Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

Chào mừng quý thầy cô đến dự giờ
Môn: Ngữ văn 7
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Thế nào là phép liệt kê? Các kiểu liệt kê? Cho ví dụ minh hoạ?
TIẾT: 121
Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy
I. DẤU CHẤM LỬNG
1. Xét ví dụ
(1) Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,...
(Hồ Chí Minh)
(2) Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất cả chạy xông vào thở không ra lời:
- Bẩm... quan lớn... đê vì mất rồi!
(Phạm Duy Tốn)
(3) Cuốn tiểu thuyết được viết trên... bưu thiếp.
(Báo Hà Nội mới)
Trong các trường hợp trên, dấu chấm lửng được dùng để làm gì?
Trường hợp (1): Dùng với ngụ ý liệt kê, còn nhiều vị anh hùng nữa chưa đựơc liệt kê.
Trường hợp (2): Dùng để thể hiện sự ngắt quãng trong lời nói của nhân vật do quá sợ hãi.
Trường hợp (3): Làm giàu câu văn, chuẩn bị xuất hiện bất ngờ của tù “bưu thiếp”.
 Dấu chấm lửng dùng để:
+ Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa được liệt kê hết.
+ Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng.
+ Làm giàu nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, chầm biếm.
Qua việc phân tích các ví dụ ở trên, em hãy rút ra những công dụng của dấu chấm lửng.
II. DẤU CHẤM PHẨY
Xét ví dụ
a) Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
(Thạch Lam)
b) Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.

(Theo Trường Chinh)
?) Trong các câu trên, dấu chấm phảy được dùng để làm gì? Có thể thay bằng dấu phẩy được không? Vì sao?
Trong câu (1), dấu chấm phẩy được dùng để phân tách hai vị của một câu ghép. Trường hợp này có thể thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy.
Trường hợp (2), dấu chấm phẩy nhằm giúp người đọc hiểu được các bộ phận, các tầng bậc ý trong khi liệt kê. Trường hợp này kh«ng nªn thay b»ng dÊu phÈy v× cã thÓ hiÓu sai ý.
KA KA HA HA HI HI
Truyen cười giữa chừng
Ai đúng?
Trong cuộc thi đố em, ngoài những câu hỏi về văn hóa còn có các câu hỏi về kiến thức. Giáo viên điều khiển chương trình chậm rãi bốc câu hỏi lên đọc:
- Theo em, người Việt Nam đầu tiên bay vào không gian là ai?
- Re…eeng! Re…eeng!
- Mời đội A.
- Thưa thầy, đó là Từ Thức lên không gian và đã lạc động Thiên Tai…
- Mời đội B.
- Thưa thầy, đó là Thánh Giống cưỡi ngựa bay trước ạ.
Bư đứng bên ngoài bổ sung:
- Trật lất, đó là chú Cuội đã bay lên cung trăng ngồi ôm gốc đa lâu lắm rồi chứ bộ!
Người điều khiển chương trình ???
Từ ví dụ trên, ta có thể rút ra kết luận gì về công dụng của dấu chấm phẩy.
2. Ghi nhớ: (Sgk/122)
* D?u ch?m ph?y cú tỏc d?ng:
Tách các vế của câu ghép có cấu tạo phức tạp.
Tách các bộ phận trong 1 phép liệt kê phức tạp.
III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1: (SGK/123)
a) Dấu chấm lửng có tác dụng: Diễn tả sự nhập ngừng, sợ hãi, lúng túng trong lời nói của viên lính.
b) Dấu chấm lửng có tác dụng: Tỏ ý chưa nói hết điều định nói.
c) Tỏ ý chưa nói hết, chưa đầy đủ điều liệt kê gây ra sự “bó buộc”
Bài tập 2: (SGK/123)
- a), b) d?u ch?m ph?y dựng d? ngăn cách các vế của những câu ghép có cấu tạo phức tạp.
- c) dấu chấm phẩy dùng để ngăn cách hai thành phần sau:
+ từ khi các thi sĩ ca tung cảnh nói non, hoa cá, núi non, hoa co trông mới đẹp.
+ từ khi có người lây tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay.
Học thuộc công dụng của dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy.
2. Làm bài tập 3/Sgk/123.
3. Chuẩn bị bài mới “Văn bản đề nghị”
DẶN DÒ
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT
Nụ cười cuối bài.
Lấy ở đâu ra?
Trong buổi thi tốt nghiệp trường hàng hải, giáo sư hỏi thi một thí sinh:
- Nếu cơn bão đến từ phía bên phải con tàu thì anh sẽ làm gì?
- Tôi sẽ thả neo.
- Từ phía mũi tàu?
- Tôi thả neo thứ hai.
- Từ phía đuôi tàu?
- Tôi thả cái neo nữa.
- Anh lấy ở đâu ra nhiều neo thế?
- Thế thầy lấy ở đâu ra mà nhiều bão như vậy?
Bố than phiền về cô

Cô giáo bảo Tèo:
- Em học lười thì chỉ làm khổ bố mẹ thôi.
- Bố em lại bảo rằng, chính cô mới làm bố khổ, phải suy tư nhiều và thỉnh thoảng còn mất ngủ.
- Thoáng đỏ mặt, cô giáo hỏi lại: Em không đùa đấy chứ? Em nói rõ hơn đi?
- Vâng ạ, vì cô cho nhiều bài tập về nhà quá, bố em làm không xuể.