Bài 29. Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ
TIẾT HỌC HÔM NAY.
Tiếng Việt
DẤU CHẤM LỬNG VÀ
DẤU CHẤM PHẨY
Tiết:126
Tiết 126: Tiếng việt
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Dấu chấm lửng
Trong các ví dụ sau, dấu chấm lửng dùng để làm gì?
a. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,…
=> Còn nhiều vị anh hùng nữa chưa được liệt kê
b. Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đẫm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời:
- Bẩm…quan lớn…đê vỡ mất rồi!
=> Biểu thị sự ngắt quãng trong lời nói vì quá mệt và hoảng sợ
c. Cuốn tiểu thuyết được viết trên…bưu thiếp.
=>Làm giãn nhịp câu văn chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ ngoài dự đoán tạo sự dí dỏm hài hước
Tiết 126: Tiếng việt
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Dấu chấm lửng
-Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm.
Ví dụ:
Em tôi bước vào lớp:
-Thưa cô, em đến chào cô… (Thủy nức nở)
=> lời nói bị bỏ dở do nghẹn ngào, xúc động
Dấu chấm lửng được dùng để:
-Tỏ ý còn nhiều sự vật hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết
-Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng ngắt quãng
Chú ý:
*Dấu chấm lửng đặt trong dấu ngoặc vuông hoặc ngoặc đơn có ý lượt bỏ bớt
VD:

Văn chương sẽ là hình dung của sự sống muôn hình vạn trạng. Chẳng những thế, văn chương còn sáng tạo ra sự sống. [... ] (Hoài Thanh)
*Để ghi lại chỗ kéo dài của âm thanh hay để thêm thời gian khi chờ đợi.
VD:

Ba giây... Bốn giây... Năm giây... Lâu quá! (Vũ Tú Nam)
Tiết 126: Tiếng việt
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Dấu chấm lửng
2. Dấu chấm phẩy
Trong các ví dụ sau, dấu chấm phẩy dùng để làm gì? Có thể thay nó bằng dấu phẩy được không?
Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
=>Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có quan hệ chặt chẽ với nhau về nghĩa, vế sau giải thích thêm nghĩa cho vế trước
Cốm / không phải thức quà của người vội; // ăn cốm / phải ăn

từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
CN1
VN1
CN 2
VN2
=> Có thể thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy
b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động,coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của côngvà có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản.
=> Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
b. Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau: yêu nước, yêu nhân dân, trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng, yêu lao động,coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình, có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác giúp nhau, chân thành và khiêm tốn, quý trọng của côngvà có ý thức bảo vệ của công, yêu văn hoá, khoa học và nghệ thuật, có tinh thần quốc tế vô sản.
=> Không thể thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy vì nếu thay thành dấu phẩy thì người đọc hiểu nhầm “ăn bám và lười biếng” cũng là đặc điểm của con người mới
Tiết 126: Tiếng việt
DẤU CHẤM LỬNG VÀ DẤU CHẤM PHẨY
I/ TÌM HIỂU CHUNG
1. Dấu chấm lửng
2. Dấu chấm phẩy
Dấu chấm phẩy được dùng để:
- Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có câu tạo phức tạp
- Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
1
4
5
3
2
-Có 5 ngôi sao, trong đó có 4 ngôi sao ẩn chứ 4 câu hỏi tương ứng với một ngôi sao may mắn.
-Mỗi nhóm lần lượt chọn một ngôi sao. -Nếu nhóm chọn ngôi sao tương ứng với một trong bốn câu hỏi, trả lời đúng sẽ được 10điểm, trả lời sai thì không được điểm và sẽ nhường cơ hội cho 3 nhóm còn lại (bằng cách giơ tay) trả lời đúng được 5 điểm, sai thì không được điểm.
-Thời gian suy nghĩ là 10s sau khi GV đưa bảng phụ tương ứng với câu hỏi.
-Nếu nhóm nào chọn ngôi sao có ngôi sao may mắn sẽ được cộng 10điểm mà không cần trả lời câu hỏi và được chọn ngôi sao tiếp theo để tham gia trả lời câu hỏi.
NGÔI SAO SỐ 1:
Xác định công dụng của dấu chấm phẩy trong câu sau??
Văn học dân gian thể hiện tâm lý gắn bó sâu nặng với nơi chôn rau cắt rốn; tâm lý hướng về cội nguồn dân tộc; đề cao lối sống trách nhiệm với cộng đồng; đề cao lối sống trọng nghĩa, quý tài; tự hào về quê hương bản quán.
ĐÁP ÁN:
Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp
NGÔI SAO SỐ 2:
Xác định công dụng của dấu chấm lửng trong câu sau??
Thể điệu ca Huế có sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bang khuâng, có tiếc thương ai oán..
(Hà Ánh Minh)
Biểu thị phần liệt kê tương tự không viết ra
ĐÁP ÁN:
NGÔI SAO SỐ 3:
Ngôi sao may mắn !
CHÚC MỪNG ĐỘI BẠN
ĐƯỢC ĐIỂM 10 MAY MẮN
NGÔI SAO SỐ 4:
Xác định công dụng của dấu chấm phẩy trong câu sau??
Dưới ánh trăng này,dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới)
Biểu thị sự ngăn cách các vế của những câu ghép có cấu tạo phức tạp
ĐÁP ÁN:
NGÔI SAO SỐ 5:
Xác định công dụng cảu dấu chấm lửng trong câu ca dao sau??
“Quan đi kinh lí trong vùng
Đâu có… gà vịt thì lùng về xơi”
Làm giản nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước châm biếm
ĐÁP ÁN:
- Học về công dụng của dấu chấm lửng, dấu chấm
phẩy và tìm thêm ví dụ minh hoạ cụ thể từng công
dụng của mỗi loại dấu câu trên.
Bài tập:
+ Làm bài tập 1 sgk/123
+ Làm bài tập 2b,c sgk/123
+ Làm bài tập 3 sgk/123;
- Chuẩn bị bài: Ôn tâp phần văn
Hướng dẫn về nhà