Bài 4. Những câu hát than thân

CHàO mừng
cáC THầY CÔ GIáO Và CáC EM HọC SINH
về dự giờ học ngữ văn
Giáo viên thực hiện
Đỗ Thị Vân
kiểm tra bài cũ
Ca dao dân ca là gì? Em đã được học những bài ca dao - dân ca nói về chủ đề gì?
Cao dao - dân ca là những tên gọi chung các thể loại trữ tình dân gian kết hợp lời và nhạc, diễn tả đời sống nội tâm của con người
Dân ca là những sáng tác kết hợp lời và nhạc.
Ca dao là những lời thơ của dân ca.
Em đã học những bài ca dao về chủ đề:
+ Tình cảm gia đình
+ Tình yêu quê hương, đất nước, con người
Tiết 13 : Những câu hát than thân
I. Đọc và tìm hiểu chung
1. Đọc
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Ai là cho bể kia đầy,
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con.
2. Thương thay thân phận con tằm,
Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ.
Thương thay lũ kiến li ti,
Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi.
Thương thay hạc lánh đường mây,
Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi.
Thương thay con cuốc giữa trời,
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.
3. Thân em như trái bần trôi
Gío dập sóng dồi biết tấp vào đâu
2. Giải thích từ khó
3. Nhan đề : "Những câu hát than thân"
Bài 1: Nói về thân phận con cò
Bài 2: Nói về thân phận con tằm, kiến, hạc, cuốc
Bài 3: Nói về thân phận trái bần
Nói về những thân phận bé mọn, cay đắng trong xã hội
Những câu hát mượn chuyện con vật nhỏ bé để giãi bày nỗi chua xót cay đắng cho cuộc đời khổ cực của những kiếp người bé mọn trong xã hội cũ
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
Tiết 13 : Những câu hát than thân
"Nước non
lận đận
một mình
Thân cò
lên thác xuống ghềnh
bấy nay
Ai
làm cho
bể kia đầy
Cho
ao kia cạn
cho gầy cò con"
: Gợi lên sự trắc trở, khó khăn
: Càng tô đậm thêm sự vất vả của cò
: Gợi sự cô đơn, lẻ loi, khổ sở
Bể đầy, ao cạn
lận đận
lên thác xuống ghềnh
Thân cò
:là khi cò không còn chỗ kiếm ăn
* NT:
Ai
: ám chỉ các tầng lớp thống trị
Từ cho được lặp đi lặp lại như 1 tiếng nấc, lời than đay nghiến tội ác của các tầng lớp thống trị trong xã hội
- Sự đối lập:
+ Nước non > < Một mình
+ Thân cò > < Thác ghềnh
- Tõ ®èi lËp:
+ Lên (thác) >< xuống (ghềnh)
+Bể (đầy) >< ao (cạn)
- Sử dụng câu hỏi tu từ ở cuối bài
- Bài ca dao khắc hoạ những hoàn cảnh khó khăn, ngang trái mà cò gặp phải và sự gieo neo, khó nhọc cay đắng của cò
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
-Mượn hình ảnh con cò để nói về số phận bất hạnh của những người nông dân trong xã hội cũ
Tiết 13 : Những câu hát than thân
"Nước non
lận đận
một mình
Thân cò
lên thác xuống ghềnh
bấy nay
Ai
làm cho
bể kia đầy
Cho
ao kia cạn
cho gầy cò con"
Ai
- Bài ca dao khắc hoạ những hoàn cảnh khó khăn, ngang trái mà cò gặp phải và sự gieo neo, khó nhọc cay đắng của cò
"Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
Ông ơi ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy sáo măng
Có sáo thì sáo nước trong
Đừng sáo nước đục dau lòng cò con"
"Cái cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non"
-Tố cáo tội ác của các thế lực thống trị trong xã hội
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
Tiết 13 : Những câu hát than thân
2. Bài ca 2
"Thương thay" là tiếng than biểu hiện sự thương cảm, xót xa ở mức độ cao.
Từ "thương thay" được lặp lại bốn lần càng tô đậm mối thương cảm xót xa cho cuộc đời cay đắng nhiều bề.
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
Tiết 13 : Những câu hát than thân
Thảo luận nhóm
T×m nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô trong bµi ca dao vµ nªu ý nghÜa cña nã?
Con tằm
Con kiến
Con hạc
Con cuốc
-Mượn hình ảnh con cò để nói về số phận bất hạnh của những người nông dân trong xã hội cũ
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
Tiết 13 : Những câu hát than thân
2. Bài ca 2
- Bài ca dao là lời của người lao động thương cho thân phận những người khốn khổ và cũng là của chính mình trong xã hội cũ
Hình ảnh ẩn dụ
Con cò
Con kiến
Con hạc
Con cuốc
th­¬ng cho th©n phËn suèt ®êi bÞ kÎ kh¸c bßn rót søc lùc
thương cho thân phận thấp cổ bé họng, có nỗi khổ đau oan trái không được lẽ công bằng nào soi tỏ
thương cho cuộc đời phiêu bạt,lận đận và những cố gắng vô vọng của người lao động
thương cho nỗi khổ của những thân phận nhỏ nhoi suốt đời xuôi ngược vất vả làm lụng mà vẫn nghèo khó
- Tố cáo xã hội phong kiến đã đẩy con người vào muôn vàn nỗi khổ đau, oan trái
-Mượn hình ảnh con cò để nói về số phận bất hạnh của những người nông dân trong xã hội cũ
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
Tiết 13 : Những câu hát than thân
2. Bài ca 2
- Bài ca dao là lời của người lao động thương cho thân phận những người khốn khổ và cũng là của chính mình trong xã hội cũ
3. Bài ca 3
"Thân em như trái bần trôi
Trái bần là thứ quả mọc ở vùng nước lợ, trái tròn, dẹt, ăn chua và chát,có rễ phụ nhọn và xốp, mọc ngược lên khỏi mặt bùn
- Thân phận bé mọn, chìm nổi , trôi dạt vô định giữa sóng cuộc đời. Họ không có quyền quyền định số phận mà phải lệ thuộc vào hoàn cảnh
biết tấp vào đâu"
Trái bần là một thứ quả nhỏ bé, bị quăng quật, nổi trôi trong gió
Gío dập sóng dồi




























































như
như
1.“ Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ, biết vào tay ai”
2. “Thân em như hạt mưa sa
Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày”
3. “Thân em như giếng giữa đàng
Người thanh rửa mặt, người phàm rửa chân”
như
-Mượn hình ảnh con cò để nói về số phận bất hạnh của những người nông dân trong xã hội cũ
I. Đọc và tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu nội dung
1. Bài ca 1
- Mượn hình ảnh con cò để nói về cuộc đời người nông dân trong xã hội cũ
Tiết 13 : Những câu hát than thân
2. Bài ca 2
- Bài ca dao là lời của người lao động thương cho thân phận những người khốn khổ và cũng là của chính mình trong xã hội cũ
3. Bài ca 3
- Thân phận bé mọn, chìm nổi , trôi dạt vô định giữa sóng cuộc đời. Họ không có quyền quyền định số phận mà phải lệ thuộc vào hoàn cảnh




























































III. Ý nghĩa văn bản
Nh?ng câu hát than thân có số lu?ng l?n v� r?t tiêu bi?u trong kho t�ng ca dao, dân ca Vi?t Nam. Nh?ng câu hát đó thường dùng các sự vật, con vật gần gũi, nhỏ bé, đáng thương làm hình ảnh biểu tượng, ẩn dụ, so sánh để diễn tả tâm trạng, thân phận con người. Ngoài ý nghĩa " than thân", đồng cảm với cuộc đời đau khổ, đắng cay của người lao động, những câu hát này còn có ý nghĩa phản kháng, tố cáo xã hội phong kiến
IV. Bài tập củng cố
Hãy nêu những điểm chung về nội dung và nghệ thuật của 3 bài ca dao?
Về nội dung:
Về nghệ thuật:
Cả 3 bài đều diễn tả cuộc đời, thân phận con người trong xã hội cũ
Cả 3 bài ngoài ý nghĩa than thân còn có ý nghĩa phản kháng
Cả 3 bài đều sử dụng thể thơ lục bát và có âm điệu than " thân thương"
Cả 3 bài đều diễn sử dụng hình ảnh so sánh hoặc ẩn dụ
Hướng dẫn về nhà
HS Soạn bài : Bài ca Côn Sơn+ buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra
Học ghi nhớ và học thuộc các bài ca dao