Bài 3. Ca dao, dân ca. Những câu hát về tình cảm gia đình

CHÀO MỪNG CÁC EM HỌC SINH
KIỂM TRA BÀI CŨ
? Đọc thuộc 2 bài ca dao trong chùm ca dao về quê hương đất nước con người?
? Các bài ca ấy giúp em hiểu thêm gì về quê hương đất nước?
? Tìm các từ láy có trong bài ca dao em đã học?
I/ Tìm hiểu chung :

- Th? lo?i tr? tỡnh dõn gian, k?t h?p l?i v� nh?c, di?n t? d?i s?ng tỡnh c?m c?a con ngu?i.

1. Khái niệm
Ca dao
Là lời thơ của dân ca và các bài thơ mang phong cách thơ dân gian ( th? ca dao ).


Dân ca
Là những sáng tác dõn gian kết hợp lời và nhạc.
* So sánh

B�i ca dao Tr?ng com
Tr?ng com khộo v? nờn vụng
M?t b?y con sớt l?i sụng di tỡm
Thuong ai con m?t lim dim
M?t b?y con nh?n di tỡm giang to .

Bài dân ca Trống cơm
Tình bằng có cái trống cơm khen ai khéo vỗ ấy mấy vông nên vông. Một bầy tang tình con sít, ấy mấy lội, lội sông, ấy mấy đi tìm. Em nhớ thương ai, đôi con mắt ấy mấy lim dim. Một bầy tang tình con nhện ới a, ấy mấy giăng tơ, giăng tơ ấy mấy đi tìm em nhớ thương ai. Duyên nợ khách tang bồng. Duyên nợ khách tang bồng.
Một số làn điệu dân ca các vùng miền :
- Hát quan họ Bắc Ninh
- Hát ghẹo Phú Thọ
- Hát giặm Nghệ Tĩnh
- Hát bài chòi Quảng Nam
- Hỏt x?m
- Ca trự
- Ca Huế ( cỏc di?u lớ )
- Hò Huế
- Dân ca Nam Bộ ( cỏc di?u lớ )
- Hát ru .
2. Phương thức biểu đạt
- PT Bi?u c?m v?i nhi?u hỡnh th?c th? hi?n : hỏt ru,
d?i dỏp, ch�o m?i
3. Nội dung phản ánh
- Tỡnh c?m gia dỡnh, tỡnh yờu quờ huong d?t nu?c,
Cu?c s?ng lao d?ng sx, ch?ng phong ki?n...
Bài 1 :
Công cha như núi ngất trời
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi !

II/ Đọc – hiểu văn bản :
1. Đọc, chú thích
Bài 4 :
Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy.
Bài 1 : Là lời của mẹ ru con, nói với con.
Bài 4 : Lời của ụng b�, cha mẹ, cụ bác ... nói với con cháu ho?c c?a anh em ru?t th?t núi v?i nhau.
a. B�i 1 :
Cụng cha nhu nỳi ng?t tr?i
Nghia m? nhu nu?c ? ngo�i bi?n Dụng

2. Phân tích
Phép so sánh => dùng cái bao la vô tận của thiên nhiên gợi công lao của cha mẹ là to lớn không gì có thể sánh bằng
NT: ẩn dụ => đề cao, ca ngợi công lao cha mẹ từ đó giáo dục lòng biết ơn.
* KL:
Phép so sánh, ẩn dụ và thể thơ lục bát quen thuộc => bài ca dao đã ngợi ca công lao của cha mẹ. Răn dạy con cháu phải ghi lòng tạc dạ, báo đáp công lao ấy.
Núi cao biển rộng mênh mông
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
- Nuôi con mẹ héo vóc hình
Cạn bầu sữa ngọt mà tình không vơi.
- Lên non mới biết non cao
Nuôi con mới biết công lao mẫu từ.
- Ngày nào em bé cỏn con
Bây giờ em đã lớn khôn thế này.
Cơm cha, áo mẹ, chữ thầy
Nghĩ sao cho bõ những ngày ước ao.
…


Những bài ca dao có nội dung tương tự
B. Bài 4 :
Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân

- NT: điệp từ
=> khẳng định tình cảm anh em thân thương; mối quan hệ ruột thịt, sự gắn bó thiêng liêng.
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hòa thuận hai thân vui vầy
- NT: so sánh => khẳng định lại mối quan hệ máu mủ ruột già
=>Lời răn dạy cụ thể: anh em phải hòa thuận, phải biết đoàn kết, nương tựa vào nhau, thương yêu nhau, che chở cho nhau như sự hài hòa gắn bó của tay với chân trong một cơ thể. Cơ thể đó chính là gia đình để cha mẹ vui lòng.
- Anh em như thể chân tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.
- Khôn ngoan đá đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.


Tìm những bài ca dao có nội dung tương tự
- Ch? em nhu chu?i nhi?u t�u
T?m l�nh che t?m rỏch, d?ng núi
nhau n?ng l?i.
.
3. Tổng kết
a. Nghệ thuật
- Sử dụng thể thơ lục bát ngọt ngào.
- Dùng phép so sánh, ẩn dụ, điệp từ.
- Âm điệu tâm tình, nhắn nhủ.
- Cả hai bài đều là lời độc thoại.
b. Nội dung
- Ca ngợi: + Công lao của cha mẹ
+ Tình cảm anh em
- Giáo dục lòng biết ơn và tình cảm yêu thương
Học thuộc các bài ca dao đã học.

2.Sưu tầm các bài ca dao cùng hệ thống.
3.Soạn bài Ca dao về quê hương đất nước
4. Củng cố
? Những bài ca dao này có ý nghĩa gì đối với chúng ta?
? Cách điễn đạt những t/c đó có gì đặc biệt?
5. Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc các bài ca dao đã học.
- Sưu tầm một số bài ca dao có nội dung tương tự.
- Soạn bài : Những câu hát về tình yêu quê hương , đất nước , con người
- Xem và trả lời các câu hỏi SGK/ 39,40
XIN CHÀO
TẠM BIỆT