Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM HỌC SINH VỀ DỰ THAO GIẢNG
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Đình Mông
Tiết 119: DẤU CHẤM LỮNG ,
DẤU CHẤM PHẨY
I/ Dấu chấm lững::
Ví dụ1:
Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, …
( Hồ Chí Minh)
 Tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng chưa liệt kê hết.
Ví dụ2:
Em tôi bước vào lớp :
Thưa cô, em đến chào cô …
Thuỷ nức nở.
(Khánh Hoài)
 ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá dë.
Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời :
- Bẩm… quan lớn… đê vỡ mất rồi !
( Phạm Duy Tốn)
Ví dụ 3:
 ThÓ hiÖn c©u nãi ngËp ngõng ng¾t qu·ng.
Ví dụ 4:
- Cuốn tiểu thuyết được viết trên …bưu thiếp.
 Gi·n nhÞp ®iÖu c©u v¨n, chuÈn bÞ cho mét th«ng tin bÊt ngê.
- Nó nói , nó không đến được. Nó bận lắm, bận …ngủ.
 Hµi h­íc ch©m biÕm.
Ví dụ1:
Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, …
 Tá ý cßn nhiÒu sù vËt hiÖn t­îng ch­a liÖt kª hÕt.
Ví dụ2:
Em tôi bước vào lớp :
- Thưa cô, em đến chào cô … - Thuỷ nức nở.
 ThÓ hiÖn chç lêi nãi bá dë.
Ví dụ 3:
Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời :
- Bẩm… quan lớn… đê vỡ mất rồi !
 ThÓ hiÖn c©u nãi ngËp ngõng ng¾t qu·ng.
Ví dụ 4:
Cuốn tiểu thuyết được viết trên …bưu thiếp
 Giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho một thông tin bất ngờ hay hài hước châm biếm.
DẤU CHẤM LỬNG ĐƯỢC DÙNG ĐỂ:
-TỎ Ý CÒN NHIỀU SỰ VẬT, HIỆN TƯỢNG CHƯA LIỆT KÊ HẾT.
-THỂ HIỆN CHỖ LỜI NÓI BỎ DỞ, HAY NGẬP NGỪNG NGẮT QUÃNG.
-LÀM GIÃN NHỊP ĐIỆU CÂU VĂN, CHUẨN BỊ CHO SỰ XUẤT HIỆN CỦA MỘT TỪ NGỮ BIỂU THỊ NỘI DUNG BẤT NGỜ HAY HÀI HƯỚC, CHÂM BIẾM.
Ví dụ 1:
a, Cốm không phải thức quà của người vội ;



ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.

( Thạch Lam)
ĐN
BN
CN
CN
VN
VN
 Dïng ®Ó ng¨n c¸ch c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp phøc t¹p.
C
V
II/ Dấu chấm phẩy :
Ví dụ 2 : Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân ; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà ; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng ; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình ; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau ; chân thành và khiêm tốn ; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công ; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật ; có tinh thần quốc tế vô sản.
 DÊu chÊm phÈy dïng ®Ó ®¸nh dÊu ranh giíi c¸c bé phËn cña phÐp liÖt kª phøc t¹p.
II/ Dấu chấm phẩy :
Ví dụ 1: Cốm không phải thức quà của người vội ; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
( Thạch Lam)
 Dïng ®Ó ng¨n c¸ch c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp phøc t¹p.
Ví dụ 2 : Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân ; trung thành với sự nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà ; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng ; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình ; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau ; chân thành và khiêm tốn ; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công ; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật ; có tinh thần quốc tế vô sản.
 Dấu chấm phẩy dùng để đánh dấu ranh giới các bộ phận của phép liệt kê phức tạp.
( Theo Trường Chinh)
DẤU CHẤM PHẨY ĐƯỢC DÙNG ĐỂ:
- ĐÁNH DẤU RANH GIỚI GIỮA CÁC VẾ CỦA MỘT CÂU GHÉP CÓ CẤU TẠO PHỨC TẠP.
- ĐÁNH DẤU RANH GIỚI GIỮA CÁC BỘ PHẬN TRONG MỘT PHÉP LIỆT KÊ PHỨC TẠP.
Bài tập 1: Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới đây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì?
a, - Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à?
( Phạm Duy Tốn)
b, Ô hay, có điều gì bố con trong bảo nhau chứ sao lại …
(Đào Vũ)
- Dạ, bẩm …
- Đuổi cổ nó ra !
c, Cơm, áo, vợ, con, gia đình… bó buộc y.
(Nam Cao)
Thể hiện câu nói ngập ngừng.
Thể hiện câu nói còn bỏ dở.
Thể hiện sự việc chưa liệt kê hết.
III/ LUYỆN TẬP :
Bài tập 2: Chỉ ra công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây:
a, Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện ; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn.
(Thép Mới )
b, Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng ; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi.
(Đào Vũ)
c, Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp ; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay.
(Hoài Thanh)
1.Ngăn cách hai vế của câu ghép có cấu tạo phức tạp.
2.Ngăn cách giữa các bộ phận của phép liệt kê phức tạp.
Câu a,
Câu b,
Câu c,
Bài tập (ngoài) :
Đoạn trích còn thiếu dấu chấm phẩy và dấu chấm lửng. Em hãy điền những dấu đó vào đoạn trích sao cho hợp lí.
… Nhưng con giun xéo lắm cũng quằn, chuột ta lấy thế làm giận. Một hôm mới hội nhau lại làm một làng chuột để chống lại mèo. Thôi thì đủ mặt : nào anh chù, mùi hôi đến nỗi thành câu ca nào chú nhắt, có tính nhí nhắt đã nên câu ví nào ông cống rung rinh béo tốt, quan trường lại chấm cho ở trên ông Đồ
;
;
…
IV/Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc ghi nhớ để nắm được công dụng của dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy.
Bài tập 3 (làm ở nhà) : Viết một đoạn văn nói về cảm nghĩ của em về những làn điệu dân ca Huế, có sử dụng dấu chấm lửng , dấu chấm phẩy.
- Đọc và tìm hiểu trước những văn bản trong bài : VĂN BẢN ĐỀ NGHỊ .
Kính chúc các thầy giáo, cô giáo mạnh khoẻ, hạnh phúc !
Chúc các em học sinh chăm ngoan, học giỏi !