Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

a
a
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ HỌC SINH ĐẾ N DỰ !
NGỮ VĂN 7
Nguyễn Ngọc Tuấn
03/2011
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
Kỷ niệm ngày Quốc tế Phụ nữ 08/03 và ngày Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 26/03
a
2. Phép liệt kê trong câu văn sau có tác dụng gì ?
Sách của Lan để ở khắp mọi nơi trong nhà : trên giường, trên bàn học,
trên giá sách, trên bàn cơm, trên ghế dựa…
a. Nói lên tính chất khẩn trương của hành động.
b. Nói lên tính chất bề bộn của sự vật, hiện tượng.
c. Nói lên tính chất quyết liệt của hành động.
d. Nói lên sự phong phú của các sự vật, hiện tượng.
a
a
Đoạn văn sau đây dùng phép liệt kê nhằm mục đích gì ?
Dưới vườn, con chích bông chiếp chiếp chuyền từ luống rau diếp
sang bụi hành hoa. Đàn vành khuyên hót ríu ran lướt qua ngạc cây xoan
xuống khóm chuối ngự. Con vành khuyên, con bạc má đã ngửi thấy mùi
chuối thơm. Buồng chuối ngự vàng hây, con chào mào, con vàng anh
đã khoét võ từ lúc nào, ăn chưa hết, bỏ lại. ( Tô Hoài )
a. Miêu tả sự phong phú về màu lông của các loài chim.
b. Miêu tả sự đa dạng về tiếng hót của các loài chim.
c. Miêu tả sự đa dạng trong cách kiếm ăn của các loài chim.
d. Diễn tả linh hoạt, đáng yêu của những chú chim trong khu vườn nhỏ,
thể hiện một cái nhìn quan sát hết sức tinh tế của tác giả.
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
kiểm tra bài cũ
? Liệt kê là gì ?
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
? Liệt kê có những loại nào ? Hảy trình bày cụ thể mỗi loại ?
a
a
Tiết 119
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
a
a
I. DẤU CHẤM LỬNG.
a. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử
vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo,
Lê Lợi,Quang Trung…
( Hồ Chí Minh )


b. Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đẩm, tấtt tả chạy xông vào thở
không ra lời :
- Bẩm...quan lớn…đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn )


c. Cuốn tiểu thuyết được viết trên… bưu thiếp.
( Báo Hà Nội mới )
Làm giàu nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay châm biếm, hài hước.
=> Còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê.
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
a
Thể hiện cho lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
a
? THẢO LUẬN
Dấu chấm lửng trong các câu sau được dùng để làm gì ?
a
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
Bài tập : Chỉ ra tác dụng của dấu chấm lửng trong câu văn sau :
“ Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm,
bâng khuâng, có tiếc thương ai oán….
( Ca Huế trên sông Hương )
a
Dấu chấm lửng được dùng để :
- tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng tương tự chưa liệt kê
hết.
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
- Làm gãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện
của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước,
châm biếm.
=> Dấu chấm lửng biểu thị sự liệt kê tương tự chưa viết ra.
a
? Trong ví dụ 1.a và bài tập này, tác giả sử dụng phép liệt kê. Em nhắc lại “ Thế nào là liệt kê ? Có bao nhiêu phép liệt kê ? Kể ra ? Vậy phép liệt kê trong ví dụ 1,a và bài tập này thuộc loại nào ?
? Qua các ví dụ và bài tập, em cho biết dấu chấm lửng thường được dùng để làm gì ?
Trường hợp dấu chấm lửng được đặt trong móc vuông […] để biểu thị có một đoạn văn bản được lược bỏ không trích dẫn hết.
Ví dụ : […] nhưng chúng hãy theo dõi, theo dõi bằng đôi cánh của trí tưởng tượng, những trò lố chính thức của ông Varen.
a
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
II. DẤU CHẤM PHẨY.
Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm
phài ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
( Thạch Lam )


b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải
chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân
dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
Xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà;
xhét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi
lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh
thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau;
chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý
thức bảo vệ của công; yêu văn hóa, khoa học và
nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
( theo Trường Chinh )
Đánh dấu ranh giới các vế của câu ghép có cấu tạo phức
tạp.
Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt
kê phức tạp.
a
? Trong các ví dụ trên, dấu chấm phẩy được dùng để làm gì ? Có thể dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy được không ? Vì sao ?
Không thay thế được. Vì : các bộ phận nhỏ hơn được ngăn cách bằng dấu phẩy. Do đó, nếu thay thế dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy sẽ lẫn lộn.
Dấu chấm phẩy ngăn cách một bộ phận câu lớn hơn bộ phận dược ngăn cách bằng dấu phẩy nhưng chưa đủ để thành một câu độc lập.
a
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
Bài tập : Dấu chấm phẩy trong câu sau có tác dụng gì ?
“ Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đùng thương
hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai gái, ai cấm
được mẹ yêu con; ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng
thì mới biết được người mê luyến mùa xuân”
( Mùa xuân của tôi – Vũ Bằng )
Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có
cấu tạo phức tạp.
Dấu chấm phẩy được dùng để ;
Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép
có cấu tạo phức tạp.
Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một
phép liệt kê phức tạp.
a
? Dấu chấm phẩy có những công dụng gì ?
Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm, khói bay nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào ống vôi
chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tâm bông trông mà thích mắt […]. Ngoài kia, tuy mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít, nhưng trong này xem chừng tĩnh mịch, nghiêm trang lắm […]
( Phạm Duy Tốn )
? Trong đoạn trích này, tác giả đã sử dụng những dấu câu nào ? Nêu tác dụng của mỗi loại dấu câu ?
? Vậy dấu chấm phẩy có những công dụng gì ?
a
a
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
II. LUYỆN TẬP
a. – Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?
- Dạ, bẩm…
- Đuổi cổ nó ra ! ( Phạm Duy Tốn )

b. Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại… ( Đào Vũ )

c. Cơm, áo, vợ, con, gia đình… bó buộc y. ( Nam Cao )
=> Thể hiện lời nói bỏ dở chưa nói hết.
2. a. Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở
giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn. ( Thép Mới )
b. Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng om ọp vào sườn bãi và ngày ngày
mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông
Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi. ( Đào Vũ )
c. Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ mới
đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm để ngâm vịnh, tiếng
chim, tiếng suối mới hay. ( Hoài Thanh )
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
=> Thể hiện các sự vật chưa được liệt kê hết.
=> Thể hiện các sự vật chưa được liệt kê hết.
=> Đánh dấu ranh giới giữa các vế trong một câu ghép.
? Trong mỗi câu có dấu chấm lửng trên, dấu chấm lửng được dùng để làm gì ?
? Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu trên ?
a
a
NGUYỄN NGỌC TUẤN - 2011
hướng dẫn tự học
Tiết 119 – DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY - 7
Làm bài tập 3 : viết một đoạn văn về ca Huế trên sông Hương,
trong đó ;
a. Có câu dùng dấu chấm lửng.
b. Có câu dùng dấu chấm phẩy.
2. Chuẩn bị bài “ Ôn tập tiếng Việt” ( học bài, xem lại các bài
tập đã giải có liên quan đến kiến thức ôn tập ).
a
a
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ HỌC SINH ĐẾN DỰ !
NGUYỄN NGỌC TUẤN
03/2011