Bài 3. Từ láy

Chào mừng các thầy cô giáo
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Trình bày các loại từ ghép.
2. Phân loại các từ ghép sau:
Sách vở, quả mơ, nhà cửa, bảng đen, sông suối.
sách vở
nhà cửa
sông suối
quả mơ
bảng đen
TỪ LÁY

- Em cắn chặt môi im lặng, mắt lại đăm đăm nhìn khắp sân trường, từ cột cờ đến tấm bảng tin và những vạch than vẽ ô ăn quan trên hè gạch.
Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe.
( Cuộc chia tay của những con búp bê – Khánh Hoài)
Các từ láy sau đây có gì giống nhau và khác nhau về đặc điểm âm thanh?
đăm đăm:
mếu máo:
liêu xiêu:
Láy lại tiếng gốc
Láy bộ phận phụ âm m
Láy bộ phận vần iêu
Phân loại
đăm đăm:
mếu máo:
Láy lại tiếng gốc
Láy bộ phận phụ âm m
Liêu xiêu: Láy bộ phận vần iêu

Láy toàn bộ
Láy bộ phận

- Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn tôi.
Cặp mắt đen của em lúc này buồn thăm thẳm, hai bờ mi đã sưng mọng lên vì khóc nhiều.

Thảo luận nhóm 2 - thời gian: 2p
? Vì sao các từ láy bần bật, thăm thẳm trong đoạn trích trên không nói được là bật bật, thẳm thẳm.
bật bật  bần bật : biến đổi phụ âm cuối
để tạo sự hài hòa về âm thanh.

- thẳm thẳm  thăm thẳm : biến đổi thanh điệu để tạo sự hài hòa về âm thanh.
Ghi nhớ 1
-Từ láy có 2 loại: Từ láy toàn bộ và từ láy bộ phận.

Từ láy toàn bộ: các tiếng lặp lại nhau hoàn toàn; cũng có một số trường hợp tiếng đứng trước biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm cuối.

Từ láy bộ phận: giữa các tiếng có sự giống nhau về phụ âm đầu hoặc phần vần.
1/ Nghĩa của từ láy ha hả, oa oa, tích tắc, gâu gâu được tạo thành do đặc điểm gì về âm thanh ?

+ ha hả: âm thanh tiếng cười lớn.
+ oa oa: tiếng khóc to của trẻ con.
+ tích tắc: tiếng kim đồng hồ chạy.
+ gâu gâu: tiếng chó sủa
Tạo nghĩa dựa vào sự mô phỏng âm thanh.

2/ Các từ láy trong mỗi nhóm
a. Lí nhí, li ti, ti hí
b. Nhấp nhô, phập phồng, bập bềnh
có điểm gì chung về âm thanh và ý nghĩa ?

+ lí nhí : nói nhỏ.
+ li ti: tính chất nhỏ nhất.
+ ti hí: nhìn cặp mắt mở bé.
 Đặc điểm chung: biểu thị cái nhỏ bé, nhỏ nhẹ. Đó là do nguyên âm “i” có độ mở nhỏ nhất. Lặp nguyên lại phần vần (nguyên âm i)
+ Tạo nghĩa dựa vào khuôn vần ( độ mở của vần).
+ nhấp nhô: khi nhô lên, khi hạ xuống
+ bập bềnh: khi nổi, khi chìm
+ phập phồng: khi phồng, khi xẹp
 tiếng gốc đứng sau, tiếng đứng trước lặp lại phụ âm đầu của tiếng gốc và mang vần “âp”
+ Biểu thị một trạng thái vận động liên tục, lúc lên, lúc xuống.
3/ So sánh nghĩa của các từ láy mềm mại, đo đỏ với nghĩa của các tiếng gốc làm cơ sở cho chúng: mềm, đỏ.


+ mềm mại và mềm: mềm mại mang sắc thái biểu cảm hơn.
+ đỏ và đo đỏ: đo đỏ mang sắc thái giảm nhẹ hơn.





Ghi nhớ 2
- Nghĩa của từ láy được tạo thành nhờ đặc điểm âm thanh của tiếng và sự hòa phối âm thanh giữa các tiếng. Trong trường hợp từ láy có tiếng có nghĩa làm gốc thì nghĩa của từ láy có thể có những sắc thái riêng so với tiếng gốc như sắc thái biểu cảm, sắc thái giảm nhẹ hoặc nhấn mạnh,…
Bài tập 1: Tỡm các từ láy và sắp xếp theo bảng phân loại các từ láy trong đoạn van sau:
Mẹ tôi, giọng khản đặc, từ trong màn nói vọng ra:
Thôi, hai đứa liệu mà đem chia đồ chơi ra đi.
Vừa nghe thấy thế, em tôi bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhỡn tôi. Cặp mắt đen của em lúc này buồn tham thẳm, hai bờ mi đã sưng mọng lên vỡ khóc nhiều.
Dêm qua, lúc nào chợt tỉnh, tôi cũng nghe tiếng nức nở, tức tưởi của em. Tôi cứ phải cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc to, nhưng nước mắt cứ tuôn ra như suối, ướt đầm cả gối và hai cánh tay áo.
Sáng nay dậy sớm, tôi khẽ mở cửa, rón rén đi ra vườn, ngồi xuống gốc cây hồng xiêm. Chợt thấy động phía sau, tôi quay lại: em tôi đã theo ra từ lúc nào. Em lặng lẽ đặt tay lên vai tôi. Tôi kéo em ngồi xuống và khẽ vuốt lên mái tóc.
Chúng tôi cứ ngồi im như vậy. Dằng đông, trời hửng dần. Nh?ng bông hoa thược dược trong vườn đã thoáng hiện trong màn sương sớm và bắt đầu khoe bộ cánh rực rỡ của mỡnh. Lũ chim sâu, chim chiền chiện nhảy nhót trên cành và chiêm chiếp hót. Ngoài đường, tiếng xe máy, tiếng ô tô và tiếng nói chuyện của nh?ng người đi chợ mỗi lúc một ríu ran. Cảnh vật vẫn cứ như hôm qua, hôm kia thôi mà sao tai họa giáng xuống anh em tôi nặng nề như thế này.
bần bật
thăm thẳm
chiêm chiếp
rực rỡ, rón rén
lặng lẽ, ríu ran
nặng nề
nức nở
tức tưởi
Nhảy nhót
Bài tập 2: Diền các tiếng láy vào trước hoặc sau các tiếng gốc để tạo ra từ láy:
.......... ló .............. thấp
.......... nhỏ .............. chếch
nhức ......... ............ ách
............khác
lấp
thõm
khang
nhúi
nho
anh
chênh
3/ Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống :
a/ nhẹ nhàng b/ nhẹ nhõm
a/ xấu xa
b/ xấu xí
a/ tan tành
b/ tan tác
4/ Đặt câu:
Cô ấy có dáng người nhỏ nhắn.
Đó chỉ là việc nhỏ nhặt, không đáng kể.
Em nói nhỏ nhẻ vào tai tôi.
Bạn Nam tính tình ích kỉ, nhỏ nhen.
Món tiền nhỏ nhoi ấy có đáng là bao.
6/ Các từ máu mủ, mặt mũi, tóc tai, râu ria, khuôn khổ,ngọn ngành, tươi tốt, nấu nướng, ngu ngốc, học hỏi, mệt mỏi, nảy nở là từ ghép hay láy?
6/ Các từ như chùa chiền, no nê, rơi rớt, học hành là từ ghép.
chùa: (từ cỗ) nghĩa tương đương là chùa
Nê: chán. Ăn quá no
Rớt: rơi một ít. Cũng có nghĩa là rơi
Hành: thực hành
Xem hình và đặt câu có dùng từ láy thích hợp.
Sương mù lãng đãng khắp nơi.
Mây bay mù mịt trên núi đồi
Đường đèo quanh co, khúc khuỷu
Cánh đồng lúa xanh mơn mởn
Sóng dâng cuồn cuộn
Thác nước chảy róc rách
Vịnh Hạ Long đẹp lộng lẫy.
Trời mưa tầm tả
Ánh đèn leo lét trong đêm khuya
Nước chảy ào ào như suối
Dòng sông lấp lánh ánh trăng
Cây thông lung linh huyền ảo
Những bông hoa rung rinh trong gió
TỪ PHỨC
TỪ GHÉP
TỪ LÁY
TỪ
GHÉP
ĐẲNG
LẬP
TỪ
GHÉP
CHÍNH
PHỤ
TỪ
LÁY
TOÀN
BỘ
TỪ
LÁY
BỘ
PHẬN
Nhận diện từ láy trong một
văn bản đã học.
Soạn bài : Quá trình tạo lập
văn bản
Xem và trả lời các câu hỏi
SGK/ 17  19
DẶN DÒ
TRÊN CON ĐƯỜNG THÀNH CÔNG
KHÔNG CÓ DẤU CHÂN CỦA KẺ LƯỜI BIẾNG
XIN CHÀO TẠM BIỆT
Chào mừng các thầy cô giáo