Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

TRƯỜNG THCS HỰU THÀNH A
Môn Ngữ Văn
KHỐI 7
GVTH: HỒ MỸ XUYÊN
NH:2011-2012
Chào mừng quý thầy cô về dự giờ thăm lớp
KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Thế nào là phép liệt kê?
2. Có những kiểu liệt kê nào?Kể tên?
Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn tả được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư tưởng, tình cảm.
* Xét về cấu tạo có:
Kiểu liệt kê theo từng cặp
Kiểu liệt kê không theo từng cặp.
* Xét về ý nghĩa có:
Kiểu liệt kê tăng tiến
Kiểu liệt kê không tăng tiến.
KIỂM TRA BÀI CŨ
3. Tìm phép liệt kê trong ví dụ sau?Xác định kiểu liệt kê ?
…Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo,
Lê Lợi, Quang Trung,…Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu cho một dân tộc anh hùng…
→ Kiểu liệt kê tăng tiến
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
Dấu chấm lửng trong
các câu sau được
dùng để làm gì?
a) Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,…Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu cho một dân tộc anh hùng…

b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời:
Bẩm…quan lớn…đê vỡ mất rồi!
c) Cuốn tiểu thuyết được viết trên…bưu thiếp.

Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
a) Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,…Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu cho một dân tộc anh hùng…

→ Tỏ ý còn nhiều vị anh hùng dân tộc chưa liệt kê hết.
b) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời:
Bẩm…quan lớn…đê vỡ mất rồi!
→ Biểu thị sự ngắt quãng trong lời nói do mệt và hốt hoảng.
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
c) Cuốn tiểu thuyết được viết trên…bưu thiếp.

→ Làm giãn nhịp câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện bất ngờ của từ: bưu thiếp

Dấu chấm lửng có công dụng gì?
Dùng để:
- Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết;
- Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng;
- Làm giãn nhịp điệu của câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
II. DẤU CHẤM PHẨY
Cho biết chức năng của dấu chấm phẩy trong các ví dụ?
a) Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
→ Dùng để đánh dấu ranh giới giữa hai vế của một câu ghép phức tạp.
b) Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.

→Ngăn cách các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
Ví dụ nào có thể thay thế dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy?Ví dụ nào không? Vì sao?
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
II. DẤU CHẤM PHẨY
a) Cốm không phải thức quà của người vội, ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
b) Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân, trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng, yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình, có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau, chân thành và khiêm tốn, quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công, yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật, có tinh thần quốc tế vô sản.

→Thay đổi được vì câu không đổi nghĩa
→Không thay đổi được vì câu sẽ đổi nghĩa, gây hiểu nhầm
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

Nêu công dụng của dấu chấm phẩy?
I. DẤU CHẤM LỬNG
II. DẤU CHẤM PHẨY
Dùng để:
- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp;
Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
III. LUYỆN TẬP
Trong mỗi câu có dấu chấm lửng dưới đây, dấu chấm lửng được dùng để làm gì?
a) - Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không cón phép tắc gì nữa à?
- Dạ, bẩm…
- Đuổi cổ nó ra!
(Phạm Duy Tốn)

b) Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại…
(Đào Vũ)
c) Cơm, áo, vợ, con, gia đình…bó buộc ý
(Nam Cao)
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
III. LUYỆN TẬP
a) - Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không cón phép tắc gì nữa à?
- Dạ, bẩm…
- Đuổi cố nó ra!

→ Biểu thị chỗ lời nói đứt quãng do sợ hãi, lúng túng.
b) Ô hay, có điều gì bố con trong nhà bảo nhau chứ sao lại…

→ Biểu thị câu nói bị bỏ dở.
c) Cơm, áo, vợ, con, gia đình…bó buộc ý

→ Biểu thị sự liệt kê chưa đầy đủ.
Công dụng của dấu chấm lửng :

Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
III. LUYỆN TẬP
Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây:
Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm máy phát điện; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn.
(Thép Mới)
b) Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sống òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng; nhưng mội năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi.
(Đào Vũ)
c) Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay.
(Hoài Thanh)
→ Dùng để ngăn cách các vế của những câu ghép có cấu tạo phức tạp
a) Hãy dùng dấu chấm phẩy thay cho dấu phẩy?
Tiếng Việt: Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
BÀI TẬP
Bà già chưa bao giờ được ăn ngon, không thể quan niệm rằng người ta có thể ăn ngon, chưa bao giờ được nghỉ ngơi, không thể tin rằng người ta có quyền được nghỉ ngơi, chưa bao giờ vui vẻ yêu đương, không bằng lòng cho kẻ khác yêu đương và vui vẻ.
(Nam Cao)
b) Điền dấu chấm lửng vào vị trí thích hợp?
Và Thứ vụt nhớ lại các buổi chiều anh hấp tấp về quê, câu nói nửa kín nửa hở của y, sự thay đổi tính nết, những đêm không ngủ hay ngủ rồi mà buột miệng rên lên, sự tiêu tiền phung phí hơn trước.
(Nam Cao)
a) Bà già chưa bao giờ được ăn ngon, không thể quan niệm rằng người ta có thể ăn ngon; chưa bao giờ được nghỉ ngơi, không thể tin rằng người ta có quyền được nghỉ ngơi; chưa bao giờ vui vẻ yêu đương, không bằng lòng cho kẻ khác yêu đương và vui vẻ.
(Nam Cao)
b) …Và Thứ vụt nhớ lại các buổi chiều anh hấp tấp về quê, câu nói nửa kín nửa hở của y, sự thay đổi tính nết,… những đêm không ngủ hay ngủ rồi mà buột miệng rên lên…sự tiêu tiền phung phí hơn trước…
(Nam Cao)
Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
Dấu chấm lửng: Dùng để
-Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết;
Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở, ngập ngừng, ngắt quãng;
Làm giãn nhịp câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ hoặc một nội dung bất ngờ.
Dấu chấm phẩy: Dùng để
- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp;
- Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Viết một đoạn văn miêu tả trong đó có sử dụng dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
- Học bài
- Chuẩn bị: “Dấu gạch ngang’.
+ Công dụng của dấu gạch ngang?
+ Phân biệt dấu gạch ngang với dấu gạch nối?
Kính chúc thầy cô nhiều sức khỏe