Bài 3. Ca dao, dân ca. Những câu hát về tình cảm gia đình

Ngữ văn 7
Ngữ văn 7
Ngữ văn 7
- Hai thuật ngữ ca dao và dân ca tuy có ranh giới nhất định nhưng đều chỉ những bài hát dân gian.
- Ca dao, dân ca thuộc loại trữ tình.
- Ca dao, dân ca có truyền thống, bền vững.
Trong chủ đề chung tình cảm gia đình, mỗi bài có một nội dung tình cảm riêng. Chỉ rõ tình cảm của từng bài ?
- Nỗi nhớ mẹ nơi quê nhà
- Nỗi nhớ và yêu kính ông bà
- ơn nghĩa công lao của cha mẹ
- Tình anh em ruột thịt
Lời của từng bài ca dao là lời của ai nói với ai? Tại sao em lại khẳng định như vậy?
Bài 1: Là lời của người mẹ khi ru con, nói với con.
Bài 2: Là lời người con gái lấy chồng xa quê, nói với mẹ và quê mẹ.
Bài 3: Là lời của cháu con nói với ông bà (hoặc nói với người thân) về nỗi nhớ ông bà.
Bài 4: Có thể là lời của ông bà, hoặc cô bác nói với cháu, của cha mẹ nói với con hoặc của anh em ruột thịt tâm sự với nhau.
Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!

Nội dung: Nhắc nhở về công lao trời biển của cha mẹ đối với con và bổn phận, trách nhiệm của kẻ làm con trước công lao to lớn ấy.
Nghệ thuật :
+ Thể hiện trong hình thức lời ru, câu hát ru.
+ Âm điệu tâm tình, thành kính, sâu lắng.
+ Lối nói ví quen thuộc. Dùng những hình ảnh to lớn, cao rộng không cùng của thiên nhiên để diễn tả công ơn sinh thành, nuôi dạy của cha mẹ.
+Công cha, nghĩa mẹ còn được thể hiện ở chín chữ cù lao.
+Thể thơ lục bát
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Ngó về quê mẹ ruột đau chín chiều
Nội dung
- Là tâm trạng, nỗi lòng người con gái lấy chồng xa quê nhớ mẹ nơi quê nhà.
Nghệ thuật :
-Thời gian buổi chiều, không phải một buổi mà nhiều buổi chiều-> gợi buồn, gợi nhớ.
-Không gian là ?ngõ sau??, nơi vắng lặng, heo hút.
->gợi nghĩ đến cảnh ngộ cô đơn của nhân vật, số phận của người phụ nữ trong gia đình dưới chế độ gia trưởng phong kiến và sự che giấu nỗi niềm riêng.
Bài ca rất giản dị, mộc mạc vậy mà đau khổ, xót xa đến nhức buốt.
Ngó lên nuộc lạt mái nhà
Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ông bà bấy nhiêu.
Nội dung:
- Diễn tả nỗi nhớ và sự yêu kính đối với ông bà.
Hình thức:
+ So sánh (so sánh mức độ).
+ Nhóm từ ?Ngó lên?? ->sự trân trọng, tôn kính.
+ Hả so sánh ?nuộc lạt mái nhà??-> sự nối kết bền chặt, không tách rời của sự vật cũng như của tình cảm huyết thống và công lao gây dựng ngôi nhà, gây dựng gia đình của ông bà đối với con cháu.
+ Hình thức so sánh mức độ (bao nhiêu?.bấy nhiêu) gợi nỗi nhớ da diết, khôn nguôi.
+ Âm điệu thể thơ lục bát phù hợp, hỗ trợ cho sự diễn tả tình cảm trong bài ca.
Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
Nội dung
- Là tiếng hát về tình cảm anh em thân thương, ruột thịt.
Hình thức:
+ Hình ảnh so sánh ?như thể tay chân??
-> sự gắn bó thiêng liêng của tình anh em.
Anh em phải hoà thuận để cha mẹ vui lòng, phải biết nương tựa lẫn nhau
Nghệ thuật
+Thể thơ lục bát
+ Âm điệu tâm tình, nhắn nhủ.
+ Các hình ảnh truyền thống quen thuộc
+Cả bốn bài đều là lời độc thoại, có kết cấu một vế.
Ghi nhớ : SGK tr36.
Chọn một bài ca dao và nêu cảm nghĩ của em bằng một đoạn văn ngắn.