Bài 30. Dấu gạch ngang

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
và các em học sinh đến dự
tiết học ngày hôm nay

Kiểm tra bài cũ

Em hãy nêu công dụng của

dấu chấm lửng và dấu chấm phảy
+ Công dụng của dấu chấm lửng :
- Dấu chấm lửng được dùng để bày tỏ còn nhiều sự vật, hiện tượng
tương tựchưa liệt kê hết ;
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng ;
Làm giãn nhịp điệu câu văn , chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ
biểu thị nội dung bất ngờ hay hài, châm biếm.

+ Công dụng của dấu chấm phảy:
- Dấu chấm lửng dùng để đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép
có cấu tạo phức tạp;
- Dấu chấm lửng dùng để đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận
trong một phép liệt kê phức tạp.
Trong đình, đèn thắp sáng trưng ; nha lệ lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại
rộn ràng.

b) Thốt nhiên có một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất
tả chạy xông vào thở không ra lời :
– Bẩm…quan lớn …đê vỡ mất rồi !
Trong mỗi câu sau, dấu gạch ngang được dùng để làm gì?

Đẹp quá đi, mùa xuân ơi – mùa xuân của Hà Nội thân yêu […]
(Vũ Bằng)
b) Có người khẽ nói :
– Bẩm, dễ có khi đê vỡ !
Ngài cau mặt, gắt rằng :
– Mặc kệ !
(Phạm Duy Tốn)
C) Dấu chấm lửng được dùng để :
– Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết ;
– Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng;
– Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu
thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
(Ngữ văn 7, tập 2)

d) Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren – Phan Bội châu (xin
chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng (Phan) Bội Châu
đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể.
(Nguyễn Ái Quốc)
Câu a : Đep quá đi, mùa xuân ơi – mùa xuân của Hà Nội thân yêu […]
Đặt ở giữa câu để gải thích cho mùa xuân ở bộ phận đứng trước
Câu b: Có người khẽ nói:
– Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
– Mặc kệ !
Đặt ở đầu dòng dùng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật

Câu C Dấu chấm lửng được dùng để :
– Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết;
– Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng;
– Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất nhờ hay hài hước, châm biếm.
Đặt ở đầu dòng để liệt kê các công dụng của dấu chấm lửng .
Câu d : Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren – Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại qủa quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể.
Nối giữa hai tên riêng : Va-ren - Phan Bội Châu
Nối các từ nằm trong một liên danh
Tại sao cùng là một dấu câu, nhưng ở mỗi ví dụ lại có một tác dụng khác nhau?
Cùng là dấu gạch ngang nhưng tác dụng lại khác nhau như vậy là vì chúng ở những vị trí khác nhau trong
câu : giữa câu, đầu câu, giữa hai tên riêng
Vậy qua phân tích ví dụ, các em cho biết dấu gạch ngang có những tác dụng như thế nào ?



Dấu gạch ngang có những công dụng sau:

- Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu;

Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê;

- Nối các từ nằm trong một liên danh.
Câu d : Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren - Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại qủa quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren ; cái đó thì cũng có thể.
? Dấu gạch nối giữa các tiếng trong từ Va-ren được dùng để làm gì
Nối các tiếng
Trong tên riêng
nước ngoài
là từ mượn
? Va-ren là tên gọi người Việt Nam
hay tên người nước ngoài
? Dấu gạch nối có phải là dấu câu không
? Cách viết dấu gạch nối có gì khác so với dấu gạch ngang
? Từ Va-ren gồm bao nhiêu tiếng
Đến đây các em cho biết cần phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối ở những điểm nào?
Cần phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối :
Dấu gạch nối không phải là một dấu câu. Nó chỉ dùng để
nối các tiếng trong những từ mượn gồm nhiều tiếng.
- Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang.
Dấu gạch nối không phải là dấu câu. Nó chỉ là qui định về chính tả khi phiên âm các từ mượn của ngôn ngữ Ấn - Âu

BT 1 : SGK? 130
a) Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn
kêu trong đêm xanh , có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê
tình của cô gái đẹp như thơ mộng…
(Vũ Bằng)

b) Chỉ có anh lính dõng An Nam bồng súng
chào ở cửa ngục là cứ bảo rằng, nhìn qua chấn
song, có thấy một sự thay đổi nhẹ trên nét mặt
người tù lừng tiếng. Anh quả quyết – cái anh
chàng ranh mãnh đó – rằng có thấy đôi ngọn râu
mép người tù nhếch lên một chút rồi lại hạ xuống
ngay, và cái đó chỉ diễn ra có một lần thôi.
(Nguyễn Ái Quốc)

c) – Quan có cái mũ hai sừng
trên chóp sọ ! – Một chú bé con thầm thì.
– Ồ ! Cái áo dài đẹp chửa ! – Một chị
con gái thốt ra.
(Nguyễn Ái Quốc)

d) Tàu Hà Nội – Vinh khởi hành lúc 21 giờ.

e) Thừa thiên – Huế là một tỉnh giàu tiềm năng kinh doanh du lịch.

Câu c

Hai dấu gạch ngang đầu dòng : Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật

Hai dấu gạch ngang ở giữa dòng : đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích

Câu d:
Câu e: Nối các từ trong một liên danh.

Câu a
Câu b
Đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu
BT 2/ 131 Hãy nêu rõ công dụng của dấu gạch nối trong ví dụ dưới đây :

- Các con ơi, đây là lần cuối cùng thầy dạy các con. Lệnh từ Béc-lin là từ nay chỉ dạy tiếng Đức ở các trường vùng An-dát và Lo-ren…
(An-phông-xơ Đô-đê)
Dấu gạch nối dùng để nối các tiếng trong tên riêng nước ngoài (Bec-lin – An - dát – Lo-ren)
An-phông-xơ Đô-đê


Bài tập củng cố :

Dòng nào không nói lên công dụng của dấu gạch ngang ?

A) Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu

B) Để nối các tiếng trong những từ mượn gồm nhiều tiếng


C) Để nối các từ cùng nằm trong một liên danh

D) Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê


B
Hướng dẫn tự học:
Làm bài tập 3 SGK/ 131

Viết một đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng dấu gạch ngang và dấu

gạch nối

Học bài , chuẩn bị bài: Ôn tập tiếng việt : lập đề cương cho các nội

dung trong bảng thống kê
Bµi häc kÕt thóc t¹i ®©y c¸m ¬n
quý thầy cô và các em học sinh