Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

PHÒNG GIÁO DỤC HUYỆN U MINH THƯỢNG
GV: VŨ QUÝ NGHỊ
TRU?NG THCS MINH THU?N 3
GIÁO ÁN DỰ THI GIÁO VIÊN GIỎI CẤP TRƯỜNG
KI?M TRA B�I CU
Thế nào là liệt kê ? Có các kiểu liệt kê nào ? Kể ra . Cho VD về kiểu liệt kê mà em vừa trình bày ?
* Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng lọat từ hay cụm từ cùng lọai để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm.
* Xét theo cấu tạo : Có 2 kiểu liệt kê
+ Theo từng cặp
+ Không theo từng cặp
* Xét theo ý nghĩa : Có 2 kiểu liệt kê
+ Tăng tiến
+ Không tăng tiến
vd : Sân trường em có trồng rất nhiều lọai cây như : Cây bàng, cây phượng, cây điệp…
Tiết 127
DẤU CHẤM LỬNG
VÀ DẤU CHẤM PHẨY
(…)
(;)
DẤU CHẤM LỬNG VÀ
DẤU CHẤM PHẨY
TIẾT 127
I – DẤU CHẤM LỬNG
a. Chúng ta có quyền tự hào vì những tranglịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,
(Hồ Chí Minh)
 Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết.

* Ví dụ SGK-121
…
b. Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời :
- Bẩm quan lớn đê vỡ mất rồi !
(Phạm Duy Tốn)
Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
c. Cuốn tiểu thuyết được viết trên bưu thiếp (Báo Hà Nội mới)
 Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ
…
…
…
a/ Nó nói nó không đến được. Nó bận lắm, bận ngủ
b/ Tin mới đây, tin mới là không có gì mới
Chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung hài hước, châm biếm
c/ Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống. [ ]
 Để trong dấu ngoặc đơn để chỉ ý lược bớt.
…
…
…
I – DẤU CHẤM LỬNG
- Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết.
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ. Chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung hài hước, châm biếm.
=> Học ghi nhớ 1 (SGK/122)



Bài tập 1/123 : Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới dây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì ?
a/ - Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
- Dạ, bẩm
- Đuổi cổ nó ra !
(Phạm Duy Tốn)
 Thể hiện chỗ lời nói ngập ngừng, ngắt quãng
…
b/ Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại
(Đào Vũ)
Thể hiện chỗ lời nói bỏ dỡ.
c/ Cơm áo, vợ, con, gia đình bó buộc y.
(Nam Cao)
 Tỏ ý còn nhiều sự việc, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết.
…
…
TIẾT 127
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
II – DẤU CHẤM PHẨY
Ví dụ (SGK/122)
a/ Cốm không phải thức quà của người vội ; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
 Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
b/ Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công ; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
(TheoTrường Chinh)
 Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
THẢO LUẬN
a/ Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
 Không thể thay được vì nếu thay thì nó sẽ làm cho câu trở thành câu đơn bình thường.

b/ Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công ; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
 Không thể thay được vì :
- Các phần liệt kê sau dấu chấm phẩy bình đẳng với các phần nêu trên.
- Nếu thay thì nội dung dễ bị hiểu lầm. Cụ thể :
Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới như sau :
… trung thành … đấu tranh …
ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng …
=> Nếu thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy thì ăn bám và lười biếng sẽ ngang bằng với trung thành … đấu tranh …

II – DẤU CHẤM PHẨY
Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp
- Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp

=> Học ghi nhớ 2 (SGK/122)
LUYỆN TẬP
Bài tập 2/123 : Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây :
a/ Dưới ánh trăng này,dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở giữa biển rọng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn.
(Thép Mới)
 Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
b/ Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi.
(Đào Vũ)
 Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
c/ Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay.
(Hoài Thanh)





 Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp.
Bài tập 3/123 : Viết đoạn văn về ca Huế trên sông Hương trong đó :

a/ Có câu dùng dấu chấm lửng.
b/ Có câu dùng dấu chấm phẩy.
Đọan văn tham khảo :
Đến Huế, thật là may mắn khi được nghe những điệu hò, điệu lí ngay trong một con thuyền bềnh bồng trên sông Hương. Huế là quê hương của hò đối đáp, hò giã gạo, hò xay lúa, hò ru em, …; Huế cũng là nơi có nhiều điệu lí : lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam, và rất nhiều làn điệu dân ca khác như nam ai, nam bình, tương tư khúc,… Trong âm điệu của ca Huế, có biết bao nhiêu là ý tình của người dân cố đô. Có bài sôi nổi, tươi vui; có bài bâng khuâng, tha thiết; lại cũng có bài nghe như tiếc thương, ai oán,… Có lẽ vì thế mà có người nói rằng, đến Huế mà không nghe ca Huế thì cũng là chưa biết gì về Huế.
CỦNG CỐ









































































1
2
3
6
5
4
a. Nói lên sự ngập ngừng của người viết.
b. Nói lên sự bí từ của người viết.
c. Tỏ ý còn nhiều cung bậc tình cảm chưa được kể ra hết của các thể điệu ca Huế.
Dấu chấm lửng được dùng trong đoạn văn sau có tác dụng gì ?
d. Tỏ ý người viết diễn đạt rất khó khăn.
Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm , bâng khuâng, có tiếc thương ai oán… Lời ca thong thả, trang trọng, trong sáng gợi lên tình người, tình đất nước, trai hiền, gái lịch.

c. Đánh dấu ranh giới giữa hai câu ghép có cấu tạo đơn giản.
d. Đánh dấu ranh giới giữa hai câu ghép có cấu tạo phức tạp.
Dấu chấm phẩy được dùng trong đoạn văn sau có tác dụng gì ?

a. Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
b. Đánh dấu ranh giới giữa hai câu đơn.

Cái thằng mèo mướp bệnh hen cò cử quanh năm mà không chết ấy, bữa nay tất đi chơi đâu vắng; nếu có nó ở nhà đã nghe thấy nó rên gừ gừ ở trên đầu ông đồ rau.
Bạn nhận được một tràng pháo tay !
Đoạn văn sau đây người ta quên dấu chấm phẩy và dấu chấm lửng, em hãy thêm các dấu đó cho đúng ?


Chị Thuận nấu cơm cho anh em ăn, làm người chị nuôi tần tảo chị chăm sóc anh em ốm và bị thương, làm người hộ lí dịu dàng, ân cần chị vá những tấm áo mặn mùi nước biển.
Điểm thưởng
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Chúc mung
Hãy đặt một câu có các loài vật trong bức tranh trên dùng dấu chấm lửng ?
H?c ghi nhớ (SGK/122)
Hoàn thành bài tập trong sách bài tâp.
Chuẩn bị bài : "D?U G?CH NGANG"
+ Tr? l?i cỏc cõu h?i ph?n I ,II
+ Ph?n III - Luy?n t?p:
- Nhúm 1, 2: B�i t?p 1+ 2
- Nhúm 3, 4: B�i t?p 2+ 3

DẶN DÒ
Kính chúc quý thầy cô mạnh khoẻ
chúc các em học giỏi