Bài 41. Môi trường và các nhân tố sinh thái

SINH H?C 9
Trường THCS BA LòNG
Lớp 9A
Giáo viên thực hiện: Hoàng Văn Thảo
Phần II : sinh vật và môI trường
Chương I : sinh vật và môi trường
Tiết 43
môi trường và các nhân tố sinh thái
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển của sinh vật.
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
THỎ RỪNG
NHIỆT ĐỘ
ÁNH SÁNG
ĐỘ ẨM
MƯA
THỨC ĂN
THÚ DỮ
Vậy môi trường sống của sinh vật là gì ?
Quan sát sơ đ ồ sau:
Cho biết thỏ sống trong rừng chịu những yếu tố nào?
Tất cả các yếu tố đó tạo nên môi trường sống của thỏ.
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển của sinh vật.
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
H. 41.1. CÁC MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT
1 .Môi trường nước
2 . Môi trường trên mặt đất - không khí
3. Môi trường trong đất
4
4
4
4
1
2
3
4. Môi trường sinh vật
H : 41.1 Các môi trường sống của sinh vật
* Quan sát và chú thích H.41.1
Gồm có 4 loại môi trường sống chủ yếu của sinh vật.
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
--------*---------*-----------*---------
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
- Có 4 loại môi trường chính : môi trường nước, môi trường trong đất, môi trường trên mặt đất - không khí ( môi trường cạn), môi trường sinh vật .
TIẾT 43:
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển của sinh vật.
Hãy quan sát các tranh sau đây :
? H�y cho bi�t tên các lo�i môi trường m� sinh vật �ang sống ?
MÔI TRƯỜNG NƯỚC ( CÁ )
MÔI TRƯỜNG TRÊN MẶT ĐẤT - KHÔNG KHÍ

Môi trường cạn (Thực vật , bò , trâu , chim )
Môi trường trong đất ( giun đất )
Môi trường sinh vật ( bọ chét )
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
--------*---------*-----------*---------
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật , bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật.
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
- Có 4 loại môi trường chính : môi trường nước , môi trường trong đất, môi trường trên mặt đất - không khí( môi trường cạn), môi trường sinh vật .
II/ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG:
1/ Nhân tố sinh thái là gì ?
Em hiểu thế nào là những nhân tố sinh thái của môi trường ?
Hãy kể một số nhân tố của môi trường tác động đến sinh vật ?
NHIỆT ĐỘ
ÁNH SÁNG
ĐỘ ẨM
MƯA
THỨC ĂN
THÚ DỮ
SINH VẬT
Nhân tố sinh thái là các yếu của môi trường có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên đời sống SV
NHÂN TỐ VÔ SINH
NHÂN TỐ HỮU SINH
Nhân tố con người
Nhân tố các sinh vật khác
* Yêu cầu thảo luận nhóm : Sau khi xem tranh sau đây ? Hãy hoàn thành bảng 41.2
BẢNG 41.2 : BẢNG ĐIỀN CÁC NHÓM NHÂN TỐ SINH THÁI THEO TỪNG NHÓM.
2/ Có mấy nhóm nhân tố sinh thái ?
NHÂN TỐ VÔ SINH
(Không sống)
NHÂN TỐ HỮU SINH (sống)
Nhân tố con người
Nhân tố các sinh vật khác
+ Tác động tích cực: Cải tạo, nuôi dưỡng, lai ghép.
- Các VSV, nấm, thực vật, động vật.
Khí hậu: to, ánh sáng, gió.
Nước: Lợ, mặn, ngọt.
- Địa hình, thổ nhưởng, loại đất.

+ Tác động tiêu cực: Săn bắt, đốt phá.
* Do đâu mà con người được tách ra thành 1 nhóm nhân tố sinh thái riêng ?
* Hoạt động của con người khác với hoạt động của các động vật khác . Vì con người ? tác động vào môi trường và làm thay đổi môi trường .
MỘT SỐ NHÂN TỐ SINH THÁI.
THẢO LUẬN NHÓM :
Phân loại các nhân tố sinh thái sau đây:
Thời gian thảo luận

( 3 phút )
- Đước
- Khỉ
- Cá sấu
- Chim
- Phá rừng
- Đánh bắt cá
- Gió
- Ánh sáng
- Trồng lúa
- Vi sinh vật
- Lượng mưa
- Rắn
NHÂN TỐ VÔ SINH
NHÂN TỐ HỮU SINH
Nhân tố con người
Nhân tố các sinh vật khác
BẢNG 41.2 : BẢNG ĐIỀN CÁC NHÓM NHÂN TỐ SINH THÁI THEO TỪNG NHÓM.
* Phân loại các nhân tố sinh thái sau đây :
Đước
Cá sấu
Khỉ
Chim
Rắn
Vi sinh vật
Phá rừng
Gió
Ánh sáng
Trồng lúa
Lượng mưa
Đánh bắt cá
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
II/ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG:
* Là những yếu tố môi trường tác động lên cơ thể sinh vật .
* Có 2 nhóm nhân tố sinh thái :
- Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh ( ánh sáng , nhiệt độ , độ ẩm . . .)
Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh :
+ Nhân tố các sinh vật: ( thực vật , động vật , vi khuẩn . . . )
+ Nhân tố con người:
Tác động tích cực: Cải tạo, nuôi dưỡng, lai, chiết, ghép.
Tác động tiêu cực: Săn bắt, đốt phá.
1/ Trong một ngày( từ sáng tới tối), ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất thay đổi như thế nào ?
2/ Ở nước ta, độ dài ngày vào mùa hè và mùa đông có gì khác nhau ?
3/ Sự thay đổi nhiệt độ trong một năm diễn ra như thế nào ?
YÊU CẦU : Thảo luận nhóm nhỏ
( Thời gian : 3 phút )
1/ Trong một ngày( từ sáng tới tối), ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất thay đổi như thế nào ?
* Trong một ngày , cường độ ánh sáng mặt trời chiếu trên mặt đất tăng dần từ sáng tới trưa và sau đó giảm dần vào buổi chiều cho đến tối .
ĐÁP ÁN :
2/ Ở nước ta, độ dài ngày vào mùa hè và mùa đông có gì khác nhau ?
* Độ dài ngày thay đổi theo mùa : mùa hè có ngày dài hơn mùa đông .
ĐÁP ÁN :
3/ Sự thay đổi nhiệt độ trong một năm diễn ra như thế nào ?
* Trong năm nhiệt độ thay đổi theo mùa :
ĐÁP ÁN :
- Mùa xuân ? ấm áp
- Mùa hạ ? nóng
- Mùa thu ? mát mẻ
- Mùa đông ? lạnh
* Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay đổi tuỳ theo từng môi trường và thời gian.
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
II/ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG:
* Là những yếu tố môi trường tác động lên cơ thể sinh vật .
* Có 2 nhóm nhân tố sinh thái :
- Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh ( ánh sáng , nhiệt độ , độ ẩm . . .)
Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh :
+ Nhân tố các sinh vật: ( thực vật , động vật , vi khuẩn . . . )
+ Nhân tố con người:
Tác động tích cực: Cải tạo, nuôi dưỡng, lai ghép.
Tác động tiêu cực: Săn bắt, đốt phá.
III/ GIỚI HẠN SINH THÁI :
* Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay đổi tuỳ theo từng môi trường và thời gian
50 C
Điểm gây chết
Điểm gây chết
420 C
Điểm cực thuận
Giới hạn chịu đựng
Hình 41.2 . Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam
Khoảng thuận lợi
t0 C
Giới hạn dưới
Giới hạn trên
?VẬYGIỚI HẠN SINH THÁI LÀ GÌ ?
300C
Cá rô phi ở VN sống được và phát triển ở nhiệt độ nào ?
Nhiệt độ nào cá rô phi sinh trưởng và phát triển thuận lợi nhất ?
Từ 50C ? 420C
Khoảng từ 200C ? 350C
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
--------*---------*-----------*---------
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI .
II/ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG:
III/ GIỚI HẠN SINH THÁI :
Là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định .

* VD1: Cây mắm biển sống và phát triển trong giới hạn độ mặn là từ 0,36% ? 0,5% NaCl.
* VD2: Cây thông đuôi ngựa không sống được nơi có nồng độ > 0,4%.
* Và một số VD ở phần bài tập SGK.
CHƯƠNG I : SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 43:
--------*---------*-----------*---------
I/ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT :
MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
- Môi trường là nơi sinh sống của sinh vật bao gồm tất cả những gì bao quanh sinh vật.
- Có 4 loại môi trường chủ yếu : môi trường nước , môi trường trong đất , môi trường trên mặt đất - không khí ( môi trường cạn ) , môi trường sinh vật .
II/ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG :
- Là những yếu tố của môi trường tác động lên cơ thểsinh vật .
- Có 2 nhóm nhân tố sinh thái :
?Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh ( ánh sáng , nhiệt độ , độ ẩm . . )
?Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh : con người và các nhân tố sinh vật khác ( thực vật , động vật , vi khuẩn . . . )
III/ GIỚI HẠN SINH THÁI :
Là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định .

BÀI TẬP CŨNG CỐ
Các nhân tố sinh thái
Nhân tố sinh thái vô sinh
Nhân tố sinh thái hữu sinh
Mức độ ngập nước
Kiến
Độ dốc của đất
Nhiệt độ không khí
Cây cỏ
Độ tơi xốp của đất
Sâu ăn lá cây
Gỗ mục
* Hãy sắp xếp các nhân tố sinh thái sau đây vào từng nhóm nhân tố sinh thái .
* HÃY CHỌN ĐÁP ÁN ĐÚNG NHẤT TRONG CÂU SAU ĐÂY :
CÂU HỎI : Vi khuẩn suối nước nóng có giới hạn nhiệt độ từ 00C ? 900C , có nghĩa là :
A .Giới hạn dưới là 900C , giới hạn trên là O0C.
B . Giới hạn trên là 900C , giới hạn dưới là 00C .
C . Ở nhiệt độ -50C và 950C vi khuẩn đã chết .
D . Cả 2 câu B , C đều đúng .
O
00C
560C
320C
Điểm gây chết
Điểm gây chết
Điểm cực thuận
t0C
Mức độ sinh trưởng
HƯỚNG DẪN VẼ SƠ ĐỒ GIỚI HẠN SINH THÁI CỦA LOÀI XƯƠNG RỒNG SA MẠC.
( có giới hạn nhiệt độ từ 0 0C đến 56 0C , trong đó điểm cực thuận là 32 0C ) .
Hình 41.2 . Giới hạn nhiệt độ của loài xương rồng sa mạc.
Kho?ng thu?n l?i
Giới hạn chịu đựng
BÀI TẬP: Hãy vẽ sơ đồ giới hạn sinh thái của loài vi khuẩn suối nước nóng có giới hạn nhiệt độ từ 0oc đến 90oc, trong đó điểm cực thuận là +55oc.
Vi khuẩn suối nước nóng
Nhiệt độ
Mức độ sinh trưởng
Điểm cực thuận 55oc
Khoảng t.lợi
G.hạn dưới
G.hạn trên
Điểm gây chết (0oc)
Điểm gây chết (+90oc)
Giới hạn chịu đựng
SƠ ĐỒ GIỚI HẠN NHIỆT ĐỘ VI KHUẨN SUỐI NƯỚC NÓNG
DẶN DÒ :
Học bài
Làm bài tập số 4/ trang 121
Đọc bài 42 / trang 122 - 123 -124
? Á�nh sáng có ảnh hưởng đến thực vật và động vật như thế nào ?