Bài 41. Môi trường và các nhân tố sinh thái

SINH HỌC 9
CHÀO MỪNG CÁC THÀY CÔ
VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
Video trên gợi cho em nhớ tới sự kiện nào?
Các sinh vật khác trên trái đất đều có môi trường sống và đều chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố trong môi trường đó. Vậy SV có những môi trường sống nào, có những yếu tố nào tác động lên sinh vật chúng ta sẽ nghiên cứu trong bài hôm nay.
CHƯƠNG I: SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG
TIẾT 42
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
? Quan sát hình sau cho biết Thỏ sống trong rừng chịu ảnh hưởng của những yếu tố nào?
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
- Mụi tru?ng s?ng c?a sinh v?t là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả những gì bao quanh có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên d?i s?ng c?a sinh vật.
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

I/ Môi trường sống của sinh vật:
Tất cả các yếu tố tác động lên sinh vật gọi là môi trường sống của sinh vật.
? Môi trường sống của sinh vật là gì?
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
Quan sát H41.1 đọc các chú thích.
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
Thảo luận nhóm vận dụng hoàn thành bảng 41.1trong vòng 5 phút
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
Thảo luận nhóm vận dụng hoàn thành bảng 41.1trong vòng 5 phút
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
Sinh vật có mấy loại môi trường sống chủ yếu? Kể tên?
I/ Môi trường sống của sinh vật:
? Cĩ 4 lo?i mơi tru?ng ch? y?u:
+ Mơi tru?ng nu?c
+ Mơi tru?ng tr�n m?t d?t - khơng khí ( mơi tru?ng tr�n c?n)
+ Mơi tru?ng trong d?t
+ Mơi tru?ng sinh v?t
? Mơi tru?ng s?ng c?a sinh v?t l� n�i sinh s�ng cđa sinh v�t,
bao g�m t�t c� nh�ng g� bao quanh c� t�c ��ng tr�c ti�p
hoỈc gi�n ti�p l�n d?i s?ng c?a sinh v�t.
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
I/ Môi trường sống của sinh vật:
? Tại sao cơ thể sinh vật lại được coi là môi trường sống?
? Hiện nay môi trường sống của chúng ta đang gặp phải vấn đề gì?

Là học sinh chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ môi trường ?
Ô nhiễm môi trường
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

Nghiên cứu thông tin SGK T/119
? Thế nào là các nhân tố sinh thái của môi trường?
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

? Nh�n t? sinh th�i l� nh?ng y?u t? c?a mơi tru?ng t�c d?ng t?i sinh v?t.
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

Hãy phân loại chúng bằng các hoàn thàng bảng 41.2
Gợi ý:+ Nhân tố vô sinh là nhân tố không có sự sống
+ Nhân tố hữu sinh là nhân tố có sự sống.
+ Nhân tố con người: là các hoạt động của con người tác động vào môi trường
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
? Vì sao con người được tách ra thành một nhóm nhân tố sinh thái riêng?
 Vì hoạt động của con người khác với các sinh vật khác, con người
có trí tuệ  Tác động của con người vào môi trường tự nhiên có quy mô
rộng lớn, làm thay đổi mạnh mẽ môi trường và sinh giới ở nhiều nơi.
Tác động của con người vào môi trường theo 2 hướng: Tích cực và
tiêu cực.
Một số hình ảnh về sự tác động của con người đến môi trường.
Tác động tích cực
Tác động tiêu cực
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
Bằng kiến thức thực tế. Em hãy cho biết: Nhiệt độ mùa hè khác so với mùa đông nên ảnh hưởng tới SV có khác nhau không? Cho VD?
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
Chuẩn bị tới vụ gieo cấy lúa chiêm xuân theo các em nếu gieo mạ vào ngày trời rét dưới 5­oC cây mạ có sống được không?
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
III/ Giới hạn sinh thái:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

III/ Giới hạn sinh thái:
HS tìm hiểu ví dụ về giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam (H41.2)
(5oC)

(42oC)
i
toC
?
Giới hạn chịu đựng
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Điểm gây chết
Điểm gây chết
- Cá rô phi sống và phát triển ở khoảng nhiệt độ nào?
 Từ 5oC đến 42oC gọi là giới hạn chịu đựng ( hay giới hạn sinh thái về nhiệt độ).

III/ Giới hạn sinh thái:
HS tìm hiểu ví dụ về giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam (H41.2)
(5oC)

(42oC)
i
toC
- ? Giới hạn sinh thái là gì?

?
Giới hạn chịu đựng
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Điểm gây chết
Điểm gây chết
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
III/ Giới hạn sinh thái:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
 Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với một nhân tố sinh thái nhất định.

III/ Giới hạn sinh thái:
HS tìm hiểu ví dụ về giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam (H41.2)
Giới hạn dưới
Giới hạn trên
(5oC)

(42oC)
Khoảng thuận lợi
Điểm cực thuận 30oC
toC
Hình 42.1. Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam

- Cá rô phi sống và phát triển tốt nhất ở khoảng nhiệt độ nào?

?
Giới hạn chịu đựng
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Điểm gây chết
Điểm gây chết
 Khoảng 25oC đến 35oC gọi là khoảng thuận lợi.
? Trong trong khoảng thuận lợi thì điểm nào cá rô phi phát triển tốt nhất?
30oC Đó là điểm cực thuận.

III/ Giới hạn sinh thái:
HS tìm hiểu ví dụ về giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam (H41.2)
Giới hạn dưới
Giới hạn trên
(5oC)

(42oC)
Khoảng thuận lợi
Điểm cực thuận 30oC
toC
Hình 42.1. Giới hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt Nam
- Cá rô phi chết ở nhiệt độ nào?
Giới hạn chịu đựng
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Điểm gây chết
Điểm gây chết
 Dưới 5oC và trên 42oC?
? Vì sao cá rô phi chết ở khoảng nhiệt độ đó?
Cây mắm biển có thể sống khi C% NaCl (0,36- 0,5%)
Cây thông đuôi ngựa có thể sống khi C% NaCl > 4%
Có nhận xét gì về khả năng chịu đựng của sinh vật với mỗi nhân tố sinh thái?
I/ Môi trường sống của sinh vật:
II/ Các nhân tố sinh thái của môi trường:
III/ Giới hạn sinh thái:
BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
? Gi?i h?n sinh th�i l� gi?i h?n ch?u d?ng c?a co th? sinh v?t d?i v?i m?t nh�n t? sinh th�i nh?t d?nh.
? M�i sinh v?t c� giíi h�n sinh th�i ri�ng ��i víi t�ng nh�n t� sinh th�i. Sinh v�t c� giíi h�n sinh th�i r�ng ph�n b� r�ng, dƠ th�ch nghi
Nắm được ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái và giới hạn sinh thái. Trong sản xuất nông nghiệp nên cần gieo trồng đúng thời vụ khi khoanh vùng nông lâm ngư nghiệp cần xác định điều kiên đất đai khí hậu tại vùng đó có phù hợp với giới hạn sinh thái của cây trồng vật nuôi không?
VD: Cây nhãn lồng ở HY có vị ngọt mát sai quả nhưng chúng ta không thể mang sang Hàn quốc để trồng cây nhãn được.
? Con người tìm hiểu giới hạn sinh thái của sinh vật có ý nghĩa gì trong trồng trọt và chăn nuôi?
Luyện tập
* Câu 1: Chuột sống trong rừng mưa nhiệt đới có thể chịu ảnh hưởng của
các nhân tố sinh thái sau: mức độ ngập nước, kiến, độ dốc của đất, nhiệt
độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, rắn hổ mang, áp suất không
khí, cây gỗ, gỗ mục, gió thổi, cây cỏ, thảm lá khô, sâu ăn lá cây, độ tơi
xốp của đất, lượng mưa.
Hãy sắp xếp các nhân tố đó vào từng nhóm nhân tố sinh thái?

Luyện tập
* Câu 1: Chuột sống trong rừng mưa nhiệt đới có thể chịu ảnh hưởng của
các nhân tố sinh thái sau: mức độ ngập nước, kiến, độ dốc của đất, nhiệt
độ không khí, ánh sáng, độ ẩm không khí, rắn hổ mang, áp suất không
khí, cây gỗ, gỗ mục, gió thổi, cây cỏ, thảm lá khô, sâu ăn lá cây, độ tơi
xốp của đất, lượng mưa.
Hãy sắp xếp các nhân tố đó vào từng nhóm nhân tố sinh thái?

Em hãy chọn câu trả lời đúng
A. Nơi sống của sinh vật.
Môi trường là
B. Nơi lấy thức ăn và nước uống.
C. Nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm tất cả
những gì bao quanh chúng.
V?n d?ng
V?n d?ng
Em hãy chọn câu trả lời đúng
A. Các nhân tố vô sinh của môi trường.
Nhân tố sinh thái là:
B. Nơi sinh sống của sinh vật,bao gồm tất cả những gì
bao quanh chúng.
C. Tất cả những gì có trong tự nhiên.
D. Những yếu tố của môi trường tác động tới sinh vật.
* Bài tập: Cá chép ở Việt Nam chết ở nhiệt độ dưới 2oC và trên 44oC, phát triển
thuận lợi nhất ở 28oC. So sánh với cá rô phi ở Việt Nam thì loài nào có giới hạn
sinh thái về nhiệt độ rộng hơn? Loài nào có vùng phân bố rộng hơn?

Trả lời
Giới hạn sinh thái về nhiệt độ của cá rô phi là: 5oC – 42oC
của cá chép là: 2oC – 44oC
 Vì vậy cá chép có giới hạn sinh thái về nhiệt độ rộng hơn cá rô phi.
Do đó, cá chép có vùng phân bố rộng hơn.

BÀI 41: MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI
Tìm tòi mở rộng
- Học bài
- Trả lời câu hỏi và bài tập 2,3,4 SGK (Tr.121)
- Liên hệ các nhân tố sinh thái với sinh vật ở địa phương?
Chuẩn bị bài 42: “Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống sinh vật”
- Phần I: Đọc thông tin kết hợp:
+ Kẻ và hoàn thành bảng 42.1 (Tr.123).
+ Nêu sự khác nhau của thực vật ưa sáng và thực vật ưa bóng?
- Phần II: Trả lời mục ▼ (Tr.123).
- Tìm hiểu sự ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống của con
người và các sinh vật khác ở địa phương?