Bài 30. Dấu gạch ngang

tiết 123: tiếng việt
Dấu gạch ngang
i. công dụng của dấu gạch ngang:
Ví dụ: ( SGK)
Trong các ví dụ sau, dấu gạch ngang dùng để làm gì?
a. Đẹp quá đi, mùa xuân ơi - mùa xuân của Hà Nội thân yêu [.].
=> Đánh dấu bộ phận chú thích trong câu.
b. Có người khẽ nói:
- Bẩm, dễ có khi đê vỡ!
Ngài cau mặt, gắt rằng:
- Mặc kệ!
=> Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật.
c. Dấu chấm lửng được dùng để:
- Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết;
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng;
- Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
=> Để liệt kê
d. Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren - Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể.
=> Nối các từ trong một liên danh.
2.Kết luận:Ghi nhớ
Dấu gạch ngang có những công dụng sau:
+ Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu;
+ Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê;
+ Nối các từ trong một liên danh.
Bài tập 1 ( SGK) : Hãy nêu rõ công dụng của dấu gạnh ngang trong những câu dưới đây:
a. Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân Hà Nội - là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng.

b. Chỉ có anh lính dõng An Nam bồng súng chào ở cửa ngục là cứ bảo rằng, nhìn qua chấn song, thấy một sự thay đổi nhẹ trên nét mặt người từ lừng tiếng. Anh quả quyết - cái anh chàng ranh mãnh đó - rằng có thấy đôi ngọn râu mép người tù nhếch lên rồi lại hạ xuống ngay, và cái đó chỉ diễn ra có một lần thôi.

c. - Quan có cái mũ hai sừng trên chóp sọ! - Một chú bé con thầm thì.
- ồ! Cái áo dài đẹp chửa! - Một chị con gái thốt ra.

d. Tàu Hà Nội - Vinh khởi hành lúc 21 giờ.

e. Thừa Thiên - Huế là một tỉnh giàu tiềm năng kinh doanh du lịch.
=> Đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích.
=> Đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích.
=> Đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích và lời nói trực tiếp của nhân vật.
=> Nối các bộ phận trong một liên danh
=> Nối các bộ phận trong một liên danh
II. Phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối:
Ví dụ: (SGK)
Trong ví dụ sau dấu gạch nối giữa các tiếng trong từ Va-ren được dùng để làm gì?
d. Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren - Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể.
=> Nối các tiếng trong một từ mượn gồm nhiều tiếng.
Cách viết dấu gạch nối có gì khác với dấu gạch ngang?
Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang.
2. Kết luận : Ghi nhớ
+ Dấu gạch nối không phải là một dấu câu. Nó chỉ dùng để nối các tiếng trong những từ mượn gồm nhiều tiếng.
+ Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang.
Bài tập 2 (SGK) : Hãy nêu rõ công dụng của dấu gạch nối trong ví dụ dưới đây:
- Các con ơi, đây là lần cuối cùng thầy dạy các con. Lệnh từ Béc-lin là từ nay chỉ dạy tiếng Đức ở các trường vùng An-dát và Lo-ren.
=> Nối các tiếng trong từ phiên âm tiếng nước ngoài.
III. Luyện tập:
Bài tập 3 ( SGK):
- Đặt câu có dùng dấu gạch ngang:
a, Nói về một nhân vật trong vở chèo Quan Âm Thị Kính
b, Nói về cuộc gặp mặt của đại diện học sinh cả nước.
a, Thị Kính – người con gái ngoan hiền đó – bị đuổi ra khỏi nhà chồng chỉ vì nghèo khó hơn là bị nghi cho giết chồng.
b, Hôm nay, tại Hà Nội diễn ra cuộc gặp mặt của đại diện học sinh– những người đạt giải nhất trong các kỳ thi quốc gia.
Hướng dẫn học ở nhà:
- Học thuộc ghi nhớ
- Soạn bài: Ôn tập tiếng Việt
+ Ôn lại các kiến thức đã học.
+ Xem lại các dạng bài tập.