Bài 31. Ôn tập phần Tập làm văn

TIẾT 127
ÔN TẬP PHẦN TẬP LÀM VĂN
Tiết 127
Ôn tập
phần Tập làm văn
Nêu tên các văn bản biểu cảm đã học trong Ngữ văn 7 tập I ( tác phẩm văn xuôi)?

*Đặc điểm của văn bản biểu cảm:
Nhằm biểu đạt tư tưởng, tình cảm, thái độ và đánh giá của người viết đối với đối tượng được biểu cảm.
Lưu ý: + Có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng nào đó để gửi gắm tình cảm, tư tưởng
(Biểu cảm gián tiếp).
+ Biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng. (Biểu cảm trực tiếp)
Hãy chỉ ra yếu tố miêu tả, tự sự và cảm nghĩ của tác giả. Nếu không có yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm có thể được bộc lộ được hay không ?
Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói “Đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi xỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi.
Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Bố ơi ! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh!
(Duy Khán, “Tuổi thơ im lặng”)
Đặc điểm của văn bản biểu cảm:
Về nội dung, mục đích, phương tiện biểu cảm:

* Lưu ý: Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc, do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh.
Bố cục của bài văn biểu cảm
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm. - Nêu cảm xúc, tâm trạng và đánh giá khái quát
- Khai triển cụ thể từng cảm xúc, tâm trạng và đánh giá khái quát. - Nhận xét, đánh giá cụ thể hay tổng thể
Ấn tượng sâu đậm nhất còn đọng lại trong lòng người viết
Bài tập: Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là đoạn biểu cảm về tác phẩm thơ. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em có thể nhận biết?
Đoạn 1: … Còn câu thơ thứ hai thì ánh trăng lại chiếu xuống khắp nơi, lồng vào những cây cổ thụ để rồi lại tạo nên hàng nghìn bông hoa được thêu dệt bởi cái bóng của cây cổ thụ. Tuy câu thơ chỉ có hai màu sáng và tối, đen và trắng, nhưng không vì thế mà làm giảm đi cái vẻ đẹp quấn quýt của ánh trăng và mọi vật phía dưới.

Đoạn 2: … Cảnh rừng Việt Bắc âm u vắng lặng nay qua lời thơ của Bác đã trở nên có hồn, có vẻ. Câu thơ tâm đắc của em là câu thứ hai: " Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa``.
Cả cánh rừng Việt Bắc như in bóng vào nhau, câu thơ làm em suy nghĩ: Liệu đó có phải là một khung cảnh thần tiên? Bóng lá, bóng hoa được ánh trăng sáng bạc rọi xuống đẹp mê hồn! Ước gì em cũng được ngắm trăng lúc đó với Bác!
Bài tập: Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là đoạn biểu cảm về tác phẩm thơ. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em có thể nhận biết?
Đoạn 1: … Còn câu thơ thứ hai thì ánh trăng lại chiếu xuống khắp nơi, lồng vào những cây cổ thụ để rồi lại tạo nên hàng nghìn bông hoa được thêu dệt bởi cái bóng của cây cổ thụ. Tuy câu thơ chỉ có hai màu sáng và tối, đen và trắng, nhưng không vì thế mà làm giảm đi cái vẻ đẹp quấn quýt của ánh trăng và mọi vật phía dưới.

Đoạn 2: … Cảnh rừng Việt Bắc âm u vắng lặng nay qua lời thơ của Bác đã trở nên có hồn, có vẻ. Câu thơ tâm đắc của em là câu thứ hai: " Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa``.
Cả cánh rừng Việt Bắc như in bóng vào nhau, câu thơ làm em suy nghĩ: Liệu đó có phải là một khung cảnh thần tiên? Bóng lá, bóng hoa được ánh trăng sáng bạc rọi xuống đẹp mê hồn! Ước gì em cũng được ngắm trăng lúc đó với Bác!
VĂN NGHỊ LUẬN.
* Các văn bản nghị luận đã học:
Tục ngữ.
2. Tinh thần yêu nước của nhân dân ta.
3. Sự giàu đẹp của tiếng Việt.
4. Đức tính giản dị của Bác Hồ.
5. Ý nghĩa văn chương.
* Những yếu tố cơ bản của bài văn nghị luận:
- Luận điểm.
- Luận cứ:
- Lập luận.
Là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm của bµi văn ( dưới hình thức câu khẳng định)… Là linh hồn của bài văn nghị luận, có tác dụng thống nhất các đoạn văn trong văn bản thành một khối.
Là lí lẽ, dẫn chứng đưa ra là cơ sở cho luận điểm
Làm cho luận điểm có sức thuyết phục
Là cách lựa chọn, sắp xếp, trình bày luận cứ để làm rõ cho luận điểm.
* Tình huống nhận biết: Hãy cho biết những câu sau đâu là luận điểm và giải thích vì sao?
a. Nhân dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước.
b. Đẹp thay Tổ quốc Việt Nam!
c. Chủ nghĩa anh hùng trong chiến đấu và sản xuất.
d. Tiếng cười là vũ khí của kẻ mạnh.
Câu b: Là câu cảm thán.
Câu c: Chỉ là một cụm danh từ.
+ Lưu ý: Luận điểm thường có hình thức câu trần thuật với từ "là``, hoặc "có``.
Nêu một vấn đề, nó tương ứng với một luận đề mà chưa phải là luận điểm.
=>Luận điểm
=>Luận điểm
Nhiệm vụ của văn giải thích và văn chứng minh.
Bài tập vận dụng: Đọc 2 đoạn văn dưới đây, cho biết đoạn nào là chứng minh, đoạn nào là giải thích. Căn cứ vào những đặc điểm nào mà em có thể nhận biết?
Đoạn 1: " Có công mài sắt có ngày nên kim``. Câu tục ngữ đã nêu lên một chân lí lớn bằng những hình ảnh đầy sức thuyết phục. Công việc này tưởng như khó khăn không thể làm nổi, thế mà vẫn có những người không quản gian nan, kiên trì hết ngày này qua năm khác cố sức làm cho kì được và họ đã thắng. Ví như anh Nguyễn Ngọc Kí bị liệt cả hai tay, nhưng mong muốn đến trường vẫn thôi thúc anh. Thế là anh tập viết bằng chân. Những nét chữ đầu tiên thật không ra hình thù gì, nhưng anh không chịu nản lòng và bây giờ anh trở thành một Nhà giáo Ưu tú. Anh còn là một cây bút viết những tác phẩm được lứa tuổi học trò yêu thích.
Đoạn 2: Câu tục ngữ "Có công mài sắt có ngày nên kim`` có ý nghĩa thật sâu xa. Sắt là một thứ kim loại rất cứng, nhưng mài mãi cũng trở thành cây kim nhỏ. Câu tục ngữ dùng cách nói quá chính là để khẳng định sức mạnh to lớn của sự kiên trì. Suy rộng ra, đó là một lời khuyên: Có quyết tâm cao, có sự kiên trì nhẫn nại lâu dài thì mới đạt được kết quả lớn. Sự kiên trì thường được biểu hiện khi làm một việc khó, gặp thất bại cũng không nản lòng, lại làm lại. Làm đi, làm lại mãi, thì mỗi ngày sẽ nhích gần đến kết quả một chút. Rồi đến một ngày kia, ta sẽ thu được kết quả.
=> V¨n chøng minh
=> V¨n gi¶i thÝch
Nêu các bước làm bài văn nghị luận?
Tìm hiểu đề, tìm ý.
Lập dàn ý.
Viết bài.
Đọc lại và sửa chữa.
Cho đề bài sau:
Nhân dân ta có câu:"Có chí thì nên" Hãy chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ?

1. Tìm hiểu đề, tìm ý:
Tìm hiểu đề:
- Thể loại: Văn lập luận chứng minh.
- Nội dung: Chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ: "Có chí thì nên"
- Phạm vi dẫn chứng: thực tế và sách vở.
*Tìm ý:
*Tìm ý:
Chí là gì?
Có chí thì nên nghĩa là gì?
Vai trò ý nghĩa của ý chí trong cuộc sống.
Xét về lí:
Xét về thực tế: Dẫn chứng: Nguyễn Ngọc Ký, Oan Đi-nây, Lu-i Pa-xtơ.
Lập dàn ý:
Đọc yêu cầu Bài tập 8
SGK trang 143 và chọn ý đúng.
a.Trong bài văn nghị luận có thể có yếu tố miêu tả, kể chuyện hay trữ tình nhưng các yếu tố ấy không giữ vai trò quan trọng.
b. Trong tác phẩm trữ tình tình cảm thái độ của tác giả được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên và đời sống con người.
c. Bài văn nghị luận nào cũng phải có luận điểm cơ bản nhưng không nhất thiết phải có hệ thống luận điểm chi tiết.
Hướng dẫn về nhà:
- Ôn tập nắm chắc yêu cầu của việc bài văn nghị luận và bài văn biểu cảm.
- Làm các đề bài còn lại SGK trang141,142.
- Chuẩn bị bài: Kiểm tra tổng hợp cuối năm.
(SGK 145)