Bài 3. Ca dao, dân ca. Những câu hát về tình cảm gia đình

GV: Nguyễn Văn Du
CA DAO, DÂN CA
Những câu hát về tình cảm gia đình
Trường THCS Nguyễn Hiền
- Nội dung của ca dao dân ca rất phong phú, nó diễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân
- Nghệ thuật của ca dao dân ca là thơ trữ tình dân gian chân thực, hồn nhiên, giàu nhạc điệu, hình ảnh dễ thuộc, dễ nhớ
- Trong chương trình Ngữ văn 7 các em sẽ học các bài ca dao dân ca về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước, những câu hát than thân, châm biếm
* Lưu ý: Trong nền văn học cảu chúng ta có 1 số tác phẩm của 1 số tác giả được viết theo thể thơ này như:
"Tháp mười đẹp nhất bông sen" của Bảo Đinh Giang
" Trên trời mây trắng như bông" của Ngô văn Phú
Các em cần lưu ý để phân biệt tránh nhầm lẫn.
Bài ca dao số 1
Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Cấu trúc
A như B
Công cha
Nghĩa mẹ
Núi ngất trời
Nước ở ngoài biển Đông
như
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
Chín chữ cù lao
Sinh (đẻ)
Cúc (nâng đỡ)
Phủ ( vuốt ve)
Súc ( cho bú, cho ăn)
Trưởng (nuôi cho lớn)
Dục (dạy dỗ)
Cố ( trông nom, đoái hoài)
Phục ( theo dõi tính tình mà uốn nắn)
Phúc ( che chở)

"Có nuôi con mới biết lòng cha mẹ", bởi
công lao cha mẹ chăm nuôi con vất vả
nhiều bề. Chín chữ cù lao mà con phải
nhớ là một cách thể hiện tấm lòng thành
kính, mến yêu cha mẹ của con cái. Không
chỉ vậy, làm con phải hiếu thảo với cha
bằng chính những hành động cụ thể của
mình, phải chăm lo báo hiếu với cha mẹ
- đó mới là tấm lòng hiếu thảo của phận
làm con.








- Hai câu đầu là lời ngợi ca công lao cha mẹ, hai câu sau là lời nhắn nhủ cho những ngưười con phải ý thức đền đáp công ơn sinh thành ấy. Phận làm con phải đặt chữ hiếu làm đầu, nghĩa là phải kính cha yêu mẹ và sống sao cho xứng đáng với công ơn trời bể của cha mẹ, của chín chữ cù lao.






Bài tập nhanh: Tìm những câu ca dao nói về công ơn to lớn của cha mẹ.













1. Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

2. Con người có tổ có tông
Như cây có cội như sông có nguồn

3. Ơn cha nghĩa mẹ năng chiều
Ra công báo đáp ít nhiều phận con.

4. Nuôi con cho được vuông tròn
Mẹ thầy dầu dãi xương mòn gối long
Con ơi cho trọn hiếu trung
Thảo ngay một dạ kẻo huống công mẹ thầy

5. Ơn cha nặng lắm ai ơi
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
Nhà em có vại cà đầy
Có ao rau muống có đầy chum tương
Dù không mĩ vị cao lương
Trên thờ cha mẹ dưới nhường anh em
Một nhà vui vẻ êm đềm
Đói no tùy cảnh không luồn lụy ai
Ba năm bú mớm con thơ
Kể công cha mẹ biết cơ ngần nào
Dạy rằng chín chữ cù lao
Bể sâu không ví trời cao không bì
Anh ơi em bảo anh này
Công cha nghĩa mẹ cao dày chớ quên.
Gió mùa thu mẹ ru con ngủ
Năm canh dài mẹ thức cả năm
Bài ca dao số 2.
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.








Đứng ở ngõ sau / trông về quê mẹ.


Ruột đau chín chiều








Câu hỏi thảo luận: Vì sao người con gái lấy chồng xa quê trông về quue mẹ lại thương nhớ, đớn đau đến quặn thắt lòng như vậy?











- Đây là tình trạng của nhiều phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ phải sống trong gia đình nhà chồng không hạnh phúc, nhớ nhà, nhớ cha mẹ muốn về thăm nhưng không về được, con đường về que mẹ thăm nom cha mẹ dường như bị đóng chặt, phải kìm nén mọi nỗi nhớ thương. Cụm từ " trông về" chỉ một động tác, một cử chỉ đơn điệu nhưng thể hiện biết bao tâm trạng nhớ, thương, buồn đau, mong mỏi











- Bài ca dao thể hiện một cách sâu lắng và xót xa tâm trạng nhớ quê hương, gia đình của một người con gái lấy chồng xa. Xa nơi chôn rau cắt rốn, xa những người thân yêu, người con gái nhớ thương vô cùng. Mỗi chiều, cô ra ngóng về quê, hưướng cả lòng mình về nơi thân yêu ấy. Thế nhưng, tất cả cứ xa vời. Khoảng cách xa vời là điều không tưưởng, cô chỉ biết hi vọng rồi lại thất vọng, nhưng cũng không ngừng hi vọng.Từ nỗi nhớ trở thành nỗi đau quặn thắt lòng.
Bài ca dao số 3
Ngó lên nuộc lạt mái nhà,
Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ông bà bấy nhiêu.









- Tác giả dân gian đã lấy một hình ảnh cụ thể
( nuộc lạt) để diễn tả cái trìu tượng (nỗi nhớ thương thấm thía của lòng người), đồng thời để gửi gắm ý nghĩa vai trò tình cảm của ông bà như mái nhà luôn che chở giúp đỡ con cháu
Bài ca dao số 4
Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hòa thuận hai thân vui vầy
Trong một gia đình, anh chị em là những người ruột thịt gần gũi nhau
nhất.Sự hòa thuận, thương yêu, đùm bọc nhau giữa những người con
trong gia đình là niềm vui, hạnh phúc của cha mẹ. Anh chị em phải gắn
bó với nhau như chân liền với tay trên cùng một cơ thể, không thể tách
rời. Đó chính là yếu tố giúp cho gia đình hòa thuận, hạnh phúc.






























Tổng kết
1. Nghệ thuật:
- Thể thơ lục bát uyển chuyển
- Ngôn ngữ bình dị, dịu êm
- Hình ảnh giàu sức biểu cảm
- Nghệ thuật so sánh đặc sắc
2. Nội dung:
- Những câu hát về tình cảm gia đình, như những lời ru ngọt ngào của bà của mẹ, đã thể hiện sâu sắc,thấm thía tình cảm con cháu với ông bà, cha mẹ, tình nghĩa anh em gắn bó- Một truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam










Bài tập: Theo em bổn phận của người làm con trong gia đình phải làm gì để đền đáp công lao to lớn của ông bà, cha mẹ?
Em đã làm được những gì?










Gợi ý:
Công lao của cha mẹ là trời biển..phận làm con phải biết đền đáp công ơn đó:
- Nhớ, kính trọng, biết ơn.
- Giúp đỡ cha mẹ..
- Anh em phải biết yêu thương, hoà thuận.
- Học tập thật giỏi..