:
Sinh vật biến nhiệt có nhiệt độ cơ thể phụ thuộc vào nhiệt độ của môi trường. Thuộc nhóm này có các vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật không xương sống, cá, ếch nhái, bò sát như:
Ếch gỗ
Bọ cánh cứng đỏ
Kiến chân dài
Sinh vật hằng nhiệt có nhiệt độ cơ thể không phụ thuộc vào nhiệt độ môi trường. Thuộc nhóm này bao gồm các động vật có tổ chức cơ thể cao như chim, thú và con người như bồ câu:
Thỏ
Sóc
Và con người
Bảng 43.1.Các sinh vật biến nhiệt và hằng nhiệt
II-Ảnh hưởng của độ ẩm lên đời sống sinh vật:
-Độ ẩm không khí và đất ảnh hưởng nhiều đến sinh trưởng và phát triển của sinh vật. Có sinh vật thường xuyên sống trong nước hoặc trong môi trường ẩm ướt như ven các bờ sôn suối, dưới tán rừng rậm, trong các hang động…Ngược lại, cũng có những sinh vật sông nơi có khí hậu khơ như ở hoang mạc, vùng núi đá…
Một số hình ảnh minh hoạ như sau:
Cá dĩa
Ếch độc màu xanh lam(sống dưới tán cây)
Gấu trúc(sống trong hang)
Những ví dụ về ảnh hưởng của độ ẩm lên sinh vật:
-Cây sống nơi ẩm ướt, thiếu ánh sáng như ở dưới tán rừng, ven bờ suối trong rừng có phiến lá mỏng, bản lá rộng, mô giậu kém phát triển. Cây sống nơi ẩm ướt nhưng có nhiều ánh sáng như ven bờ ruộng, hồ ao có phiến lá hẹp, mô giậu phát triển

Ví dụ: Hoa thiên điểu
Cây sống nơi khô hạn hoặc có thể mọng nước, hoặc lá và thân cây tiêu giảm, lá biến thành gai
Ví dụ: cây xương rồng
Ếch nhái là động vật sống nơi ẩm ướt. Khi gặp điều kiện khô hạn, do da của ếch nhái là da trần nên cơ thể chúng mất nước nhanh chóng. Ngược lại, bò sát có da được phủ vảy sừng nên khả năng chống mất nước hiệu quả hơn, nhiều loài bò sát thích nghi cao với môi trường khô ráo của hoang mạc
Ví dụ: ếch >< thằn lằn
Thực vật được chia thành hai nhóm: thực vật ưa ẩm và chịu hạn. Động vật cũng có hai nhóm: động vật ưa ẩm và ưa khô

Bảng 43.2.Các nhóm sinh vật thích nghi với độ ẩm khác nhau của môi trường
Kết thúc