Bài 30. Dấu gạch ngang

Tiết 121: Dấu gạch ngang.
KIỂM TRA 15 PHÚT
Câu 1,2 chọn phương án trả lời đúng.
Câu 1: Dấu chấm phẩy trong câu văn sau dùng để làm gì?
"Cái thằng mèo mướp hen cò cử quanh năm mà không
chết ấy, bữa nay tất đi chơi đâu vắng; nếu nó có ở nhà đã
nghe thấy nó rên gừ gừ ở trên đầu ông đồ rau."
Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong phép liệt kê phức tạp.
Đánh dấu ranh giới giữa hai câu đơn.
Đánh dấu ranh giới giữa hai vế câu ghép có cấu tạo đơn giản.
Đánh dấu ranh giới giữa hai vế câu ghép có cấu tạo phức tạp.



Câu 2: Dấu chấm lửng trong đoạn văn sau dùng để làm gì?
“- Khoâng…ngoâ cuûa con…cuûa con gieo… ñaáy aï…Con coù bao giôø…daùm sang vöôøn beân nhaø ñaâu? Con maø sang thì con Veän…caû con Möïc nöõa…noù caén xoå ruoät con ra coøn gì?” (Nguyeân Hoàng)
Theå hieän söï sôï seät, thanh minh
Theå hieän söï voâ leã
Theå hieän söï thaùch thöùc
Theå hieän söï tranh luaän
Câu 3: Nêu công dụng của dấu chấm lửng.
Câu 4: Viết đoạn văn ngắn (chủ đề tự chọn) có sử dụng dấu chấm lửng. Cho biết dấu chấm lửng ấy dùng để làm gì?
Tiết 121 : DẤU GẠCH NGANG
I.Công dụng của dấu gạch ngang:
Ví dụ:
Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Hà Nội thân yêu. (Vũ Bằng)
Dùng để đánh dấu bộ phận giải thích.

b. Có người khẽ nói:
- Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt , gắt rằng:
- Mặc kệ! (Phạm Duy Tốn)
Dùng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật.
c. Daáu chaám löûng ñöôïc duøng ñeå:
- Toû yù coøn nhieàu söï vaät, hieän töôïng töông töï chöa lieät keâ heát;
- Theå hieän choã lôøi noùi boû dôû hay ngaäp ngöøng, ngaét quaõng;
- Laøm giaõn nhòp ñieäu caâu vaên, chuaån bò cho söï xuaát hieän cuûa moät töø ngöõ bieåu thò noäi dung baát ngôø hay haøi höôùc chaâm bieám.
(Ngöõ vaên 7, taäp hai)
Duøng ñeå lieät keâ (lieät keâ coâng duïng cuûa daáu chaám löûng )
d. Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến
Va-ren - Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng(Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể.
(Nguyễn Ái Quốc)
Dùng để nối các bộ phận trong liên danh.
2. Ghi nhớ 1 : SGK/130
II.Phaân bieät daáu gaïch ngang vôùi daáu gaïch noái:
VD: Va-ren : dấu gạch nối dùng để nối 2 tiếng trong tên riêng nước ngoài.(trừ từ mượn Hán Việt và phiên âm Hán Việt )
Vd: Na-pô-nê-ông, Pa-ri.
*Ghi nhớ 2 : SGK/130
III.Luyeän taäp:
Bài 1: a. Mùa xuân của tôi _ mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội _ là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thônxóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng. (Vũ Bằng)
Dùng để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích.

b.Chæ coù anh lính doõng An Nam boàng suùng chaøo ôû cöûa nguïc laø cöù baûo raèng,nhìn qua chaán song, coù thaáy moät söï thay ñoåi nheï treân neùt maët ngöôøi tuø löøng tieáng. Anh quaû quyeát – caùi anh chaøng ranh maõnh ñoù – raèng coù thaáy ñoâi ngoïn raâu meùp ngöôøi tuø nheách leân moät chuùt roài laïi haï xuoáng ngay, vaø caùi ñoù chæ dieãn ra coù moät laàn thoâi.
(Nguyeãn Aùi Quoác)
Duøng ñeå ñaùnh daáu boä phaän chuù thích, giaûi thích.


c. -Quan có cái mũ hai sừng trên chóp sọ! -Một chú bé con thầm thì.
_Ồ! Cái áo dài đẹp chửa! -Một chị con gái thốt ra.
Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật và bộ phận chú thích, giải thích.
d. Tàu Hà Nội - Vinh khởi hành lúc 21 giờ.
e. Thừa Thiên - Huế là một tỉnh giàu tiềm năng kinh doanh du lịch.
Nối các bộ phận trong một liên danh.
Bài 2. Công dụng của dấu gạch nối.
_Các con ơi, đây là lần cuối cùng thầy dạy các con.
Lệnh từ Béc-lin là từ nay chỉ dạy tiếng Đức ở các trường vùng An-dát và Lo-ren.
(An-phông-xơ Đô-đê)
Dùng để nối các tiếng trong tên riêng nước ngoài.
Bài 3. Đặt câu có dùng dấu gạch ngang:
Nói về một nhân vật trong vở chèo Quan Âm Thị Kính. (Tổ 1,2)
Nói về cuộc gặp mặt của đại diện học sinh cả nước. (Tổ 3,4)
Hướng dẫn học sinh về nhà:
_Học thuộc lòng công dụng của dấu gạch ngang.
Phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối.
_Làm bài tập 3/131 và chuẩn bị bài Ôn tập văn học./127 (Kẻ bảng và trả lời câu hỏi theo yêu cầu SGK)