Bài 3. Quá trình tạo lập văn bản

Mạch lạc trong văn bản là gì?
Các điều kiện để một văn bản có tính mạch lạc?
Tình huống
Em được nhà trường khen thưởng về thành tích học tập. Tan học em muốn về nhà để báo tin vui cho cha mẹ. Em sẽ kể cho mẹ nghe em đã cố gắng như thế nào để có được kết quả học tập tốt như hôm nay. Em tin rằng mẹ sẽ vui và tự hào về đứa con yêu quý của mẹ
Trong tình huống trên em xây dựng một văn bản nói hay viết?
Nếu em chọn văn bản nói thì văn bản ấy nói về nội dung gì? Nói cho ai? Để làm gì?
Tình huống
Em được nhà trường khen thưởng về thành tích học tập. Tan học em muốn về nhà để báo tin vui cho cha mẹ. Em sẽ kể cho mẹ nghe em đã cố gắng như thế nào để có được kết quả học tập tốt như hôm nay. Em tin rằng mẹ sẽ vui và tự hào về đứa con yêu quý của mẹ
Nội dung: giải thích lí do đạt kết quả tốt trong học tập.
Đối tượng: nói cho mẹ nghe
Mục đích: để mẹ vui và tự hào về đứa con của mẹ
Đề 1
Em con ham chơi điện tử
nên bỏ bê việc học hành.
Con hãy viết một bức thư
khuyên nhủ em.
Chat
Game
Tình huống 1
Đề 2
Vì đi trọ học xa
nên em con rất nhớ nhà,
ảnh hưởng tới kết quả học tập.
Con hãy viết một bức thư
động viên em.
Tình huống 2
Viết cho em, đứa em – ham chơi
Viết cho em, đứa em - nhớ nhà
- Mục đích
Viết để khuyên nhủ em từ bỏ đam mê xấu
Viết để động viên em vượt qua nỗi nhớ, cố gắng học tốt
- Nội dung
Viết về tác hại của trò chơi điện tử
Thông cảm, sẻ chia và động viên em nỗ lực học tập
- Cách thức
Phân tích bảo ban bằng lí lẽ
Tâm tình, thuyết phục bằng tình cảm
- Đối tượng
Đề 1
Đề 2
Định hướng
Bước 1: Định hướng văn bản
Lí do viết thư: Lo lắng trước tình trạng đam mê điện tử của em.
Mở bài
Lí do viết thư: Thương nhớ em và lo lắng khi em không yên tâm học tập.
Đề 1
Bố cục
Đề 2
Bước 2: Xây dựng bố cục
Cảnh báo về tác hại của trò chơi điện tử:
Lãng phí thời gian, sức lực, tiền bạc
Ảnh hưởng tới kết quả học tập
Dễ bị tiêm nhiễm văn hoá không lành mạnh, ảnh hưởng tới quá trình hình thành nhân cách sau này.
Thái độ của mọi người trước sự đam mê điện tử của em:
Bố mẹ buồn rầu
Thầy cô thất vọng
Anh (chị) lo lắng
Trách nhiệm hiện tại của bản thân em:
Tu dưỡng đạo đức
Chăm lo học tập
Tình yêu và sự hi vọng của gia đình dành cho em:
Luôn yêu thương em.
Mong muốn em học tốt
Hi vọng em sớm trưởng thành, độc lập.
Giải pháp giúp em vơi nỗi nhớ nhà: viết thư, gọi điện, tranh thủ về thăm nhà,…
Thuyết phục em chuyển hoá nỗi nhớ thành động lực học tập
Hăng say học tập sẽ át đi nỗi nhớ
Học tập tốt là món quà tinh thần lớn tặng gia đình
Thân bài
Đề 1
Bố cục
Đề 2
Bước 2: Xây dựng bố cục
Mong em từ bỏ đam mê điện tử để chăm lo học tập tốt
Kết bài
Chúc em nghị lực hơn và có kết quả học tập tốt
Yêu cầu về hình thức: đúng chính tả, ngữ pháp, có tính liên kết và mạch lạc.
Học sinh tự kiểm tra việc thực hiện các bước 1, 2, 3. Sửa chữa các phần sai và bổ sung các phần thiếu.
Bước 2: Xây dựng bố cục
Bước 3: Diễn đạt các ý ghi trong bố cục
Yêu cầu về nội dung: sát với bố cục, đầy đủ ý.
Bước 4: Kiểm tra
Đề 1
Bố cục
Đề 2
Nhiệm vụ
Cụ thể
1
Định hướng văn bản
Về đối tượng: Nói, viết cho ai ?
Về mục đích: Để làm gì ?
Về nội dung: Về cái gì ?
Về cách thức: Như thế nào ?
2
Xây dựng bố cục
Yêu cầu: rành mạch, hợp lí, đúng định hướng ở bước 1
3
Diễn đạt các ý đã ghi trong bố cục
Hình thức: Lời văn trong sáng, có tính liên kết và mạch lạc.
Nội dung: chính xác, sát với bố cục.
Bước
4
Kiểm tra
Việc thực hiện các bước 1, 2, 3; sửa chữa những sai sót, bổ sung các ý còn thiếu.
Ghi nhớ: Quá trình tạo lập văn bản
Bài tập 2 (SGK trang 46):
Bài viết của bạn không phù hợp vì bạn đã định hướng sai ở trong bước 1. Cụ thể như sau:
Viết cho thầy cô
Viết cho bạn bè
- Mục đích
Viết để tường thuật lại quá trình học tập của bản thân.
Viết để truyền kinh nghiệm học tốt.
- Nội dung
Báo cáo thành tích học tập.
Báo cáo kinh nghiệm học tập.
- Cách thức
Xưng hô thầy – em (con).
Xưng hô bạn - mình
- Đối tượng
Định hướng sai
Định hướng đúng
Yêu cầu định hướng
Bài tập 2 : Bài viết của bạn chưa phù hợp
Viết cho thầy cô
Viết cho bạn bè
Mục
đích
Viết để tường thuật lại quá trình học tập của bản thân.
Viết để truyền kinh nghiệm học tốt.
Nội dung
Báo cáo thành tích học tập.
Báo cáo kinh nghiệm học tập.
Cách
thức
Xưng hô thầy – em (con).
Xưng hô bạn - mình
Đối tượng
Định hướng
sai
Định hướng đúng
Yêu cầu định hướng
Bài tập 3 : Cách trình bày dàn bài
a/ Dàn bài là một cái sườn ( đề cương ) để người viết dựa vào đó tạo lập văn bản, chứ chưa phải là văn bản. Do đó, dàn bài chỉ cần ghi ý, không cần viết thành những câu hoàn chỉnh và liên kết chặt chẽ với nhau.
b/ Các phần, các mục lớn nhỏ trong dàn bài được phân biệt với nhau qua một hệ thống kí hiệu nhất quán và việc trình bày các mục phải thống nhất, rõ ràng, rành mạch, hợp lí.
Dàn bài đại cương :
I/ Mở bài : …
II/ Thân bài :
1/ Ý lớn 1 :
- Ý nhỏ 1
- Ý nhỏ 2 …
2/ Ý lớn 2 :
- Ý nhỏ 1
- Ý nhỏ 2 …
III/ Kết bài :…
Bài tập 4 : Để viết bức thư phải thực hiện lần lượt 4 bước tạo lập văn bản.
Bước 1: Định hướng chính xác
Viết cho bố
- Mục đích
Viết để xin lỗi bố
- Nội dung
Thể hiện nỗi ân hận và xin được bố tha thứ
- Cách thức
Chân thành, hối lỗi.
- Đối tượng
Thân bài :
- Ý lớn 1 : Bày tỏ sự ân hận
Ân hận vì đã nói lời thiếu lễ độ
Ân hận vì đã làm bố mẹ buồn
Ân hận vì vi phạm đạo làm con
- Ý lớn 2 : Xin được tha thứ
Nhận lỗi
Tự đặt hình phạt cho bản thân
Xin bố tha thứ

Kết bài : Lời hứa không tái phạm

Bước 2 : Tìm ý, Xây dựng bố cục
Mở bài : Lí do viết thư

Bước 3 : Diễn đạt các ý thành bài văn.
Bước 4 : Kiểm tra.

CỦNG CỐ
- Muốn tạo lập một văn bản, ta cần thực hiện mấy bước ?
- Nêu các bước để tạo lập một văn bản.
DẶN DÒ
Tập viết một đoạn văn có tính
mạch lạc.
Viết bài Tập làm văn số 1 ở nhà
( tuần sau nộp )
Đề : Em hãy kể về một thầy ( hay cô ) mà em yêu mến trong những năm học ở mái trường THCS Bình Mỹ.
Xin trân trọng cảm ơn Quý Thầy Cô !
Cảm ơn các em học sinh !